Nhiều ý kiến tại buổi thảo luận cho rằng, hiện nay, phát thanh không còn giữ vai trò thống trị như thời kỳ trước truyền hình và internet, nhưng nó vẫn có vị thế nhất định - đặc biệt trong những lĩnh vực cần sự linh hoạt, tính tức thời và khả năng tiếp cận rộng. Nếu biết cách đổi mới, kết hợp với công nghệ như podcast, radio online, phát thanh có thể tiếp tục tồn tại và phát triển như một kênh truyền thông độc đáo và hữu ích trong kỷ nguyên số.
Theo ông Đồng Mạnh Hùng - Trưởng Ban Thư ký - Biên tập, Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV), dù bất cứ có sự thay đổi nào về công nghệ thì phát thanh vẫn tồn tại, bởi vì mỗi loại hình báo chí đều có một lượng công chúng riêng, quan trọng là loại hình báo chí phải có sự thay đổi như thế nào cho phù hợp và khẳng định vị trí vai trò của mình trước sự thay đổi đó.
“Trong giai đoạn hiện nay, nếu không có phát thanh thì những người đang ngồi trên ô tô hoặc những người đang lao động tự do làm sao có thể tiếp cận được với thông tin. Dù có bất cứ biến động nào thì phát thanh vẫn tồn tại như một loại hình báo chí quan trọng trong xã hội. Những người làm phát thanh cũng bắt buộc phải thay đổi để đáp ứng nhu cầu muốn nghe, muốn tiếp cận phát thanh của công chúng”, ông Đồng Mạnh Hùng cho hay.
Đồng quan điểm, ông Nguyễn Huy Long, Phó Tổng Biên tập Báo và Đài Phát thanh - Truyền hình Thanh Hóa cho rằng, trong bất cứ thời điểm nào, vị thế của phát thanh không hề thay đổi. Ở Báo và Đài Phát thanh - Truyền hình Thanh Hóa, gần như giữa truyền hình và phát thanh không có giới hạn, có thể chuyển từ thể loại truyền hình sang phát thanh, nhưng giá trị, hiệu quả mà các chương trình phát thanh đem lại là rất lớn.
“Chúng tôi tiếp nhận các phản ánh qua đường dây nóng, qua thư điện tử, qua thư gửi về đài thì hầu hết là các vấn đề được người dân nghe qua các chương trình phát thanh, đặc biệt là những chương trình liên quan đến chính sách xã hội, chương trình nông-lâm-ngư nghiệp, đây là 2 nội dung được nhiều thính giả quan tâm nhất. Tại các huyện miền núi hay ở các vùng quê thì người dân nghe phát thanh và học theo phát thanh nhiều hơn. Điều đó cho thấy, phát thanh vẫn có chỗ đứng trong lòng công chúng”, ông Long cho hay.
Ông Nguyễn Công Vinh - Trưởng ban VOH online - Đài Tiếng nói Nhân dân TP. Hồ Chí Minh chia sẻ: Tính linh hoạt của phát thanh rất cao, đây là ưu điểm vượt trội so với truyền hình hoặc báo chí. Người nghe có thể vừa lái xe, làm việc nhà, hoặc đi bộ mà vẫn có thể cập nhật thông tin.“Các tài xế điện thoại về Đài cho biết, trên những cung đường ở Tây Nguyên, đường quốc lộ hay những chuyến đường dài thì Đài phát thanh như một người bạn vàng của họ. Lúc họ chạy xe một mình thì radio là “người bạn” nâng đỡ tinh thần, tiếp thêm cho họ sức mạnh, sự tỉnh táo bằng những câu chuyện, những bản nhạc hay, những bản tin thời sự bổ ích… Qua đó, tôi khẳng định rằng, phát thanh vẫn có chỗ đứng, nhưng làm thế nào để phát thanh đứng vững trong bối cảnh bùng nổ công nghệ hiện nay để thích nghi với công chúng là câu chuyện cần bàn thêm”.
Công chúng thay đổi thì phát thanh phải thay đổi
Phát thanh, dù là một phương tiện truyền thông truyền thống lâu đời, vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin và giải trí. Tuy nhiên, ngành phát thanh hiện nay đang đối mặt với nhiều khó khăn, đặc biệt trong bối cảnh công nghệ số phát triển mạnh mẽ. Cụ thể, mạng xã hội, podcast, youtube, và các nền tảng phát trực tuyến đã thu hút một lượng lớn người nghe, đặc biệt là giới trẻ; Người dùng có xu hướng lựa chọn nội dung theo yêu cầu, trong khi phát thanh truyền thống phát sóng theo lịch trình cố định; Hạn chế trong khả năng tương tác trực tiếp với thính giả như các nền tảng mạng xã hội hay livestream; Một số đài phát thanh chưa bắt kịp xu hướng số hóa hoặc chưa có nền tảng kỹ thuật đủ mạnh để triển khai đa kênh (radio online, ứng dụng di động, podcast).
Trước sự thay đổi mạnh mẽ của khoa học công nghệ, thì phát thanh có cả cơ hội và thách thức song hành. Ông Đồng Mạnh Hùng - Trưởng Ban Thư ký- Biên tập, Đài Tiếng nói Việt Nam cho rằng: “Công chúng là thách thức lớn nhất của phát thanh. Nếu như ngày xưa, thính giả có thể ngồi trước radio hàng giờ đồng hồ, say mê với chương trình “Sát cánh cùng gia đình Việt”, “Chuyện thầm kín” hay “Cửa sổ tình yêu” của VOV thì bây giờ thị hiếu, cách tiếp cận của họ đã thay đổi rất nhiều. Họ chỉ nghe những gì họ yêu thích nhất qua nhiều nền tảng của mạng xã hội khác nhau. Nếu chúng ta có nhiều hạ tầng công nghệ thì có thể phục vụ thính giả nghe trên các nền tảng đó, đây là thách thức nhưng cũng là cơ hội để bắt buộc người làm phát thanh phải thay đổi”.
Ở một khía cạnh khác, bà Nguyễn Thị Tuyết Chinh - Phó TBT Báo và Đài PTTH Phú Thọ nêu một thực tế, nhiều năm nay, lĩnh vực phát thanh ở các đài địa phương chưa được chú trọng nhiều, thậm chí còn yếu thế, cho nên hầu hết phóng viên hay sinh viên học chuyên ngành phát thanh đều chuyển sang làm truyền hình. Tin, bài của Đài truyền hình lại chuyển sang để dùng cho phát thanh, cho nên, nghiệp vụ của phóng viên phát thanh dần bị mai một, nghe các tác phẩm phát thanh đều “na ná” truyền hình. “Tôi cho rằng, phát thanh phải quay trở lại và bắt đầu ngay từ khâu đào tạo nguồn nhân lực, bởi công chúng thay đổi thì phát thanh phải thay đổi. Phát thanh thay đổi phải bắt đầu từ con người, chưa bao giờ phát thanh mất vị thế, nếu con người không thay đổi thì sẽ làm mất đi vị thế của phát thanh. Công chúng hiện nay nghe phát thanh tương đối nhiều. Báo và Đài Phát thanh truyền hình Phú Thọ cũng có những kênh chuyên biệt, ví dụ như kênh sức khỏe, lượng người nghe rất lớn, chúng tôi mong muốn lợi thế của phát thanh tiếp tục được phát huy nhiều hơn”.
Tại phiên thảo luận, các diễn giả cũng đặt ra vấn đề: tại các đài phát thanh địa phương, việc chuyển đổi các chương trình truyền thống sang podcast đang được triển khai, song vẫn thiếu định hướng chiến lược rõ ràng. Vậy nên lấy podcast làm trung tâm để phát triển nội dung hay giữ trục truyền thống làm chủ đạo? Nếu xác định được trọng tâm một cách hợp lý thì hiệu quả của các chương trình chắc chắn sẽ cao hơn.
Ông Nguyễn Huy Long, Phó Tổng Biên tập Báo và Đài Phát thanh-Truyền hình Thanh Hóa nêu thực trạng, nhiều đài địa phương đang loay hoay trong việc xây dựng chiến lược cho phát thanh, phần lớn còn mang tính học hỏi lẫn nhau, thiếu một mô hình chuẩn được xây dựng trên cơ sở khoa học. Việc định dạng nội dung chưa thật sự rõ ràng về mục tiêu, đối tượng và cách tiếp cận. Đây là lúc cần có một định hướng cụ thể, nhất quán để phát thanh địa phương có thể phát triển theo hướng chuyên nghiệp và hiệu quả hơn.
Kết thúc phiên thảo luận, các diễn giả nhất trí, phát thanh rất cần sự quan tâm đồng bộ của các cơ quan quản lý nhà nước và cơ quan quản lý báo chí. Bên cạnh đó, lãnh đạo của các cơ quan báo chí cần xác định rõ chiến lược phát triển phát thanh trong dài hạn. Khi được tạo điều kiện phát triển đúng hướng và có cơ hội khẳng định mình trong lĩnh vực chuyên môn, đội ngũ làm phát thanh sẽ có cơ sở để bứt phá, góp phần đưa loại hình báo chí này bắt nhịp với xu thế hiện đại và đáp ứng tốt hơn nhu cầu của công chúng.
