Trong trận mưa lũ lịch sử (bão YAGI) năm 2024, hồ Thác Bà – hồ nước đa mục tiêu với dung tích có thể chứa tới 3,9 tỷ m³ từng đứng trước nguy cơ phải phá một trong các đập để xả khẩn cấp do lượng nước đổ về lớn vượt quá khả năng thoát lũ.
Rút kinh nghiệm từ vụ việc đó, năm nay, công tác chuẩn bị ứng phó với mưa lũ đã được các đơn vị liên quan chuẩn bị kỹ lưỡng hơn. Trong đó, đáng chú ý là việc ký lại quy chế phối hợp giữa các đơn vị quản lý hồ đập trên lưu vực sông Chảy; cập nhật thông số đặc trưng của hồ và lưu vực sau bão YAGI; lấy ý kiến chuyên gia; cập nhật và triển khai nghiêm túc quy trình vận hành liên hồ chứa lưu vực sông Hồng do Thủ tướng Chính mới phủ ban hành...
Ông Nguyễn Mạnh Cường, Phó Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Thủy điện Thác Bà cho biết: "Chúng tôi đã chuẩn bị các kho đá, phương tiện, dụng cụ... với phương châm "4 tại chỗ". Thường xuyên quan trắc chuyển dịch cũng như thấm lún hồ đập; liên tục cập nhật thông tin mưa lũ từ 44 trạm thủy văn trên lưu vực hồ. Chúng tôi cũng chủ động làm việc sớm với Trung tâm Khí tượng Thủy văn Quốc gia để nhận các bản tin dự báo ngắn hạn, dài hạn, phục vụ điều tiết hồ chứa phù hợp. Trong năm 2025, chúng tôi cũng hoãn kế hoạch đại tu nâng cấp tổ máy số 3, đảm bảo cả ba tổ máy hoạt động trong mùa mưa lũ, đề phòng những bất thường để khai thác tối đa dung tích hồ, giảm mực nước, giảm thiểu nguy cơ ảnh hưởng đến hạ du".
Không chỉ các công trình lớn, những hồ đập bị hư hại bởi bão số 3 năm 2024 và các công trình xuống cấp cũng đang được khẩn trương sửa chữa, nâng cấp để đảm bảo an toàn trong mùa mưa lũ năm nay.
Tại công trình thủy lợi đập Trại Lần, xã Bảo Ái, tỉnh Lào Cai (xã Mông Sơn, huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái cũ), bão số 3 năm 2024 đã gây mất an toàn thân đập. Hiện công trình đã được khắc phục và đưa về trạng thái an toàn.
Ông Nguyễn Tấn Phúc, Giám đốc Công ty TNHH Tư vấn, Đầu tư và Xây dựng Lâm Phúc – đơn vị thi công sửa chữa công trình chia sẻ: "Hiện trạng trước khi đơn vị thi công là chân đập toàn bộ bị sụt sạt, thân đập có hiện tượng nứt, nước ngấm ra ngoài và chuyển dịch nhẹ. Đến nay, đơn vị đã khắc phục, sửa chữa được khoảng 97% và đang cố gắng hoàn thiện toàn bộ trong khoảng 5 ngày tới".
Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lào Cai, trên địa bàn các xã thuộc tỉnh Yên Bái (cũ) hiện có 133 hồ chứa nước thủy lợi, thủy điện lớn nhỏ. Tất cả đã được kiểm tra, đánh giá mức độ an toàn và xây dựng đầy đủ phương án phòng chống thiên tai, ứng phó lũ lụt và tìm kiếm cứu nạn.
Kết quả kiểm tra đầu năm 2025 cho thấy, có 110 hồ đạt mức an toàn loại A, 23 hồ ở mức cơ bản an toàn loại B, không có hồ nào được xếp vào mức nguy cơ mất an toàn cao. Tuy vậy, ngành chức năng vẫn yêu cầu các địa phương tuyệt đối không chủ quan.
Ngay sau khi chính quyền hai cấp đi vào hoạt động, các địa phương đã nhanh chóng kiện toàn Ban Chỉ huy phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn, phân công nhiệm vụ cụ thể nhằm đảm bảo thông tin thông suốt – nhất là tại những địa bàn dưới các hồ chứa lớn, ven sông suối. Ông Nguyễn Vinh Quang, Phó Chủ tịch UBND xã Thác Bà, tỉnh Lào Cai (địa bàn thị trấn Thác Bà và các xã Vũ Linh, Bạch Hà, Hán Đà, Vĩnh Kiên, Đại Minh của huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái cũ) cho biết: "Đặc điểm của xã Thác Bà là có nhà máy thủy điện và nhiều hộ dân sống dọc hai bên bờ sông Chảy – vùng hạ lưu của nhà máy. Xã đã xây dựng các phương án "4 tại chỗ’", "3 sẵn sàng" tại các thôn, công trình trọng điểm, khu vực xung yếu; tổ chức trực sẵn sàng 24/24 giờ khi có mưa bão. Duy trì chế độ thông tin, truyền thông liên tục để người dân nắm được diễn biến, chủ động ứng phó".
Cùng với chính quyền và ngành chức năng, người dân vùng hạ du các hồ, đập, vùng ven sông – đối tượng có nguy cơ chịu ảnh hưởng trực tiếp nếu xảy ra sự cố, nước lũ dâng cũng luôn chủ động trong việc ứng phó với thiên tai bằng việc theo dõi sát các khuyến cáo và chuẩn bị các phương án sẵn sàng di dời.
Chị Trần Thị Thu Phương - hộ dân sống ven sông Chảy tại xã Thác Bà, tỉnh Lào Cai chia sẻ: ảnh hưởng của bão YAGI năm 2024, nhà chị đã bị nước dâng ngập gần 2 mét khiến nhiều đồ đạc hư hỏng. Chính vì vậy năm nay gia đình chị và bà con đã chuẩn bị các phương án ứng phó kỹ càng hơn.
"Sau khi bị như thế thì bản thân gia đình tôi và người dân ở đây lúc nào cũng sẵn sàng tâm thể bảo vệ người và tài sản nếu có thủy điện xả lũ hay ảnh hưởng bởi mưa bão, ví dụ: Tivi, tủ lạnh, máy giặt…đã được kê lên cao và sẵn phương án sẵn sàng di dời kịp thời khi có mưa lũ"- chị Phương nói.
Dù đã chủ động hơn trong công tác ứng phó, nhưng tỉnh Lào Cai mới vẫn gặp không ít khó khăn trong triển khai công tác đảm bảo an toàn hồ đập do địa hình hiểm trở; công trình hồ đập chủ yếu nhỏ lẻ, phân tán; một số hồ chứa thì đã xây dựng từ lâu, thiếu hồ sơ hoàn công, hoặc bản vẽ kỹ thuật, rất khó khăn trong xác định ranh giới hành lang bảo vệ công trình...
Chính vì lẽ đó, đảm bảo an toàn hồ đập trong mùa mưa bão vẫn là bài toán đầy thách thức, đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt, liên tục và phối hợp chặt chẽ hơn nữa giữa các cấp chính quyền, cơ quan chuyên môn, đơn vị quản lý và chính người dân – những người đang sống trong vùng có nguy cơ ảnh hưởng trực tiếp bởi thiên tai.
