Khi không thấy hài lòng với cuộc sống và cần chữa lành những tổn thương trong cảm xúc, người ta thường bị hút vào thuyết Khắc kỷ để tìm thấy sự thanh thản trong tâm trí và mục đích sống. Các nhà nghiên cứu tâm lý trị liệu hành vi cũng cho rằng: “Khắc kỷ là một triết thuyết tập trung vào việc dạy chúng ta làm thế nào để trở nên ưu tú, làm thế nào để trở thành những con người tốt hơn và có cuộc sống tốt đẹp hơn”.
Donald Robertson, tác giả cuốn sách “Chủ nghĩa Khắc kỷ”, đồng thời là nhà tâm lý trị liệu chuyên điều trị các hội chứng lo âu, đã cho rằng: “Cái mà phương pháp ‘trị liệu cảm xúc’ nhắm đến không có gì khác ngoài sự biến đổi tính cách”. Bởi sống hạnh phúc theo người Khắc kỷ chính là “sống hòa hợp với Tự nhiên” và “phù hợp với đức hạnh”.
Hòa hợp với tự nhiên - Hài hòa giữa ba chiều kích quan trọng của cuộc đời
Triết gia khắc kỷ Cicero cho rằng: “Đức hạnh là điều duy nhất thật sự tốt. Vì vậy, người Khắc kỷ định nghĩa mục tiêu cơ bản của nhân loại là ‘sống phù hợp với đức hạnh’, đồng nghĩa sống hòa hợp với Tự nhiên, hay sống khôn ngoan, sống như một ‘triết gia’ hay người yêu mến trí tuệ".
Sau hàng ngàn năm, các triết gia khắc kỷ cũng đã cụ thể hóa khái niệm “sống hòa hợp với tự nhiên” là sống hài hòa giữa ba chiều kích quan trọng của cuộc đời.
Một mặt, người khắc kỷ sống hòa hợp với bản chất của mình, nỗ lực để trau dồi lý trí và đức hạnh hoàn hảo cũng như hoàn thiện bản chất của mình. Mặt khác, sống hòa hợp với thế giới, tự tin đón nhận những điều không may, nằm ngoài tầm kiểm soát, và biết cách chấp nhận số phận. Cuối cùng, họ chủ trương sống hòa hợp với xã hội, mở rộng lòng yêu thương tới người khác trong một sự nhân ái chân thành hướng đến toàn thể nhân loại.
Bộ 3 kỷ luật giúp người khắc kỷ sống hoà hợp với tự nhiên
Để rèn luyện các đức hạnh trên, trong cuốn sách “Chủ nghĩa khắc kỷ”, Donald Robertson giới thiệu ba phương pháp kỷ luật được người Khắc kỷ thường xuyên sử dụng, đó là: kỷ luật khát khao; Kỷ luật hành động và Kỷ luật phán xét.
Trong đó, kỷ luật khát khao tức là kỷ luật với các cảm xúc mãnh liệt. Phương pháp này đòi hỏi chúng ta phải khao khát hướng tới và có được cái tốt đẹp, đồng thời chán ghét và tránh xa cái xấu xa, cũng như xem những thứ ngoài tầm kiểm soát là không quan trọng.
Kỷ luật Hành động đòi hỏi chúng ta thực hiện các nhiệm vụ hay “hành động phù hợp” của mình để làm điều đúng đắn trong các mối quan hệ, trong việc phục vụ nhân loại.
Cuối cùng, kỷ luật Phán xét yêu cầu chúng ta nhận biết và đánh giá những ấn tượng ban đầu của mình, gạn lọc các nhận định về “tốt” - xấu”, và chỉ tán thành những biểu hiện khách quan của thực tại.
Ba kỷ luật này được xem như ba phương pháp giúp xử lý các “cảm xúc”, “hành động” và “tư duy” – ba phạm vi chính của trải nghiệm ý thức mà chúng ta có thể học cách tự kiểm soát. Bởi theo tác giả, “Người Khắc kỷ dùng lý trí và sự rèn luyện tâm lý để vượt qua những khao khát và cảm xúc không lành mạnh, mở đường cho các khao khát và cảm xúc lành mạnh”.
Bên cạnh 3 phương pháp kỷ luật kể trên, trong hành trình để đạt tới hạnh phúc và sự viên mãn, Donald Robertson cũng cung cấp những luận thuyết về những thứ có “giá trị”, nên được ưu tiên hơn những thứ không quan trọng khác. Từ đó, độc giả sẽ biết trân trọng và mưu cầu những điều sẽ mang lại hạnh phúc, cũng như học cách buông bỏ những thứ không quan trọng.
Các câu hỏi như: Của cải hay sống lâu liệu có mang lại hạnh phúc, sức khỏe là thứ "được ưu tiên" hay "không quan trọng", cái chết có đáng sợ không... sẽ lần lượt được tác giả giải đáp dưới góc nhìn và quan điểm của người Khắc kỷ.
Không giống với những cuốn sách cùng chủ đề, “Chủ nghĩa khắc kỷ” được tác giả viết theo thể loại tự học, chia nội dung thành các phần, thiết kế theo cách hỗ trợ người học và lặp lại các thông tin quan trọng nhằm mục đích dễ ghi nhớ hơn.
Cùng với đó là những bài hướng dẫn thực hành đơn giản, có tính ứng dụng cao và mang lại hiệu quả như: Ăn uống lành mạnh theo người khắc kỷ để rèn luyện tính tự kỷ luật; Rèn luyện thể lực để tăng sức bền và tính can đảm; Thiền định suy ngẫm về vũ trụ, nhân sinh; Thực hành chánh niệm giúp kiểm soát các cảm xúc không lành mạnh, hướng tới các cảm giác tích cực và hạnh phúc hơn…
Giống như một cái cây, muốn phát triển sum suê và kết trái thì bộ rễ phải bám sâu và bám chắc. Triết học Khắc kỷ hứa hẹn sẽ giúp bạn tôi luyện một tâm lý vững vàng nhờ biết cách sống hòa hợp với Tự nhiên, hòa hợp với chính mình và với cả nhân loại./.
