Tỉnh Quảng Ninh vừa có 2 di tích được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt, gồm di tích lịch sử Quần thể Thương cảng Vân Đồn ở huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh và di tích kiến trúc - nghệ thuật đình Trà Cổ ở thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh.
Theo Đại Việt Sử ký toàn thư, năm 1149, vua Lý Anh Tông có chỉ dụ thành lập trang Vân Đồn, thương cảng đầu tiên trên vùng biển Đông Bắc Việt Nam. Nơi đây quy tụ những bến thuyền trải rộng khoảng 200 km2. Hàng hóa qua thương cảng rất phong phú từ đồ gốm sứ, hương liệu, ngọc trai, trầm hương đến các sản vật của địa phương... Hoạt động quản lý và mua bán của các thương nhân tại thương cảng Vân Đồn đã mang lại thịnh vượng cho quốc gia trong nhiều thế kỷ.
Nằm tại làng biển Trà Cổ, đình Trà Cổ đồ sộ mang kiến trúc đặc trưng của đình làng vùng quê Bắc bộ, tựa như “cột mốc văn hoá Việt” nơi biên ải. Đình được xây dựng từ thời Hậu Lê, trên các đầu xà, cửa võng là những tác phẩm phượng long chạm trổ tinh vi, các long ngai, sắc phong quý giá có niên đại từ thời Lê đến thời Nguyễn.
Hàng năm, lễ hội đình Trà Cổ tổ chức vào đầu tháng 6 Âm lịch, đặc sắc nhất có tục thi lợn to được gọi là “Ông Voi”, thi cỗ chay, cỗ mặn, tưởng nhớ công ơn của tiền nhân và thể hiện ước nguyện về cuộc sống ấm no, đủ đầy. Năm 2019, lễ hội đình Trà Cổ được đưa vào danh mục Di sản văn hoá phi vật thể quốc gia.
