Từ đầu năm 2024 đến nay, hàng loạt địa phương ghi nhận những vụ tai nạn giao thông nghiêm trọng có nguyên nhân từ việc tài xế lấn làn, vượt ẩu.
Giữa tháng 3/2024, nhiều nhóm PV VTC News đi thực địa trên các tuyến đường và dễ dàng bắt gặp hình ảnh các phương tiện ngang nhiên vi phạm. Thậm chí, trên nhiều tuyến đường như Vành đai 3 (Hà Nội), cao tốc Cam Lộ - La Sơn, Quốc lộ 10, Quốc lộ 1A..., phóng viên còn bắt gặp những đoàn dài xe vi phạm.
Lái xe vẫn bất chấp nguy hiểm, biến các tuyến cao tốc, quốc lộ thành các cung đường tử thần, và bản thân những người điều khiển phương tiện này cũng tự "đánh đu với thần chết".
Chứng kiến những phương tiện phóng nhanh, lấn làn, vượt ẩu tại các cung đường, nhiều người tham gia giao thông cảm thấy kinh hãi. Họ gọi những người lái xe kiểu này là "quái xế" và những chiếc xe ấy như những "hung thần xa lộ", là "quan tài bay" luôn chực chờ tước mạng sống của người khác bất cứ lúc nào.
Trả lời PV VTC News, ông Phạm Việt Công, Phó Chánh Văn phòng Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia cho rằng, tình trạng nhiều tài xế cố ý, liên tục đi sai phần đường, làn đường, vượt sai quy định dẫn đến nguy cơ xảy ra tai nạn giao thông tăng cao.
"Theo thống kê, trong 3 năm trở lại đây (2021, 2022, 2023), khoảng 20 - 23% (1/5) tổng số các vụ tai nạn giao thông đến từ nguyên nhân đi sai phần đường, làn đường, tránh vượt sai quy định", ông Phạm Việt Công nêu rõ.
Ông Phạm Việt Công thừa nhận tình trạng nhiều tài xế cố ý, liên tục đi sai phần đường, làn đường, vượt sai quy định dẫn đến nguy cơ xảy ra tai nạn giao thông tăng cao.
Đại diện Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia cho rằng, bất kể vì lý do gì, đây là vấn đề đáng lên án, cần phải có chế tài xử phạt mạnh tay hơn.
"Hiện nay Bộ Công an đang xây dựng bộ dữ liệu xử lý vi phạm hành chính, trong đó có các xử lý tái phạm.
Khi Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ được Quốc hội thông qua và ban hành, sẽ có hàng loạt quy định siết chặt công tác quản lý người điều khiển phương tiện, và sẽ có những chế tài để quản lý, ngăn chặn kịp thời các hành vi tái phạm nhiều lần", đại diện Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia cho biết.
Ông Nguyễn Văn Thanh, nguyên Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam cũng cho rằng, vấn nạn phóng nhanh, vượt ẩu, lấn làn, cướp đường... xảy ra phổ biến tại Việt Nam.
Vấn nạn này xảy ra trên mọi cung đường, từ thành thị đến nông thôn, từ đường nội đô, quốc lộ cho đến cao tốc. Chính điều này dẫn tới những vụ tai nạn giao thông ngày càng thảm khốc trong thời gian gần đây. Trước kia có vấn nạn “nồng độ cồn”, còn bây giờ việc tài xế lấn làn, vượt ẩu còn nguy hiểm hơn.
"Nhiều tài xế rất ẩu. Hiện nay chúng ta chưa xử lý quyết liệt, đặc biệt là trên các tuyến cao tốc", ông Thanh nói và nhận định, tính răn đe của pháp luật chưa cao là một trong những tác nhân làm suy giảm ý thức của các tài xế.
Theo ông Thanh, một trong những lý do khiến cánh tài xế chạy ẩu là do CSGT gặp khó khi kiểm soát số lượng phương tiện giao thông lớn và không ngừng gia tăng như hiện nay.
Lực lượng chức năng không thể bám sát địa bàn 24/7, đồng thời, việc ứng dụng khoa học công nghệ trong xử phạt cũng còn rất hạn chế.
"Nhiều lái xe thấy vi phạm nhưng không bị phạt nên cố tình vi phạm; coi thường mạng sống của người khác, lấn làn, vượt ẩu từ ngày này qua tháng khác cho đến khi gặp tai nạn", vị chuyên gia nói.
Dù biết hành vi lấn làn vượt ẩu, tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây mất an toàn giao thông, nhiều tài xế xe khách chia sẻ, do áp lực phải về bến đúng giờ, áp lực tranh giành khách nên "buộc phải vi phạm" (?!).
Là tài xế lái xe đường dài, thường xuyên chạy trên tuyến cao tốc Cam Lộ - Túy Loan, anh Nguyễn Văn Việt chia sẻ: vì đường chỉ có 2 làn, không có dải phân cách cứng nên tình trạng lấn làn, vượt ẩu diễn ra liên tục và kéo dài toàn tuyến.
Nguyên nhân là do ý thức chấp hành luật giao thông của một bộ phận tài xế không tốt, lại dễ bị ức chế khi phải "bò" theo những xe tải trên quãng đường dài.
"Không phải lái xe nào cũng có thể kiên nhẫn "bò" theo những xe container, xe tải nặng trên quãng đường cả 1-2 km. Thêm nữa, tuyến đường không có hệ thống camera nên nhiều lái xe bất chấp biển báo, vượt bằng mọi giá. Đường hẹp, vượt liều, vượt ẩu thì nguy cơ xảy ra tai nạn hiển hiện trước mắt", anh Việt nhìn nhận.
Trong khi đó, anh Việt cho rằng, lực lượng CSGT trên tuyến cao tốc Cam Lộ - Túy Loan còn mỏng, hệ thống camera phạt nguội còn thưa thớt, chế tài xử phạt chưa thật nặng nên nhiều tài xế sẵn sàng vi phạm. Lâu dần, họ hình thành ý thức kém trong chấp hành các quy định an toàn giao thông.
Có cùng nhận định, tài xế Lê Ngọc chia sẻ: "Với kinh nghiệm trong nghề, tôi có thể khẳng định, lấn làn, vượt ẩu là do các lái xe quá tự tin. Họ quen cung đường và nắm được các chốt Cảnh sát giao thông cũng như điểm có camera phạt nguội. 90% trong số những người quen thuộc cung đường đó là người địa phương".
Phân tích sâu xa hơn nguyên nhân vì sao các tài xế sẵn sàng làm "hung thần xa lộ", lấn làn vượt ẩu, đi sai cướp đường, TS Khương Kim Tạo, nguyên Phó Chánh Văn phòng Uỷ ban An toàn giao thông Quốc gia cho rằng, những tài xế thuộc nhóm này có nền tảng văn hoá yếu kém.
"Có thể ngay cả trong sinh hoạt hàng ngày họ không quen với sự tuần tự, lớp lang, không thích xếp hàng, thích chen lấn, dùng mẹo vặt để chiếm lợi thế…, nên khi tham gia giao thông họ chạy xe kiểu khôn lỏi, đi nhanh về trước", nguyên Phó Chánh Văn phòng Uỷ ban An toàn Giao thông Quốc gia nói.
Bên cạnh đó, theo TS Khương Kim Tạo, trong quá trình đào tạo lái xe, những tài xế này chỉ chú trọng về kỹ năng, kinh nghiệm mà ít để tâm, bồi đắp văn hoá, hành vi ứng xử khi tham gia giao thông.
Nhiều ý kiến cho rằng, lực lượng CSGT trên các tuyến tỉnh lộ, quốc lộ, cao tốc thường quan tâm xử lý "nồng độ cồn" vì dễ dàng phát hiện bằng những máy đo được Bộ Công an trang bị. Việc xử lý lấn làn, vượt ẩu đòi hỏi phải có những biện pháp nghiệp vụ phức tạp, tổ chức ghi hình trên tuyến đường dài nên lực lượng CSGT không mặn mà trong việc xử lý vi phạm.
Trung tá Nguyễn Đình Trung, Trạm trưởng Trạm CSGT cửa ô Hòa Nhơn (TP Đà Nẵng) cho rằng, dư luận nhìn nhận như vậy là không đúng.
"Căn cứ tình hình thực tế trên các tuyến đường trong địa bàn, lực lượng Cảnh sát giao thông phải tổ chức điều tra cơ bản, nắm tình hình đặc điểm các tuyến, đặc điểm các loại phương tiện tham gia giao thông cũng như những hành vi vi phạm phổ biến để kiểm tra, xử lý tập trung theo các chuyên đề của Bộ Công an.
Cụ thể, đó là các chuyên đề về xử lý vi phạm tốc độ, về tránh vượt sai quy định và chuyên đề về nồng độ cồn…, chứ không có việc dễ hay khó", Trung tá Trung cho biết.
Hiện trường vụ tai nạn thảm khốc do tài xế lấn làn ngày 9/11/2022 tại Km17+500 quốc lộ 1A tuyến tránh TP Huế khiến 13 người chết.
Đồng quan điểm, Thượng tá Phan Thanh Hồng, Trưởng phòng CSGT Công an tỉnh Quảng Nam cho rằng, đơn vị thường gặp khó trong việc xử lý các hành vi lấn làn, vượt ẩu khi camera giám sát chưa được lắp đặt trên phạm vi toàn tuyến. Lực lượng của đơn vị mỏng và phải dàn trải trên nhiều tuyến khác nhau, thực hiện tuần tra, xử lý các hành vi vi phạm và các nhiệm vụ khác.
Trao đổi thêm xung quanh vấn đề này, một cán bộ CSGT Công an tỉnh Thừa Thiên - Huế chia sẻ, thực tế trên một tuyến đường rất dài nhưng thường chỉ có 1 - 2 tổ công tác. Do lực lượng bố trí trên tuyến cao tốc mỏng nên rất khó ghi hình làm cơ sở để xử lý các tài xế vi phạm.
"Muốn xử lý được hành vi lấn làn, vượt ẩu, lực lượng Cảnh sát giao thông phải thực hiện tuần tra, kiểm soát hoặc mật phục để ghi hình hành vi vi phạm. Tuy nhiên, do lực lượng quá mỏng nên việc xử lý hành vi vi phạm còn hạn chế.
Ở những đoạn Cảnh sát giao thông bố trí lực lượng thì tài xế đi đúng, nhưng khi đến đoạn vắng thì họ lại lấn làn, vượt ẩu", vị này nói.
Từ thực tế trên, vị CSGT này đề xuất: "Theo tôi, cần cho phép Cảnh sát giao thông sử dụng hình ảnh từ camera hành trình hay của người dân ghi lại để xử lý những hành vi lấn làn, vượt ẩu".
Trao đổi về vấn đề này với VTC News, Phó Trưởng phòng CSGT Công an TP Hải Phòng Đào Minh Đức cho rằng, hạ tầng giao thông cũng là một nguyên nhân khiến một số tài xế lấn làn vượt ẩu, nhưng CSGT rất khó khăn trong quá trình xử lý.
Ông Đức dẫn ví dụ một số điểm trên tuyến Quốc lộ 10 chưa đảm bảo theo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về biển báo hiệu đường bộ, sơn vạch kẻ đường, thậm chí cụm đèn tín hiệu tại một số điểm còn bất cập.
Do thời gian sử dụng lâu, sơn vạch kẻ đường phân chia làn, luồng một số nơi đã mờ, người tham gia giao thông rất khó phân biệt, một số địa điểm khuất tầm nhìn.
"Một khó khăn nữa chúng tôi đánh giá rất nghiêm trọng là việc tổ chức giao thông tại một số tuyến đường chưa hợp lý, chưa có tuyến đường dành riêng cho từng loại xe mặc dù có thể bố trí được", Thượng tá Đức nhấn mạnh.
Cũng có cùng quan điểm này, Đại tá Nguyễn Quang Nhật, Trưởng phòng Tuyên truyền, phổ biến pháp luật về trật tự, an toàn giao thông, Cục CSGT (Bộ Công an) nêu ra những khó khăn khi xử lý các vi phạm giao thông trên các tuyến cao tốc.
Đại tá Nguyễn Quang Nhật cho rằng, việc bố trí lực lượng CSGT làm nhiệm vụ trên các tuyến cao tốc hiện nay còn mỏng, phương tiện thiết bị kỹ thuật hỗ trợ công tác còn thiếu, chưa đồng bộ, chưa kết nối đồng bộ và khai thác tối đa hiệu quả hệ thống dữ liệu phục vụ công tác bảo đảm trật tự an toàn giao thông.
Cơ sở vật chất, phương tiện, trang thiết bị phục vụ lực lượng CSGT làm nhiệm vụ còn hạn chế. Đa số các tuyến cao tốc không quy hoạch, bố trí địa điểm xây dựng trụ sở làm việc, nơi ăn, nghỉ cho lực lượng CSGT làm nhiệm vụ nên không đáp ứng được yêu cầu công tác của CSGT hiện nay.
Bên cạnh đó, việc bố trí lực lượng tuần tra kiểm soát, xử lý vi phạm trên các tuyến đường nối vào các tuyến cao tốc chưa được thực hiện thường xuyên, liên tục. Hệ thống camera giám sát giao thông còn ít, chưa được lắp đặt hệ thống camera xử phạt.
