Tình thế tiến thoái lưỡng nan của ông Trump
Tổng thống Mỹ Donald Trump cho rằng Nga sẽ là đối tác dễ dàng hơn trên con đường hòa bình với Ukraine. Tuy nhiên, theo một số nhà quan sát, cuộc điện đàm hôm 18/3 giữa ông với Tổng thống Nga Vladimir Putin chỉ nhấn mạnh rằng Điện Kremlin vẫn là một trở ngại lớn.
Câu hỏi mà ông Trump phải đối mặt là liệu có nên gây áp lực thực sự lên Tổng thống Putin để Nga phải nhượng bộ hay cố gắng giành thêm nhiều sự thỏa hiệp hơn từ Kiev như những gì ông đã làm.
Trong cuộc điện đàm với ông Trump, Tổng thống Putin đã nhất trí dừng các cuộc tấn công vào cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine trong 1 tháng và tiếp tục đàm phán hướng tới lệnh ngừng bắn vĩnh viễn. Tuy nhiên, điều khoản này thấp hơn nhiều so với mục tiêu của ông Trump và chắc chắn thấp hơn kỳ vọng vào một lệnh ngừng bắn vô điều kiện kéo dài 1 tháng mà Kiev đã chấp nhận trước đó.
Sau cuộc điện đàm, Moscow tuyên bố Kiev sẽ phải đồng ý cắt giảm hoạt động huy động quân sự và dừng tái vũ trang, kéo dài danh sách các điều kiện của Nga để đạt được thỏa thuận. Trong cuộc trả lời phỏng vấn tối 18/3 trên chương trình "The Ingraham Angle" của Fox News, ông Trump cho biết Tổng thống Putin trong cuộc điện đàm không yêu cầu tạm dừng viện trợ quân sự.
"Chúng tôi không hề nói về viện trợ", ông Trump nói.
Hiện nay, Tổng thống Trump đang phải đối mặt với tình thế tiến thoái lưỡng nan là tin tưởng Tổng thống Putin sẽ làm hòa hoặc gây sức ép với Điện Kremlin để đạt được thỏa thuận - điều có thể làm chệch hướng mục tiêu lớn hơn của ông là tái xây dựng quan hệ giữa Washington và Moscow.
"Tổng thống Trump thực sự muốn ngăn chặn cuộc xung đột, ông ấy thấy nó thật khó hiểu. Nhưng ông ấy không nhận ra rằng với ông Putin, đây là cái giá mà ông ấy sẵn sàng trả, bất kể nó có vẻ to lớn thế nào từ bên ngoài", Fiona Hill, cựu cố vấn Nhà Trắng về Nga trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump cho hay. Theo bà, mục tiêu của Tổng thống Putin là chi phối Ukraine và khẳng định lại vị thế của Nga tại châu Âu.
Tổng thống Trump tiết lộ với tờ Washington Examiner ngay sau cuộc điện đàm kéo dài 2 tiếng rằng ông đã có các cuộc trao đổi chưa từng được đưa tin trước đây với ông Putin, tất cả đều được mô tả là tích cực. Nhà lãnh đạo Mỹ cho biết, lệnh ngừng bắn hoàn toàn vẫn đang trong quá trình sắp xếp.
"Tôi tin rằng cuối cùng chúng ta sẽ đạt được một thỏa thuận. Đó là một khởi đầu tốt", ông Trump nói.
Thắng lợi của Tổng thống Putin
Kể từ khi nhậm chức, Tổng thống Trump chủ yếu chọn cách gây áp lực với Ukraine. Sau khi cuộc họp tại Phòng Bầu dục với Tổng thống Volodymyr Zelensky trở nên tồi tệ, ông Trump đã cắt viện trợ quân sự và dừng chia sẻ thông tin tình báo với Kiev. Hoạt động này chỉ được nối lại sau khi Ukraine đồng ý ngừng bắn trong 30 ngày sau cuộc họp với các quan chức Mỹ tại Saudi Arabia. Tuy nhiên, Ukraine luôn là một đối tác yếu nhất trong cuộc đàm phán ba bên. Giới quan sát nhận định, bất kỳ nỗ lực nào nhằm buộc Nga phải khuất phục sẽ khó khăn hơn nhiều.
Nga đã tái cơ cấu thành công nền kinh tế của mình theo hướng thời chiến, bất chấp các lệnh trừng phạt chưa từng có từ Mỹ và châu Âu, cũng như chuyển hướng thương mại sang các đối tác như Trung Quốc và Ấn Độ. Hiện nay, Moscow dường như đang ở thế thắng trong cuộc xung đột và không có nhiều động thái đàm phán.
Trong khi đó, ngay sau cuộc điện đàm với Tổng thống Putin, ông Trump đã đăng tải trên mạng xã hội rằng: "Chúng tôi sẽ nhanh chóng hành động để có một lệnh ngừng bắn hoàn toàn và cuối cùng là kết thúc cuộc xung đột vô cùng khủng khiếp này giữa Nga và Ukraine. Hy vọng rằng vì lợi ích nhân loại, chúng tôi sẽ hoàn thành công việc".
Phát biểu với báo giới, Tổng thống Zelensky đã chỉ trích Tổng thống Putin vì không đồng ý ngừng bắn vô điều kiện, cáo buộc Nga đang chuẩn bị các cuộc tấn công mới ở phía Nam và phái Bắc Ukraine. Ông cũng chỉ trích yêu cầu của Tổng thống Putin rằng Ukraine phải ngừng huy động quân đội và phương Tây phải dừng cung cấp vũ khí cho Kiev.
"Đó là tối hậu thư kể từ khi xung đột bắt đầu. Ông ta không thay đổi", Tổng thống Zelensky nói, đồng thời cho rằng: "Toàn bộ trò chơi của ông ta là làm chúng tôi suy yếu hết mức có thể".
Theo bản ghi chép của Điện Kremlin, Tổng thống Putin đã hình dung ra những nhượng bộ vượt ra ngoài biên giới Ukraine. Bản ghi chép này cho biết, hai nhà lãnh đạo đã thảo luận về Trung Đông và Biển Đỏ, đồng thời ca ngợi những dấu hiệu của mối quan hệ song phương mới mà trong đó Mỹ và Nga đã bỏ phiếu nhất trí tại Liên Hợp Quốc.
"Có lẽ kết quả quan trọng nhất là sự chấp nhận ngầm về hợp tác giữa Mỹ và Nga trên những vấn đề quốc tế và song phương quan trọng. Đây là chiến thắng rõ ràng cho ông Putin, người đã tìm cách tách rời quan hệ song phương khỏi cuộc xung đột Ukraine", Tatiana Stanovaya, thành viên cấp cao tại Trung tâm Nga và Á Âu Carnegie cho hay.
Chuyên gia Stanovaya cũng cho rằng Tổng thống Putin đã giành được thắng lợi về mặt chiến thuật.
"Điều quan trọng là Tổng thống Putin đã xoay xở để từ chối đề xuất ngừng bắn hoàn toàn trong khi biến tình hình thành lợi thế cho mình mà không nhượng bộ. Đây là tin rất xấu với Ukraine, quốc gia ngày càng bị coi là một quân bài mặc cả trong trò chơi này".
Tổng thống Trump không hề ngần ngại đưa ra những tuyên bố cứng rắn về Nga. Ông đe dọa dùng tới các lệnh trừng phạt và những vũ khí tài chính khác nếu Nga không đồng ý ngừng bắn vĩnh viễn. Ông cũng nhắc nhở rằng ông từng thông qua việc vận chuyển các chuyến hàng vũ khí sát thương đầu tiên tới Ukraine sau những diễn biến ở Crimea và miền Đông nước này.
Một số nhà phân tích nhận định, chỉ vì ông Trump không làm trung gian cho thỏa thuận cuối cùng tuần này không có nghĩa là thỏa thuận sẽ không đạt được sau này. Họ cũng ca ngợi ý tưởng đàm phán chậm hơn để tránh những tính toán sai lầm.
"Một lệnh ngừng bắn theo từng giai đoạn có thể là cách tiếp cận hiệu quả hơn nhiều", Samuel Charap, Chủ tịch chương trình Nga và Châu Âu của tập đoàn RAND, trước đây đã đàm phán các thỏa thuận kiểm soát vũ khí với Moscow với tư cách là một quan chức Mỹ, cho biết. Theo ông: "Điều này xây dựng lòng tin vì mỗi bước đi đều có thể kiểm chứng được và là một cách để thông báo ý định của mình".
Tuy nhiên, ông Trump cũng để mắt đến mục tiêu tham vọng hơn là khôi phục quan hệ Nga - Mỹ và đưa Moscow trở lại cộng đồng toàn cầu, bao gồm cả việc tái gia nhập G7. Trừng phạt Nga sẽ cô lập Moscow hơn nữa và trì hoãn mọi khả năng hàn gắn với phương Tây.
Tổng thống Trump sẽ phải đi trên dây để hoàn thành thỏa thuận Ukraine trong khi vẫn nuôi hy vọng về một thỏa thuận rộng hơn.
"Đây là một quá trình dài. Tổng thống Putin dường như vẫn nghĩ rằng ông ấy có thể đạt được những yêu cầu tối đa của mình", Kurt Volker, đặc phái viên của ông Trump về Ukraine trong nhiệm kỳ đầu tiên, nhận định.
