Vụ khủng bố ở Trung tâm thương mại Crocus đêm 22/3 (giờ địa phương) được xem là một trong những sự kiện đẫm máu nhất diễn ra ở Nga trong lịch sử hiện đại. Tuy nhiên, một vụ khủng bố tương tự diễn ra tại nhà hát Dubrovka, thủ đô Moskva của Nga năm 2002 được xem là vụ việc nhiều thương vong nhất, đánh dấu những biến động lớn của nước Nga thời hậu Xô Viết.
Kế hoạch tỉ mỉ
Mùa hè năm 2002, các tay súng Chechnya đã lên kế hoạch thực hiện một cuộc tấn công khủng bố quy mô lớn trên lãnh thổ nước Nga. Quyết định này hậu thuẫn bởi tổ chức khủng bố “Cộng hòa Chechnya Ichkeria” do Aslan Maskhadov cầm đầu.
Thực tế, lãnh thổ Chechnya khi đó đã nằm dưới sự kiểm soát của các lực lượng liên bang, nên các tay súng Chechnya hy vọng nếu tiến hành thành công một cuộc tấn công khủng bố quy mô lớn thì sẽ được cộng đồng quốc tế công nhận và đạt được một thỏa thuận mới với Moskva.
Do đó, kế hoạch thực hiện cuộc khủng bố cũng được nhóm Chechnya chuẩn bị vô cùng kỹ lưỡng, tỉ mỉ. Chúng tuyển chọn người vào tổ chức là các đối tượng độ tuổi từ 16 đến 48 bất kể giới tính, có thù hằn với chính quyền và sẵn sàng “đánh bom cảm tử”.
Bên ngoài nhà hát Dubrovka ở thủ đô Moskva của Nga, thời điểm chỉ vài phút trước khi vụ tấn công khủng bố diễn ra vào tối 23/10/2002.
Nhóm khủng bố đã thuê một số căn hộ độc lập ở Moskva để sinh sống. Chúng được lệnh sử dụng các phương tiện khác nhau và phân chia theo tổ để tránh sự phát hiện của lực lượng an ninh.
Trong quá trình vận chuyển vũ khí và chất nổ về thủ đô, những tên khủng bố ngụy trang “hàng nóng” rất khéo trên các xe ô tô chở hoa quả. Đến Moskva, chúng thuê hẳn một gara ở quận Butyrsky bí mật làm kho lưu trữ.
Trong khi đó, các trinh sát của nhóm khủng bố được giao nhiệm vụ tìm kiếm địa điểm thích hợp, đông người và có an ninh lỏng lẻo để thực hiện cuộc tấn công.
Theo chia sẻ của một cựu binh thuộc Cơ quan đặc nhiệm Nga sau khi kết thúc nhiệm vụ giải cứu con tin, nhóm khủng bố ban đầu chọn nhà hát Bolshoi làm mục tiêu vì trước mặt có quảng trường rộng tạo lợi thế quan sát cho nhóm. Tuy nhiên, chúng nhanh chóng phát hiện phía dưới nhà hát Bolshoi có tầng hầm và các căn phòng phụ trợ với lối lưu thông, qua đó đặc nhiệm Nga dễ dàng đột nhập vào bên trong và tiêu diệt chúng một cách bất ngờ.
Cuối cùng, chúng quyết định chọn nhà hát Dubrovka, nơi khi đó đang trình bày vở “Nord-Ost”, làm mục tiêu tấn công.
Hơn 900 con tin bị bắt
Đúng 21h05 ngày 23/10/2002, ba chiếc ô tô chở theo nhóm khủng bố chạy theo hướng đến nhà hát Dubrovka trên đường Melnikova. 42 người đàn ông và phụ nữ được trang bị vũ khí tiến vào trong nhà hát và bắt tất cả mọi người có mặt làm con tin, cả khán giả và các diễn viên.
Lúc này trong nhà hát có 916 người, trong đó có khoảng 100 trẻ em. Những kẻ khủng bố nhanh chóng phát đi thông báo yêu cầu tất cả mọi người trong khán phòng ngồi yên tại chỗ. Chúng yêu cầu con tin phải tuân thủ các quy định chúng đưa ra.
Hơn 900 người có mặt trong nhà hát Dubrovka bị nhóm khủng bố bắt làm con tin.
Theo chia sẻ sau sự việc từ các con tin được giải thoát, các tay súng gài thuốc nổ khắp các lối ra vào tòa nhà. Những quả bom khi đó được khủng bố cài đặt rất chuyên nghiệp và ở những vị trí khó phát hiện nhất. Trong khi đó, các nữ chiến binh liều chết gài đầy chất nổ trên người được giao nhiệm vụ ngồi xen kẽ những con tin.
Cảnh sát có mặt tại hiện trường khoảng 30 phút sau đó. Movsar Barayev, cháu ruột của Maskhadov, cảnh cáo sẽ sát hại 10 con tin nếu một tay súng trong nhóm bị thương hoặc bị giết. Bên cạnh đó, hắn yêu cầu lực lượng Nga ngay lập tức rút lui không điều kiện khỏi Chechnya nếu không sẽ giết hại toàn bộ người trong nhà hát.
Nhiều cuộc đàm phán đã diễn ra song tình hình không tiến triển. Mọi chuyện càng trở nên tồi tệ hơn với các con tin khi hai cô gái yêu cầu được sử dụng nhà vệ sinh, rồi trèo qua cửa sổ xuống đường bỏ trốn. Những kẻ khủng bố phát hiện và bắn đuổi theo sau, buộc một trong những người lính đặc nhiệm đã bắn trả để yểm trợ, một người lính đã bị trúng đạn và bị thương nặng.
Các con tin kể lại, sau vụ tẩu thoát đó, nhóm khủng bố trở nên liều lĩnh hơn và tuyên bố thẳng với các con tin rằng họ rất có thể sẽ chết cùng nhau.
Các tay súng khống chế và đe dọa hành quyết con tin nếu không được chính quyền đáp ứng yêu cầu.
Cuộc giải cứu nghẹt thở
Hơn 2 ngày đêm, chính quyền Nga đã tìm cách đàm phán với bọn khủng bố nhưng không thành. Các con tin phải chịu cảnh không nước uống và thức ăn, thậm chí còn bị đe dọa hành quyết.
Sau nhiều lần đàm phán bất thành, sáng 26/10, nhà chức trách Nga đã bác bỏ các yêu sách của những tay súng Chechnya và quyết định lệnh cho các lực lượng đặc nhiệm hành động khẩn cấp, tiến hành bao vây và tấn công đột kích toà nhà từ mái cùng mọi cửa ra vào nhằm giải cứu con tin.
Lực lượng đặc biệt đột kích vào nhà hát thực hiện nhiệm vụ giải cứu con tin.
Cuộc tấn công bắt đầu với những tiếng súng và tiếng nổ vọng ra từ bên trong nhà hát. Vì không có bất kỳ một cơ quan truyền thông nào được có mặt, chuỗi sự kiện xảy ra không rõ ràng và phần lớn chỉ dựa vào những lời kể khác nhau từ phía các nhân chứng.
Theo ông Sergei Goncharov, người từng thuộc lực lượng chống khủng bố “Alpha”, cuộc đột kích giải cứu con tin diễn ra chỉ trong khoảng 30 phút. Trước khi đột nhập vào bên trong nhà hát thông qua các lỗ thông gió, lực lượng đặc nhiệm Nga đã bơm vào bên trong một loại khí làm tê liệt hệ thần kinh và tiêu diệt các tay súng khủng bố.
Các con tin cũng kể lại rằng một số người đã ngủ thiếp đi và những tên khủng bố bắt đầu đeo mặt nạ phòng độc, sẵn sàng cho một cuộc phản công.
Cuối cùng, một cuộc đấu súng giữa những kẻ khủng bố Chechnya và các lực lượng an ninh Nga trong thính phòng, những con tin ở giữa hai làn đạn. Lực lượng đặc biệt Nga nhanh chóng làm chủ tình hình và tiêu diệt các tay súng, thu giữ hàng chục khẩu súng, vật liệu nổ và vô hiệu hóa nhiều quả bom gài trong tòa nhà.
Lực lượng đặc biệt giải cứu các con tin ra ngoài.
Lúc 6h30 ngày 26/10/2002, Cơ quan An ninh Nga ra thông báo, nhiệm vụ giải cứu nhà hát Dubrovka hoàn tất và thủ lĩnh khủng bố Movsar Baraev đã bị tiêu diệt. Hơn 800 người được được giải cứu thành công nhưng cũng có tới 129 người không may mắn.
Vài giờ sau vụ tấn công, các nhà chức trách Nga tuyên bố lực lượng đặc nhiệm đã tiêu diệt 40 tay súng khủng bố.
Tổng thống Nga Vladimir Putin lúc đó đã lên tiếng ca ngợi lực lượng đặc biệt của Nga đã “hoàn thành một nhiệm vụ gần như bất khả, cứu thoát hàng trăm, hàng trăm người”, đồng thời lên tiếng xin lỗi vì những điều chưa làm được để có thể cứu thoát thêm nhiều con tin khác.
Hơn 20 năm trôi qua, khi những ký ức về thảm kịch kinh hoàng tại nhà hát Dubrovka vẫn chưa thể phai mờ trong tâm trí của người dân Nga nói chung và thủ đô Moskva nói riêng.
