Bài hát “Giai điệu Tổ quốc” được nhạc sĩ Trần Tiến sáng tác năm 1980, sau khi ông từ chiến trường trở về vào học tại Nhạc viện Hà Nội (nay là Học viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam), và tốt nghiệp năm 1978. Bài hát ra đời sau 5 năm cuộc kháng chiến chống Mỹ thắng lợi nhưng đất nước lại bước vào cuộc chiến tranh biên giới nên những câu hát “Bốn ngàn năm đất nước gian nan, giai điệu cháy, trong tình thương nước vô vàn” lại một lần nữa vang lên thúc những người lính lên đường bảo vệ đất nước. Trong những ngày thu này của đất nước, cũng với nhiều ca khúc hay viết về Tổ quốc, bài hát “Giai điệu Tổ quốc”lại được ngân lên trong lòng người yêu nhạc.
“Trưa nay những cơn gió thu đầu mùa xào xạc, hòa vào không gian trong lành. Tôi cầm bút biên vội những dòng thư này gửi về Ban Biên tập, về Đài TNVN”. Bạn Nguyễn Anh Dũng ở đội 11, xóm Quyết Tiến, xã Đại Minh, Yên Bình, Yên Bái đã mở đầu dòng thư của mình gửi về chương trình Ca nhạc theo yêu cầu thính giả như vậy. Bạn viết tiếp: “Ban Biên tập kính mến, trong không khí náo nức kỷ niệm cách mạng này cùng với những giai điệu hùng tráng, dạt dào tình yêu đất nước quê hương, tôi, một thính giả của chương trình âm nhạc, cũng không khỏi bồi hồi rạo rực vì tôi rất yêu âm nhạc, không chỉ yêu mà tôi còn say mê, và Đài cũng thường xuyên trao cho tôi những nguồn vui. Tôi thật sự hài lòng bởi mỗi chương trình mà Ban biên tập là chủ nhân của nó đã mang đến cho tôi những giây phút thảnh thơi và thoải mái.
Tôi sinh ra sau chiến tranh được thừa hưởng những tài sản quý giá mà biết bao thế hệ bao lớp người đi trước đã phải hy sinh để bảo vệ. Trong khí thế sôi nổi chung của đất nước hôm nay, không có gì thể hiện sinh động hơn những nốt nhạc của các nhạc sỹ, ca sỹ. Đã có biết bao bài hát về đất nước, về quê hương và nhất là ngày sinh nhật của đất nước đã bắt đầu ngân vang. Trong số những bài hát đó tôi thực sự xao động khi nghe bài “Giai điệu Tổ quốc”. Bài hát đã nói lên tình cảm của đất nước, ẩn hiện trong đó bóng hình những làng quê Việt yêu dấu với giai điệu mang âm hưởng dân ca”.
Bài hát “Giai điệu Tổ quốc”nhạc sỹ Trần Tiến sáng tác trong những năm tháng cả nước sống trong những cuộc chiến đấu ác liệt bảo vệ Tổ quốc thân yêu. “Giai điệu Tổ quốc” là lời của tác giả và cũng là của chúng ta – những người đang sống trong cuộc chiến đấu ác liệt nhưng đầy kiêu hãnh đó.
Bạn Hoàng Lan ở đội 2, Thiệu Lý, Thiệu Hóa, Thanh Hóa viết: “Với tình cảm sâu lắng của lòng mình cùng sự nhạy cảm của nhạc sỹ, Trần Tiến đã nói lên tình cảm của mình đối với Tổ quốc bằng “Giai điệu Tổ quốc”. Trước Trần Tiến đã có nhiều nhạc sỹ viết về đề tài này và diễn đạt tùy theo cảm nhận, quan điểm của mỗi người. Với nhịp điệu nhẹ nhàng, nhạc sỹ Trần Tiến đã đưa ta đến với Tổ quốc Việt Nam cùng những tình cảm sâu lắng của con người: “Tôi nghe trong lời yêu nhau/Tôi nghe trong lời tha thiết/Khúc hành quân mẹ tiễn đưa con…”
Khi lời ca cất lên, trước mắt tôi hiện ra hình ảnh người mẹ Việt Nam: nhẫn nại, hy sinh “trong khổ đau người đẹp hơn nhiều” một hình ảnh rất riêng, đáng quý…
Và rồi giai điệu lại được cất lên bởi tình yêu tha thiết, bỏng cháy của một trái tim: "Và tôi yêu và tôi hát/Lời yêu thương, lời bỏng cháy/ Tháng ngày này đất nước ơi/Tổ quốc của chúng tôi”.
Có thể nói cái mới lạ, sức hấp dẫn ở đây chính là cách nói hết sức bình dị của nhạc sỹ, nhờ vậy đã khơi dậy trong sâu xa của người hát, người nghe những kỷ niệm, những ấn tượng về Tổ quốc Việt Nam, con người Việt Nam quen thuộc, gần gũi mà bất kỳ người nào cũng không khỏi bồi hồi xao xuyến nhận ra trong đất nước có một phần máu thịt của cha ông. Lịch sử bốn nghìn năm dựng nước và giữ nước của dân tộc ta đã từng vang vọng trong những câu hát như của nhạc sỹ Văn An “Đất nước bốn ngàn năm ôi tự hào biết mấy…”
Còn với Thanh Hải thì “Đất nước bốn ngàn năm vất vả và gian nan”, với Trần Tiến thì “Bốn ngàn năm đất nước gian nan/Giai điệu cháy trong tình thương đất nước vô vàn…”
Có thể thấy bốn ngàn năm lịch sử chiến đấu bảo vệ nền độc lập của dân tộc đã như sợi chỉ đỏ xuyên suốt các tác phẩm các nhạc sỹ, từ đó chi phối cách nhìn của họ khi viết về Tổ quốc.
“Giai điệu Tổ quốc”chỉ là một trong số các ca khúc viết về đất nước, nhưng lời ca bài hát đã để lại trong tôi một Tổ quốc không thể nào quên: Ngọt ngào, tha thiết và còn vang mãi trong các thế hệ hôm nay và mai sau”.
Từ Cam Ranh, Khánh Hòa bạn Nguyễn thị Chậm ở thôn Thống Nhất, Cam Phước Đông đã viết: “Giai điệu Tổ quốc” đã gợi nhớ lại những năm tháng hào hùng của dân tộc ta, để mọi người thêm yêu đất nước, quyết dựng xây đất nước ngày một phồn vinh. Bạn đã kết thúc bài cảm nhận của mình bằng những câu thơ: “Tổ quốc đất nước ta ơi/Trải qua năm tháng vẫn ngời niềm tin/Đất nước mỗi ngày phồn vinh/Con người sống mãi trong tình yêu thương”.
Trong số những ca khúc viết về đất nước “Giai điệu Tổ quốc”có một sức hấp dẫn rất riêng, có thể ví như nét duyên thầm của người con gái, càng nhìn càng thấy duyên, càng nghe càng thấy thấm thía.
Bạn Nguyễn Tùng Duy, học sinh lớp 12D PTTH Quang Trung, Phú Phong, Tây Sơn, Bình Định đã kể cho Ca nhạc theo YCTG về bài hát “Giai điệu Tổ quốc”. Bài hát “Giai điệu Tổ quốc” cháu nghe rất nhiều lần trên sóng phát thanh, mỗi khi nghe giai điệu bài hát cháu đều nhẩm và hát theo một cách say sưa với tất cả lòng tự hào, trân trọng: “Bốn nghìn năm đất nước gian nan, giai điệu cháy trong tình thương nước nước vô vàn”, giai điệu ấy là một bản anh hùng ca bất khuất, hào hùng của dân tộc. Tâm hồn những người con đất Việt hòa ca chung trong giai điệu Tổ quốc. Cảm ơn nhạc sỹ Trần Tiến đã cho cháu giai điệu của Tổ quốc, giai điệu ấy sẽ khắc ghi mãi trong tâm hồn, để mỗi khi hát lên giai điệu bài hát, cháu càng khao khát dựng xây cống hiến nhiều hơn cho Tổ quốc, xứng đáng hơn là người con của đất Việt yêu thương".
Bạn Đào Thanh My ở đội 9, xóm Cổng, xã Thiện Phiến, Huyện Tiên Lữ, Hưng Yên viết: ““Giai điệu Tổ quốc” - một bài hát thật hay dù ta đã nghe nhiều lần, nhưng mỗi lần nghe lại ta vẫn nguyên cảm xúc như lần đầu. Ôi Tổ quốc làm sao ta quên những tháng năm chìm trong khói lửa bao anh hùng đã ngã xuống cho đất nước. Nhưng ta mãi tự hào là người dân Việt Nam, là con cháu của những người mẹ tiễn con đi trong niềm thương nỗi nhớ để rồi dệt lên thành “Giai điệu nhớ, giai điệu thương theo suốt con đường”".
