Xe tăng hạng nhẹ lội nước "Sprut-SDM1" của Nga
Vào cuối những năm 1960, xe tăng lội nước PT-76 được Liên Xô đưa vào sử dụng, chủ yếu trang bị cho các đơn vị trinh sát của lục quân và các đơn vị lính thủy đánh bộ. Hiệu quả của xe tăng lội nước hạng nhẹ đã được khẳng định qua kinh nghiệm sử dụng xe tăng PT-76 trong các cuộc chiến tranh Arab-Israel. Đến giữa những năm 1980, Lực lượng đổ bộ đường không Liên Xô được trang bị BMD-1 và BTR-RD “Robot”, không thể đối đầu hiệu quả với các loại xe tăng chủ lực mới như M60A3, M1, Leopard 2 và Challenger bắt đầu được đưa vào trang bị cho quân đội NATO.
Thế mạnh chính của lực lượng đổ bộ đường không là sự kết hợp giữa tính cơ động cao và sức mạnh tấn công phủ đầu. Để đòn tấn công thực sự hiệu quả, cần có vũ khí hạng nặng, như xe tăng hoặc pháo tự hành. Tuy nhiên, xe tăng không dễ dàng vận chuyển bằng đường không. Người chỉ huy thường phải phải lựa chọn đưa một đại đội lính dù hoặc một pháo tự hành đến điểm tác chiến. Để giải quyết vấn đề này, năm 1985, các nhà thiết kế Liên Xô bắt đầu phát triển một loại xe hạng nhẹ có kích thước và trọng lượng của xe chiến đấu bộ binh nhưng có hỏa lực của một xe tăng.
Dự án Sprut-SD ra đời nhằm tạo ra một dòng xe chiến đấu với nhiều biến thể khác nhau cho lực lượng đổ bộ đường không, lính thủy đánh bộ và lực lượng đặc nhiệm. Tuy nhiên, chỉ có phiên bản hiện đại Sprut-SDM1 thành công.
2S25 Sprut-SD (còn được biết đến với ký hiệu 2S25 "Kraken-SD", Object 952) là pháo chống tăng tự hành do Văn phòng thiết kế của Nhà máy chế tạo máy kéo Volgograd và Văn phòng Thiết kế 9 Yekaterinburg phát triển dưới sự giám sát khoa học của Viện Nghiên cứu Cơ khí Chính xác Trung ương.
Sprut-SDM1 được cải tiến trên cơ sở phiên bản tiền nhiệm Sprut-SD để hỗ trợ hỏa lực cho các đơn vị, chống lại xe tăng và các phương tiện bọc thép, phá hủy các cứ điểm và công trình phòng thủ của đối phương... Sprut-SDM1 được đề xuất trang bị cho lực lượng đổ bộ đường không, lính thủy đánh bộ và các đơn vị thiết giáp của lục quân. Sprut-SDM1 nặng khoảng 18 tấn, được trang bị một tháp pháo hai người gắn pháo nòng trơn 2A75M 125 mm, một súng 7,62 mm đồng trục và một súng 7,62 mm gắn trên một mô-đun được điều khiển từ xa.
Sprut-SDM1 (NATO gọi là 2S25M) có kíp lái 3 thành viên gồm lái xe, chỉ huy và pháo thủ. Theo nhà phát triển, Sprut-SDM1 "cơ động hơn do được lắp đặt các cụm động cơ, hộp số, gầm xe, hệ thống thông tin và điều khiển vốn đã được thử nghiệm trên BMD-4M và BMP-3"; “về hỏa lực, Sprut-SDM1 không thua kém các xe tăng T-80 và T-90, khả năng cơ động trên bộ và dưới nước ngang ngửa BMD-4M”. Xe có thể được vận chuyển bằng tàu đổ bộ đường biển và máy bay vận tải quân sự, nhảy dù theo phương thức hạ cánh và nhảy dù cùng với kíp xe bên trong.
Xe có trọng lượng chiến đấu 18.000 kg, pháo nòng trơn 2A75M có thể bắn được tất cả các loại đạn được thiết kế cho xe tăng chiến đấu chủ lực T-72 và T-90. Sprut-SDM1 được trang bị động cơ diesel 4 kỳ đa nhiên liệu UTD-29 với hệ thống phun nhiên liệu trực tiếp và hệ thống hút khí khô, làm mát bằng chất lỏng và hút khí tự nhiên, có thể chạy với tốc độ tối đa 70 km/h với dự trữ hành trình 500 km. 2S25M có thể lội nước hoàn toàn và có thể di chuyển với tốc độ tối đa 7 km/h.
Xe tăng hạng nhẹ lội nước Sprut-SDM1 sẵn sàng sản xuất loạt
Cuối tháng 12/2021, công ty Quốc phòng Nga ROSTEC thông báo Sprut-SDM1 đã sẵn sàng sản xuất hàng loạt. Năm 2021, vũ khí của xe tăng lội nước hạng nhẹ Sprut-SDM1 đã được thử nghiệm ở Biển Đen giai đoạn hai. Sprut-SDM1 đã tiến hành các cuộc thử nghiệm trên biển cho thấy khả năng điều hướng trên biển và khả năng vận chuyển của xe bằng các tàu tấn công đổ bộ cỡ lớn và cả máy bay vận tải quân sự như Il-76. Xe cũng đã đi được hơn 8.000 km và đã được thử nghiệm trên mọi loại địa hình và điều kiện địa hình.
Xe mới đã cải tiến khả năng kiểm soát bằng cách lắp đặt thiết bị hoạt động như một phần của Hệ thống Chỉ huy Thống nhất cấp chiến thuật (ESU TZ). Sprut-SDM1 có khả năng vượt qua chướng ngại nước mà không cần chuẩn bị trong điều kiện sóng cấp 3, đồng thời vừa bơi vừa bắn. Ngoài ra, để tăng khả năng việt dã, xe có thể được lắp xích chuyên dụng đi tuyết và vượt đầm lầy. Lớp giáp của Sprut-SDM1 cũng đã được thử nghiệm và cho thấy mức độ bảo vệ cao trước các mối đe dọa từ đạn đạo và mìn. Xe đã chứng tỏ khả năng bắn pháo 125 mm trong điều kiện biển lặng cũng như biển động.
Sprut-SDM1 đã được phát triển để sử dụng cho lính dù Nga, nhưng hiện nay nhiều quốc gia trên thế giới có nhu cầu về một loại xe tăng hạng nhẹ mới có trọng lượng dưới 30 tấn. Theo nhà sản xuất Nga, hỏa lực của 2S25M Sprut-SDM1 tương tự như xe tăng chiến đấu chủ lực T-90MS nhưng có khả năng đổ bộ đường không và là xe lưỡng cư. Mục tiêu của ngành công nghiệp quốc phòng Nga là tiếp thị Sprut-SDM1 cho các khách hàng nước ngoài như Ấn Độ, Châu Á và Trung Đông.
Nga có kế hoạch phát triển phiên bản Sprut-SDM1 bánh lốp
Cuối tháng 12/2021, Công ty Quốc phòng Nga ROSTEC cho biết, ngành công nghiệp quốc phòng Nga có kế hoạch phát triển phiên bản bánh lốp của Sprut-SDM1. Xe tăng hạng nhẹ dựa trên khung gầm bánh lốp có ưu điểm nhẹ hơn xe tăng chiến đấu chủ lực, có cùng hỏa lực và mức độ cơ động cao. Xe có thể dễ dàng vận chuyển bằng đường hàng không để triển khai nhanh chóng.
Theo một mô hình được công bố trên Internet, Sprut-SDM1 phiên bản bánh lốp sẽ giữ nguyên vũ khí trang bị bao gồm pháo tăng nòng trơn 2A75M 125 mm, có đặc điểm gần như tương đồng với vũ khí chính của xe tăng 2A46M5. Pháo có thể bắn mọi loại đạn được thiết kế cho xe tăng chiến đấu chủ lực T-72 và T-90. Nó cũng có thể bắn một tên lửa hiện đại hóa, một phiên bản của đạn Invar-M. Phiên bản bánh lốp của Sprut-SDM1 có thể dựa trên khung gầm bánh lốp được phát triển ở Nga hoặc có thể dựa trên hệ truyền động của xe bọc thép Boomerang 8x8, có tốc độ nhanh hơn xe bánh xích.
Khung gầm Boomerang với tháp pháo Sprut-SDM1 vẫn giữ được khả năng lội nước, và trên thực tế, Boomerang nguyên bản có khả năng lội nước bình thường. Trong nước, xe được đẩy bằng hai cánh quạt đặt ở hai bên thân xe phía sau. Nga có thể sử dụng khung gầm xe khác nhau tùy theo yêu cầu của khách hàng. Ý tưởng phát triển một loại xe tăng hạng nhẹ Sprut-SDM1 bánh lốp mới được cho là phục vụ mục đích xuất khẩu, đặc biệt là sang Trung Đông và Châu Phi./.
