Mới đây, khi tiến hành xử lý kỷ luật các cá nhân và tổ chức liên quan, chỉ có 2 nhân viên bảo vệ bị buộc thôi việc đã gây ra sự bất bình trong dư luận. Một vụ việc gây hậu quả nghiêm trọng chỉ dừng ở mức kiểm điểm rút kinh nghiệm đối với tập thể lãnh đạo mà chưa thấy xử lý trách nhiệm người đứng đầu như thế nào?
Trong báo cáo gửi Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, UBND thành phố Huế cho biết, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế đã tổ chức họp kiểm điểm và thi hành kỷ luật các cá nhân liên quan vụ việc ngai vàng triều Nguyễn bị phá hoại. Cụ thể, 2 nhân viên bảo vệ ca trực ngày 24/5 là Đặng Quang Long và Đào Hoàng Vũ bị cho thôi việc. Tổ trưởng và Tổ phó Tổ bảo vệ điện Thái Hòa bị kỷ luật bằng hình thức khiển trách; Tập thể Trung tâm bị kiểm điểm, rút kinh nghiệm sâu sắc. Phòng Quản lý Bảo vệ và Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế bị kiểm điểm, phê bình nghiêm khắc. Ban Giám đốc Trung tâm, gồm 4 người tự kiểm điểm và rút kinh nghiệm trước lãnh đạo UBND thành phố Huế.
Sự việc một người đàn ông bẻ gãy phần tựa của Ngai vua triều Nguyễn tại điện Thái Hòa không chỉ gây bàng hoàng trong dư luận mà còn đặt ra lo ngại sâu sắc về biện pháp và cách thức bảo vệ di sản.
Luật sư Lê Cao, Chủ tịch HĐTV Công ty Luật FDVN cho rằng, liên quan trách nhiệm của cơ quan quản lý, bảo vệ tài sản của nhà nước đã có quy định tại Điều 179 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) về tội thiếu trách nhiệm gây thiệt hại đến tài sản Nhà nước, cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp. Do đó, những người được giao trực tiếp công tác quản lý tài sản nhà nước có thể bị xem xét trách nhiệm liên quan đến vụ việc bảo vật quốc gia bị xâm phạm.
“Trách nhiệm pháp lý liên quan đến vấn đề bảo vệ đây không chỉ là 2 người bảo vệ mà phải là những người quản lý, những người được giao trách nhiệm, nhiệm vụ quản lý các bảo vật quốc gia, các công trình văn hóa, di vật văn hóa. Theo quy định pháp luật thì những tài sản vật chất lớn của nhà nước mà được giao quản lý, bảo vệ mà bảo vệ không tốt, gây ra những thiệt hại phải chịu trách nhiệm, không chỉ vấn đề hành chính mà phải chịu trách nhiệm hình sự. Pháp luật đã quy định, có những trường hợp, nếu như mình đã được giao quản lý, bảo vệ tài sản của nhà nước mà tài sản đó do mình quản lý không có một trách nhiệm vụ thể, không có một quy trình rõ ràng, không có một giải pháp đủ mạnh để bảo vệ nó, thì trách nhiệm ở đây phải là người quản lý, người lãnh đạo cao nhất của cơ quan được giao giữ bảo vệ bảo vật quốc gia chứ không phải 2 ông bảo vệ - luật sư Lê Cao nói”.
Nhà nghiên cứu Nguyễn Xuân Hoa, cho rằng, sự việc tại điện Thái Hòa diễn ra trong tình huống bất ngờ mà có lẽ những người quản lý di tích chưa lường trước được. Đây là hồi chuông cảnh tỉnh cho công tác tổ chức, quản lý và bảo vệ di tích, lĩnh vực vốn đòi hỏi sự đầu tư nghiêm túc cả về nhân lực, kỹ thuật và tầm nhìn. Ông Hoa nhấn mạnh rằng, với mức độ bảo vệ như hiện nay của Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế chưa đủ để ứng phó với những tình huống phát sinh bất ngờ như vụ việc vừa qua.
Điều này đặt ra một bài toán lớn cho những người làm công tác quản lý văn hóa và di tích không chỉ ở Huế mà còn ở nhiều địa phương khác trên cả nước, nơi đang lưu giữ những giá trị lịch sử và văn hóa quý báu của dân tộc. Một trong những giải pháp được ông Nguyễn Xuân Hoa đề xuất là kết hợp hài hòa giữa bảo vệ di tích và tổ chức trưng bày văn hóa sống.
“Theo tôi việc phải xử lý kỷ luật từng cá nhân từ bảo vệ cho đến người có trách nhiệm quản lý là cần thiết. Trung tâm di tích chỉ thông báo phần kỷ luật của họ thôi, trách nhiệm của họ là rất rõ ràng, ông giám đốc là người chịu trách nhiệm chung, còn các phó giám đốc cũng xin chịu trách nhiệm, còn mức độ là phải từ Hội đồng kỷ luật thành phố- ông Nguyễn Xuân Hoa cho biết”.
Chúng tôi đã trao đổi với ông Hoàng Việt Trung, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế về trách nhiệm của Lãnh đạo khi để xảy ra sự việc nghiêm trọng này. Ông Hoàng Việt Trung giải thích, Trung tâm đã thành lập tổ công tác để rà soát lại những hạn chế, quy trình bảo đảm an ninh, an toàn và các phương án đã thực hiện trong hàng chục năm qua : “Hiện Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế đang được giao nhiệm vụ quản lý và phối hợp quản lý hơn 40 điểm di tích phân bố rộng trên địa bàn thành phố Huế. Cả địa bàn, phạm vi công việc, số lượng cổ vật, hiện vật mà Trung tâm đang quản lý là tương đối lớn so với các tỉnh, thành trong nước. Tuy nhiên, qua rà soát lại, để xử lý tình huống khẩn cấp và đảm bảo an ninh an toàn tại các điểm di tích còn nhiều thiếu sót; đặc biệt là phương án bảo vệ các bảo vật quốc gia”.
Theo lãnh đạo UBND thành phố Huế, việc xử lý vừa qua mới dừng ở cấp Trung tâm và UBND thành phố đang tiếp tục xem xét các mức độ trách nhiệm khác. Ông Nguyễn Thanh Bình, Phó Chủ tịch UBND thành phố Huế khẳng định, việc bảo vật quốc gia - Ngai vàng triều Nguyễn bị xâm hại là một sự việc hết sức đáng tiếc, gây hậu quả nghiêm trọng: “UBND thành phố cũng đã trực tiếp báo cáo với Chính phủ, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch và đặc biệt và nhanh chóng đưa ra các giải pháp để tổ chức thực hiện tốt hơn thì công tác bảo quản các hiện vật quý mà thành phố Huế đang gìn giữ. Qua đó, yêu cầu các tổ chức, cá nhân rà soát, kiểm điểm trách nhiệm của từng cá nhân, của tổ chức, đặc biệt hơn nữa là đưa ra những bài học kinh nghiệm để xây dựng các phương án để bảo vệ tốt hơn hiện vật cụ thể cùng như tổng thể di tích di sản thành phố Huế đang gìn giữ”.
Sự việc Ngai vàng triều Nguyễn bị xâm hại, trước hết trách nhiệm thuộc về Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế cùng các cá nhân liên quan và người đứng đầu đơn vị này. Việc xử lý trách nhiệm cần bảo đảm nguyên tắc công bằng, minh bạch, chứ không thể dừng lại ở việc cho thôi việc 2 nhân viên bảo vệ.
Dư luận đang chờ câu trả lời từ các cơ quan có thẩm quyền ở thành phố Huế khi một bảo vật quốc gia bị tổn hại ngay trong trung tâm di tích lịch sử quan trọng nhất Việt Nam.
