Châu Âu đã vượt qua giai đoạn tồi tệ nhất?
Thời tiết không quá khắc nghiệt, nguồn cung đa dạng hơn và những nỗ lực giảm nhu cầu đang giúp ích cho châu Âu khi dự trữ khí đốt ở mức gần đầy và giá năng lượng đang quay về ngưỡng trước chiến tranh.
Trong bối cảnh thời tiết lạnh giá và sự gián đoạn nguồn cung có thể khiến thị trường xáo trộn thì sự lạc quan ngày càng gia tăng về việc châu Âu có thể vượt qua mùa đông này cũng như những mùa đông tiếp theo.
"Như chúng ta thấy, mối đe dọa của sự sụp đổ hoàn toàn về kinh tế hay sự sụp đổ cốt lõi trong ngành công nghệ châu Âu đã có thể tránh được", Bộ trưởng Kinh tế Đức Robert Habeck cho hay trong chuyến thăm Na Uy - quốc gia đã thay thế vị trí của Nga với tư cách là nhà cung cấp khí đốt lớn nhất của Berlin.
Cuộc xung đột Nga - Ukraine nổ ra từ cuối tháng 2/2022 đã khiến châu Âu tổn thất tới 1.000 tỷ USD do giá năng lượng tăng vọt. Các chính phủ đã phản ứng bằng cách tung ra gói hỗ trợ hơn 700 tỷ USD để hỗ trợ các công ty và người tiêu dùng trước cú sốc này. Châu Âu cũng từng bước giảm phụ thuộc vào năng lượng Nga, đặc biệt là khí tự nhiên.
Liên minh châu Âu không còn nhập khẩu than đá và dầu thô từ Nga trong khi việc cung cấp khí đốt từ Moscow cũng giảm đáng kể. EU đã lấp đầy phần nào khoảng trống bằng cách tăng nguồn cung từ Na Uy và nhập thêm khí tự nhiên hóa lỏng từ Qatar, Mỹ cùng các nhà sản xuất khác.
Tại Đức, các cơ sở lưu trữ đã lấp đầy khoảng 91%, so với con số 54% cách đây 1 năm khi Nga giảm công suất tại các cơ sở mà nước này kiểm soát. Thủ tướng Đức Olaf Scholz sau đó đã quốc hữu hóa các đơn vị địa phương của Gazprom và dành hàng tỷ euro để lấp đầy các kho dự trữ.
Các biện pháp tiết kiệm năng lượng, từ các ngành công nghiệp cho tới hộ gia đình, cũng như điều kiện thời tiết ấm áp nhất trong nhiều thập kỷ qua của tháng 1/2023 đã giúp hạn chế các tác động tiêu cực mà châu Âu có thể phải đối mặt.
"Chúng tôi rất lạc quan. Càng dự trữ nhiều khí đốt vào đầu năm thì càng ít áp lực và chi phí trong việc lấp đầy các kho dự trữ cho mùa đông tiếp theo", người đứng đầu cơ quan quản lý năng lượng Đức Klaus Mueller ngày 6/1 cho biết.
Giá khí đốt chuẩn đã giảm 1/5 so với mức kỷ lục hồi tháng 8 và bất chấp những lo ngại rằng giá rẻ hơn có thể làm tăng nhu cầu, việc sử dụng vẫn đang giảm - một tín hiệu tích cực cho nền kinh tế đang suy yếu. Tiêu thụ của châu Âu dự kiến sẽ giảm xuống khoảng 16%, dưới ngưỡng trung bình 5 năm trong suốt năm 2023, Morgan Stanley cho hay.
Các điều kiện thuận lợi và sự mở rộng các nguồn cung thay thế cũng đang giúp ích cho châu Âu. Các đợt vận chuyển LNG tới châu Âu đã đạt mức kỷ lục mới vào tháng 12 và xu hướng này sẽ còn tiếp diễn.
Đức - từng là khách hàng mua khí đốt lớn nhất của Nga sẽ mở 3 trạm khí đốt vào mùa đông này và nền kinh tế lớn nhất châu Âu dự kiến sẽ có các cơ sở LNG mới đáp ứng 1/3 nhu cầu trước đó của nước này. Sự cung cấp ổn định từ các bên không phải Nga cũng có thể sẽ hạn chế việc giá thị trường tăng vọt lên các mức kỷ lục như năm ngoái.
"Thực tế là việc châu Âu xoay xở để lấp đầy kho dự trữ đã tạo nên vùng đệm cho giá cả vào mùa đông tới", Giacomo Masato, nhà phân tích thuộc công ty năng lượng Illumia SpA đặt tại Italy cho hay.
"Những dự đoán đã thay đổi khi khu vực này bắt đầu có các nguồn cung ổn định".
Việc lấp đầy các kho dự trữ có thể trở nên ít cấp bách hơn trong mùa đông này. Morgan Stanley và công ty tham vấn Wood Mackenzie Ltd. dự kiến, các kho dự trữ sẽ lấp đầy một nửa vào mùa xuân này nếu thời tiết ôn hòa. Đây sẽ là mức tăng gấp đôi so với năm ngoái.
Rủi ro tiềm ẩn
Bất chấp những diễn biến tích cực, giá năng lượng hiện vẫn cao hơn mức trung bình và vẫn còn nhiều rủi ro tiềm ẩn với an ninh năng lượng châu Âu. Việc nhập khẩu khí đốt Nga qua đường ống vào năm nay chỉ bằng 1/5 mức thông thường - khoảng 27 tỷ mét khối và điện Kremlin có thể cắt giảm hoàn toàn nguồn cung này.
"Đó là một sự sụt giảm to lớn của thị trường so với mức 400 tỷ mét khối vào năm 2021", Anne-Sophie Corbeau, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Chính sách Năng lượng Toàn cầu thuộc Đại học Columbia cho hay.
LNG trở thành nguồn năng lượng đóng vai trò quan trọng để đảm bảo đủ nguồn cung cho châu Âu trong mùa đông tiếp theo giữa bối cảnh châu lục này vẫn cần duy trì cảnh giác. Sự gia tăng trở lại các nhu cầu của nền kinh tế Trung Quốc có thể làm dấy lên sự cạnh tranh, trong khi nguồn cung có thể bị thắt chặt cho tới khi sẵn sàng hơn vào năm 2025. Ngoài ra, châu Âu cũng lo ngại việc Nga có thể làm gián đoạn thị trường.
Dù vậy, việc nhu cầu LNG của Trung Quốc tăng lại là điều khó có thể xảy ra bởi nước này đã chuyển sang các lựa chọn khác về năng lượng với giá cả hợp lý hơn như than đá, khí đốt và năng lượng sản xuất trong nước. Trên thực tế, Trung Quốc có lẽ không cần bất kỳ đợt vận chuyển LNG nào trong năm nay, Nghiên cứu của CICC đánh giá.
Cuộc khủng hoảng khí hậu đã dẫn đến giảm nhu cầu khí đốt trong mùa đông này nhưng xu hướng thời tiết dễ biến động có thể gây nên những đợt lạnh bất thường. Nếu thời tiết lạnh giá kéo dài, điều đó có thể làm tiêu hao khoảng 20% các kho dự trữ của châu Âu.
Để đảm bảo quá trình tích trữ diễn ra suôn sẻ trong mùa hè này, châu Âu cần tính tới nhiều nhân tố như nguồn cung điện từ gió, năng lượng hạt nhân, thủy điện, dòng chảy LNG ổn định cũng như khả năng tiết kiệm năng lượng, ông Corbeau cho hay.
"Châu Âu có lẽ đang ở vị thế thuận lợi hơn so với những gì châu lục này lo ngại nhưng họ vẫn chưa thoát khỏi tình thế rủi ro", Công ty Wood Mackenzie đánh giá./.
