Bước tiếp theo là gì?
Quân đội Nepal đã kêu gọi người biểu tình ngồi lại đối thoại để tìm giải pháp. Tuy nhiên, phong trào biểu tình, chủ yếu do những người trẻ thuộc thế hệ “Gen Z” (sinh từ 1997 - 2012) dẫn dắt không có thủ lĩnh cụ thể, khiến giới chức khó xác định đối tác đối thoại.
“Gen Z cần thành lập một nhóm đàm phán”, chuyên gia hiến pháp, đồng thời là cựu thẩm phán Tòa án Tối cao Balaram K.C. nhận định. Ông cho rằng Tổng thống nên trực tiếp đối thoại với nhóm này cùng các đại diện các tổ chức xã hội và quân đội.
Quân đội cũng đã được triển khai để bảo vệ tòa nhà quốc hội và tuần tra trên các tuyến phố của thủ đô Kathmandu ngày 10/9. Quân đội Nepal cho biết các bên liên quan đang phối hợp để kiểm soát tình hình và tìm giải pháp. Truyền thông địa phương cũng đưa tin chính quyền và người biểu tình có thể tiến hành đối thoại, song chưa có thông tin chi tiết. Phần lớn người biểu tình là giới trẻ, bày tỏ sự phẫn nộ trước thất bại của chính phủ trong việc chống tham nhũng và thúc đẩy các cơ hội kinh tế. Phong trào này nhanh chóng được gọi là “biểu tình Gen Z”.
Người phát ngôn quân đội Raja Ram Basnet khẳng định: “Chúng tôi đang nỗ lực ổn định tình hình, cam kết bảo vệ tính mạng và tài sản của người dân".
Về mặt chính thức, các chuyên gia cho rằng vai trò của quân đội chỉ là khôi phục trật tự, chứ không phải lấp đầy khoảng trống điều hành đất nước sau khi ông Oli từ chức.
‘Hiện nay, vai trò của quân đội chỉ giới hạn trong việc bảo đảm an ninh chứ không phải nắm quyền điều hành”, ông Yog Raj Lamichhane thuộc Trường Kinh doanh - Đại học Pokhara (Nepal), trao đổi với Al Jazeera.
Hiến pháp quy định ra sao?
Theo Hiến pháp 2015 của Nepal, Thủ tướng kế nhiệm phải được bổ nhiệm từ đảng nắm đa số trong Quốc hội. Nếu không có đảng nào chiếm đa số, Tổng thống sẽ chỉ định một nghị sĩ có khả năng thành lập liên minh và người này phải giành được tín nhiệm trong vòng 30 ngày. Nếu thất bại, bất kỳ nghị sĩ nào tuyên bố có đủ số ghế cũng có thể được chỉ định. Trường hợp vẫn không vượt qua được bỏ phiếu tín nhiệm, Quốc hội sẽ bị giải tán và cuộc bầu cử mới sẽ được tổ chức.
Tuy nhiên, khi các lãnh đạo đảng lớn đều mất uy tín trong mắt người biểu tình, thậm chí nhiều người phải lẩn trốn, hiện chưa rõ những người biểu tình có chấp nhận tiến trình này hay không.
Dù Hiến pháp không đề cập mô hình chính phủ lâm thời, một số chuyên gia gợi ý có thể tạm gác các điều khoản trong Hiến pháp để thành lập một chính phủ chuyển tiếp được phong trào biểu tình chấp nhận.
“Chính phủ như vậy có thể theo đuổi chương trình cải cách mà Gen Z mong muốn, đồng thời tổ chức bầu cử Quốc hội mới trong vòng 6 tháng", chuyên gia hiến pháp Bipin Adhikari cho biết, đồng thời nhấn mạnh một chính phủ như vậy cần có sự đại diện rộng rãi.
Ứng viên tiềm năng
Chiều tối 10/9, truyền thông Nepal đưa tin, các thành viên của phong trào biểu tình tại nước này đã thống nhất đề cử bà Sishila Karki, cựu Chánh án Tòa án Tối cao nước này vào vị trí người sẽ đứng đầu Chính phủ chuyển tiếp. Bà Sushila Karki, 72 tuổi, có một vị trí quan trọng trong lịch sử Nepal với tư cách là người phụ nữ đầu tiên giữ chức vụ Chánh án Tòa án Tối cao.
Tuy nhiên, vẫn còn một chặng đường dài phía trước để Nepal có một Thủ tướng lâm thời thay thế cho cựu Thủ tướng KP Sharma Oli - người vừa từ chức ngày 9/9 dưới sức ép của các cuộc biểu tình. Theo đó, nếu bà Sushila Karki chấp nhận đề xuất, trước tiên bà sẽ phải gặp Tổng tư lệnh Quân đội Nepal - Tướng Ashok Raj Sigdel, sau đó xin phê chuẩn từ Tổng thống Ram Chandra Poudel.
Nepal bãi bỏ chế độ quân chủ vào năm 2008 và ban hành Hiến pháp mới năm 2015. Truyền thông cho biết, những người biểu tình hiện cũng đang kêu gọi soạn thảo lại Hiến pháp. Trên thực tế, văn kiện này cho phép sửa đổi nhưng mọi điều chỉnh đều phải được Quốc hội thông qua.
