Cơ chế ưu đãi phải phân minh
Nêu ý kiến tại hội thảo góp ý dự thảo Luật Dầu khí sửa đổi (đang được Quốc hội thảo luận, dự kiến xem xét thông qua tại kỳ họp thứ 4 vào tháng 10 tới) do Viện Nghiên cứu Chiến lược thương hiệu - cạnh tranh tổ chức, TS. Nguyễn Minh Phong - chuyên gia kinh tế cho rằng, cần thiết kế luật theo tư duy tăng thu hút đầu tư, nhà đầu tư trong thăm dò khai thác dầu khí.
Đồng thời, theo ông, cần làm rõ các khái niệm dự án mới, dự án mở rộng, dự án ưu đãi đặc biệt, dự án trong chuỗi để để áp dụng chính sách ưu đãi trong hoạt động xuất - nhập dầu khí, tránh trường hợp bị lùng nhùng, lạm dụng và khó xử lý.
Mặt khác, dự thảo luật cũng nên thiết kế bổ sung quy định về tước bỏ ưu đãi với nhà đầu tư trong trường hợp nào, phòng trường hợp bị lạm dụng ưu đãi. Ưu đãi phải có nguyên tắc, có quy định việc thu hồi ưu đãi nếu sai phạm, không tuân thủ các quy định.
Ông Nguyễn Minh Phong đề xuất nên giảm thuế thu nhập doanh nghiệp từ 25% xuống còn 20%; tăng thuế xuất khẩu lên gấp đôi, nếu không lại xảy ra câu chuyện “mua đắt mua rẻ”. Đồng thời, phải đặc biệt chú ý tới vấn đề đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia và và an ninh quốc phòng.
Về vấn đề đảm bảo an ninh môi trường thì cần bổ sung và cụ thể hóa các quy định liên quan về tiếp nhận, chuyển giao chuyển nhượng dự án rồi thu dọn. Đặc biệt cần bổ sung nội dung hoàn trả môi trường dự án dầu khí nhằm đề cao hơn vấn đề bảo vệ môi trường.
Ngoài ra cần bổ sung và cụ thể hóa thêm một số cơ chế xử lý dự án bất phản kháng và rủi ro (môi trường, thời tiết…).
Đồng tình với quan điểm cần có điều khoản, quy định về thu hồi ưu đãi, TS Võ Trí Thành nhấn mạnh, đây cũng là theo nguyên tắc thị trường. Cách thể hiện trong luật thế nào để mang tính cảnh báo nếu trường hợp nhà đầu tư không đảm bảo môi trường, công nghệ, đầu tư…
Vị chuyên gia này cho rằng, khi làm việc với doanh nghiệp nước ngoài, nếu họ “đem lại chiếc bánh to hơn” thì sẽ có chính sách kéo dài ưu đãi, mang tính chất “thưởng” cho họ. Do đó, nên thiết kế chính sách thưởng ưu đãi cho nhà đầu tư trong thăm dò, khai thác dầu khí.
Sẵn sàng ứng phó khẩn cấp sự cố môi trường
Ông Phạm Văn Sơn – Giám đốc điều hành Trung tâm Ứng phó sự cố môi trường Việt Nam đánh giá dự thảo trình lên Quốc hội vẫn chưa toát được lên những nội dung liên quan đến bảo vệ môi trường.
Chuyên gia này đề nghị cần có 2 điều khoản trong dự thảo. Đối với các doanh nghiệp, các tổ chức tiến hành các hoạt động dầu khí phải thực hiện 2 nội dung là xây dựng trình cơ quan quản lý có thẩm quyền phê duyệt kế hoạch phòng ngừa và ứng phó khẩn cấp sự cố môi trường. Sau đó triển khai thực hiện vì nếu chỉ thẩm định xong không triển khai thực hiện thì không có giá trị.
Với cơ quan quản lý phải thẩm định phê duyệt kế hoạch phòng ngừa và ứng phó khẩn cấp sự cố môi trường phải kiểm tra, đánh giá thực tế, khảo sát trước khi thẩm định. Sau khi thẩm định, phải tham gia vào các buổi thực hành diễn tập định kỳ hàng năm xem vấn đề tuân thủ của các doanh nghiệp dầu khí có triển khai một cách thực tế hay không.
Đồng tình với quan điểm của ông Sơn, PGS.TS Nguyễn Cảnh Nam - Hội Khoa học và Công nghệ mỏ Việt Nam - cho rằng, nên quy định cụ thể trong luật vấn đề liên quan tới sự cố môi trường. Đồng thời, cần chú trọng việc xây dựng đi vào thực thi, giám sát.
Là người trực tiếp điều hành hoạt động thăm dò và khai thác, liên quan đến những vấn đề này, ông Nguyễn Quốc Thập – Chủ tịch Hội Dầu khí Việt Nam cho biết thực tế hoạt động dầu khí, từ các hoạt động rung nổ địa chấn nhỏ đến khoan và hoạt động khai thác bao giờ cũng phải có đánh giá tác động môi trường, đều có thanh tra giám sát việc thực hiện. Tất cả đã nằm trong quy trình thực hiện các hợp đồng dầu khí mà nhà đầu tư phải tuân thủ.
Nhìn lại từ lúc chúng ta bắt đầu có các hợp đồng dầu khí đến hiện nay thì chưa để xảy ra bất kể một vụ vi phạm nghiêm trọng nào bị phạt về vấn đề không tuân thủ./.
