Có vẻ như Trung Đông không thích hợp với sự yên tĩnh khi mà những ngày qua, nơi đây không có ngày nào thực sự yên bình. Xung đột vũ trang là trạng thái thường trực tại đây, nhưng lần này mọi thứ đã vượt xa những giới hạn quen thuộc. Israel không còn đối đầu với một lực lượng ủy nhiệm hay nhóm nổi dậy nữa mà thay vào đó là xung đột trực tiếp với Iran - đối thủ địa chính trị số một và cũng có thể là một cường quốc hạt nhân trong tương lai.
Thực chất, xung đột giữa Israel và Iran không bắt đầu vào ngày 13/6 mà hai bên đã có những cuộc tấn công trực tiếp từ tháng 4/2024. Trong nhiều thập kỷ trước đó, hai bên đã tiến hành cái gọi là “cuộc chiến ngầm” thông qua các hoạt động tình báo, tấn công mạng và hậu thuẫn cho các lực lượng ủy nhiệm trong khu vực. Nhưng giờ đây, cuộc tấn công phủ đầu của Israel đã biến cuộc chiến ngầm chuyển sang hình thức chiến tranh công khai.
Khác với những đòn đánh mang tính biểu tượng trước đây, giai đoạn hiện tại nhắm thẳng vào các cơ sở hạ tầng chiến lược, trung tâm chỉ huy và thậm chí là các đô thị. Cường độ và quy mô của các cuộc tấn công cho thấy mức độ leo thang chưa từng có. Mỗi loạt tên lửa qua lại như khiến guồng quay chiến tranh càng trở nên chóng mặt.
Tuy nhiên, cuộc xung đột này sẽ không giống với chiến sự tại Ukraine. Israel và Iran không có biên giới chung, nên khả năng xảy ra chiến dịch bộ binh quy mô lớn là rất thấp. Thay vào đó, đây là một cuộc chiến từ xa – một trận không chiến bằng tên lửa qua các cuộc tập kích đường dài. Bên nào cạn kiệt tiềm lực quân sự và chính trị trước sẽ là bên thất bại. Chiến thắng trong cuộc chiến này không nằm ở lãnh thổ, mà ở sự kiên nhẫn và sức bền chiến lược.
Ai sẽ sụp đổ trước?
Câu hỏi ai sẽ sụp đổ trước vẫn còn đang bỏ ngỏ. Iran hiện sở hữu kho tên lửa lớn nhất Trung Đông. Trong khi đó, Israel có được sự hậu thuẫn mạnh mẽ từ Mỹ. Thủ tướng Benjamin Netanyahu tin rằng gây áp lực liên tục sẽ khiến chế độ tại Iran lung lay và sụp đổ dưới sức ép từ cả bên trong lẫn bên ngoài.
Nhưng chính ông Netanyahu cũng đang ở thế mong manh về chính trị khi mà chính phủ của ông vướng vào nhiều bê bối và nội bộ chia rẽ sâu sắc. Một cuộc chiến kéo dài mà không có kết quả rõ ràng có thể là đòn chí mạng với nội các hiện tại.
Kịch bản lý tưởng với Israel là một chiến dịch nhanh gọn, như các cuộc xung đột trước đây với Hezbollah. Khi đó, ưu thế không quân và tốc độ tấn công đã buộc đối phương phải khuất phục. Những tuyên bố từ quan chức Israel hiện tại cho thấy họ vẫn giữ mục tiêu này – một chiến dịch kéo dài khoảng hai tuần để phá hủy năng lực tấn công của Iran.
Iran không phải là Hezbollah
Tuy nhiên, sự khác biệt lớn nhất ở đây là: Iran không phải Hezbollah. Dù có thể bị bất ngờ trong ngày đầu tiên của cuộc chiến, Tehran vẫn sở hữu một bộ máy tổ chức và tiềm lực quân sự đáng gờm. Xét về lãnh thổ và dân số, Cộng hòa Hồi giáo Iran lớn gấp nhiều lần Israel, điều này đồng nghĩa với sức chịu đựng của Iran cũng lâu dài hơn. Bằng việc leo thang quá mạnh, Israel có thể đã dồn Iran vào thế buộc phải phản công.
Nhiều dấu hiệu cho thấy kế hoạch “chiến thắng nhanh” của Israel đang dần bế tắc. Nếu chiến sự kéo dài, ông Netanyahu sẽ đối mặt với phản ứng dữ dội trong nước và chỉ trích từ quốc tế. Theo nhà phân tích chính trị của RT Vitaly Ryumshin, đây là viễn cảnh thực tế nhất có thể xảy ra.
Không chỉ ông Netanyahu mới là người đối mặt với rủi ro. Tổng thống Mỹ Donald Trump – người từng cam kết “kết thúc các cuộc chiến bất tận” và hạ giá xăng dầu hiện cũng đang bị một bộ phận trong phong trào MAGA phản đối. Việc ông công khai ủng hộ Israel đã khiến một số người ủng hộ ông xa lánh và cho rằng ông đang kéo nước Mỹ vào một cuộc chiến tranh mới ở Trung Đông.
Tổng thống Donald Trump đang đứng trước cùng một bài toán mà cựu Tổng thống Joe Biden từng đối mặt. Liệu ông Trump sẽ ưu tiên tiếng nói của nhóm vận động hành lang ủng hộ Israel, điều vốn ăn sâu trong đảng Cộng hòa và phe phái thân cận của ông hay là nguyện vọng của cử tri có thể quay lưng với đảng của ông trong cuộc bầu cử giữa kỳ 2026? Và nếu chọn Israel, ông Trump có sẵn sàng trả giá cho lựa chọn đó?
Tổng thống Donald Trump từng cam kết sẽ ổn định giá nhiên liệu và giải quyết khủng hoảng Trung Đông. Nhưng nếu Iran đẩy nhanh chương trình hạt nhân để đáp trả hành động của Israel, toàn bộ chiến lược Iran mà ông Trump triển khai từ khi Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân năm 2018 có thể sụp đổ.
Nga và “nghệ thuật chờ đợi”
Trong khi đó, tại Moscow, Nga đang quan sát tình hình với sự chú ý cao độ. Giá dầu tăng là điều có lợi cho nền kinh tế Nga. Quan trọng hơn, một cuộc chiến lớn giữa Israel và Iran có thể khiến Washington phân tán sự chú ý và cam kết với Ukraine. Iran cũng là đối tác chiến lược của Nga và việc Tehran tiếp tục “trụ vững” sẽ là lợi ích thiết thực với Moscow.
Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là Nga sẽ làm được gì hoặc sẵn sàng làm đến đâu? Xung đột ở Ukraine đang tiêu tốn phần lớn nguồn lực quân sự và công nghiệp của Nga. Thêm vào đó, Hiệp ước Đối tác Chiến lược mới ký với Iran không có điều khoản hỗ trợ quân sự trực tiếp, nó chỉ quy định rằng hai bên sẽ không giúp đỡ bên xâm lược.
Vì vậy, lựa chọn khôn ngoan nhất với Nga hiện nay có thể là đứng ngoài, hỗ trợ ngoại giao và truyền thông, đồng thời hy vọng rằng Iran không đi quá giới hạn. Một điều đáng chú ý là hiện Tehran đang phục hồi khá nhanh sau những đòn tấn công đầu tiên. Khả năng thích ứng trước chiến thuật không kích của Israel, tăng cường phản gián và tổ chức phản công của Iran sẽ quyết định giai đoạn tiếp theo của cuộc chiến.
Những diễn biến then chốt có thể sẽ rõ ràng hơn trong khoảng thời gian hai tuần mà Israel đã tự đặt ra như một “mốc thắng lợi”. Nhưng nếu “tuần quyết định” mà Israel tự đặt ra trôi qua trong bế tắc, viễn cảnh đảo chiều không chỉ xảy ra trên chiến trường mà còn trong chính trường. Và khi đó, người trả giá có thể không phải là Tehran – mà chính là ông Netanyahu, hay xa hơn là trật tự an ninh vốn mong manh tại Trung Đông.
