Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) năm 2025 lần đầu tiên đưa mô hình “tổ hợp báo chí - truyền thông ” vào khung pháp lý. Việc hình thành tổ hợp báo chí - truyền thông được xem là giải pháp hiện đại hóa, nâng cao hiệu quả quản trị và thúc đẩy phát triển báo chí trong kỷ nguyên số.
Phóng viên báo Điện tử Tiếng nói Việt Nam đã có cuộc trao đổi với ông Lê Hải - Ủy viên Ban biên tập, Trưởng ban Tạp chí Cộng sản điện tử xung quanh vấn đề này.
Tập đoàn truyền thông không phải ‘chìa khóa vạn năng’ nhưng là cú hích quan trọng
PV: Gần đây, khái niệm "tổ hợp báo chí - truyền thông" được đưa vào dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi năm 2025) đang thu hút sự quan tâm đặc biệt. Ông có thể chia sẻ quan điểm của mình về mô hình này?
Ông Lê Hải: Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) năm 2025 lần đầu tiên đưa khái niệm “tổ hợp truyền thông” vào khung pháp lý. Tuy nhiên, nên định danh chính xác hơn thuật ngữ "tổ hợp báo chí truyền thông" thành "tập đoàn truyền thông".
Việc đưa mô hình tập đoàn truyền thông vào dự thảo Luật Báo chí sửa đổi 2025 được đánh giá là một bước tiến rất quan trọng cả về tư duy và cách thức lãnh đạo, quản lý báo chí. Kỳ vọng rằng luật mới sẽ trở thành hành lang pháp lý hanh thông, mở đường cho nền báo chí cách mạng Việt Nam có bước phát triển mạnh mẽ trong thời gian tới.
Thực ra, ở Việt Nam đã có một số cơ quan báo chí manh nha vận hành theo mô hình tập đoàn, như: Đài Truyền hình Việt Nam, Thông tấn xã Việt Nam… Tuy nhiên, đây mới chỉ là các hình thức sơ khai, chưa hình thành mô hình tập đoàn truyền thông hoàn chỉnh. Chúng tôi kỳ vọng việc chính thức hóa mô hình này về mặt pháp luật, đồng thời chính thống hóa về chủ trương của Đảng, sẽ tạo điều kiện cho các cơ quan báo chí Việt Nam phát triển "đột phá" theo hướng hiện đại, bền vững
Tất nhiên mô hình tập đoàn truyền thông không phải là một “chìa khóa vạn năng” để có thể giải quyết những bài toán khó của nền báo chí cách mạng Việt Nam nhưng chúng tôi tin rằng nó sẽ là một giải pháp mang tính chiến lược và đột phá thúc đẩy mạnh mẽ cho sự phát triển của báo chí nước nhà, nhất là trong bối cảnh truyền thông hiện đại toàn cầu đang biến đổi nhanh chóng với các xu thế như số hóa báo chí, tích hợp công nghệ truyền thông mới, báo chí ứng dụng AI, cạnh tranh và bảo vệ chủ quyền trên không gian mạng...
PV:Ông có thể phác thảo một cách cụ thể cấu trúc của mô hình tập đoàn truyền thông?
Ông Lê Hải: Trong mô hình tập đoàn truyền thông, thường sẽ có hai bộ phận lớn: bộ phận nội dung và bộ phận kinh tế. Hai bộ phận này hoạt động tương đối độc lập nhưng đều chịu sự chi phối của công ty mẹ - tức là tập đoàn báo chí. Giữa hai bộ phận này có sự phối hợp, hỗ trợ lẫn nhau để cùng phát triển.
Ví dụ, một tập đoàn báo chí có thể sở hữu hàng chục đơn vị báo chí thành viên. Mỗi đơn vị có ban biên tập riêng, định hướng nội dung riêng. Như tờ Nhân dân Nhật báo của Trung Quốc, hiện có khoảng hơn 100 doanh nghiệp và đơn vị sự nghiệp trực thuộc, hình thành tổ hợp truyền thông lấy Nhân dân Nhật báo hằng làm chủ thể. Nhân dân Nhật báo điện tử thậm chí đã được niêm yết trên thị trường chứng khoán, trở thành công ty con cấp hai của tập đoàn. Công ty mẹ vẫn do báo Nhân dân tuyệt đối Đảng và Nhà nước sở hữu 100% vốn, còn các công ty con có thể được cổ phần hóa để huy động nguồn lực xã hội, Nhà nước giữ chi phối 51% . Đó là một hình dung thực tế và phổ biến về mô hình tập đoàn truyền thông hiện đại.
Phải đảm bảo sự lãnh đạo tuyệt đối của Đảng đối với nền báo chí.
PV:Có nhiều ý kiến băn khoăn rằng, mô hình tập đoàn truyền thông có thể khiến báo chí “chệch hướng”. Ông nhận định sao về điều này?
Ông Lê Hải: Đó là một quan điểm thể hiện tư duy lãnh đạo, quản lý cũ kỹ, thiếu sự thấu hiểu về bản chất mô hình tập đoàn truyền thông. Nguyên tắc “bất di, bất dịch” là dù áp dụng mô hình nào, hoạt động theo cơ chế nào, thì sự lãnh đạo tuyệt đối của Đảng đối với báo chí cách mạng Việt Nam phải được bảo đảm. Trong mô hình tập đoàn truyền thông, các bộ phận nội dung và kinh tế có thể vận hành tương đối độc lập, nhưng đều phải chịu sự chi phối của cơ quan chủ quản, tức là công ty mẹ thuộc sở hữu nhà nước, đảm bảo vai trò chính trị, định hướng tư tưởng.
Tập đoàn truyền thông là sản phẩm tất yếu, khách quan từ sự phát triển của lực lượng sản xuất trong lĩnh vực truyền thông, không phải chỉ có ở các nước tư bản. Khi lực lượng sản xuất phát triển đến một mức độ nhất định, thì yêu cầu về một quan hệ sản xuất - tổ chức - quản lý phù hợp là điều tất yếu. Mô hình cũ, nhỏ lẻ, manh mún không thể đáp ứng được yêu cầu phát triển mới. Cần hiểu rằng, lực lượng sản xuất báo chí phát triển cao không thể mãi bị trói buộc trong “chiếc áo” cũ kỹ.
PV: Vậy ông đánh giá như thế nào về việc khái niệm “cơ quan truyền thông chủ lực, đa phương tiện” và mô hình “tập đoàn truyền thông” được đưa vào dự thảo Luật Báo chí sửa đổi? Điều này có ý nghĩa gì với sự phát triển hệ sinh thái báo chí nước ta?
Ông Lê Hải: Như tôi đã nhiều lần nhấn mạnh, mô hình tập đoàn truyền thông trên thế giới đã có lịch sử hơn trăm năm. Ở nhiều quốc gia, cơ quan báo chí được coi như một doanh nghiệp truyền thông, hoạt động bình đẳng như các doanh nghiệp kinh tế khác. Các tập đoàn truyền thông lớn - với quá trình tích lũy tư bản lâu dài - hiện có doanh thu, vốn hóa lớn ngang GDP của cả một quốc gia. Chỉ khoảng chục tập đoàn, nhưng đã ảnh hưởng đến thông tin toàn thế giới.
Trung Quốc là ví dụ gần gũi. Họ khai mở cơ chế truyền thông từ năm 1979, ngay sau cải cách 1978. Các cơ quan báo chí tuy là đơn vị sự nghiệp, nhưng được quản lý và hoạt động như doanh nghiệp nhà nước. Điều này tạo nên các bước đột phá. Họ vẫn đảm bảo sự lãnh đạo tuyệt đối của Đảng Cộng sản Trung Quốc đối với báo chí. Đó là mô hình rất đáng để ta nghiên cứu, tham khảo.
Với Luật Báo chí sửa đổi lần này, tôi cho rằng việc đưa khái niệm “tập đoàn truyền thông” là một bước tiến rất lớn. Tuy nhiên, cần định danh khái niệm thật chính xác - phải là “tập đoàn truyền thông” hay “Media Group”, chứ không phải những cụm từ phái sinh như “tổ hợp truyền thông” v.v... Vì luật là phải chuẩn xác về mặt khái niệm và học thuật.
PV: Vậy theo ông, để xây dựng mô hình tập đoàn truyền thông tại Việt Nam, cần bảo đảm những nguyên tắc gì?
Ông Lê Hải: Tôi cho rằng cần lưu ý một số quan điểm cốt lõi sau: Một là, bảo đảm vai trò lãnh đạo tuyệt đối của Đảng và sự quản lý của Nhà nước đối với báo chí, kể cả khi đã tổ chức thành các tập đoàn truyền thông. Điều này có thể thực hiện qua nắm giữ 100% vốn, kiểm soát nhân sự và cơ chế pháp luật. Đảng cần có những công cụ truyền thông mạnh mẽ, chính quy thì mới có thể giữ vững vai trò lãnh đạo của mình.
Hai là, hình thành các tập đoàn truyền thông vừa thông qua con đường tích lũy tự thân (chọn những cơ quan báo chí có tiềm lực sẵn có), vừa qua biện pháp hành chính (chỉ định sáp nhập, hợp nhất trên cơ sở hợp lý, tương đồng).
Ba là. Các cơ quan báo chí nên vận hành như doanh nghiệp nhà nước có tự chủ. Các tập đoàn này vẫn là đơn vị sự nghiệp, nhưng quản trị theo mô hình doanh nghiệp, cần ghi rõ trong Luật là các cơ quan báo chí “hoạt động như doanh nghiệp nhà nước”.
Bốn là, cần đổi mới tư duy quản lý báo chí: Cơ chế tự điều tiết trong nội bộ các tập đoàn truyền thông sẽ hỗ trợ đắc lực cho công tác lãnh đạo của Đảng và Nhà nước.
Năm là, mô hình tập đoàn truyền thông chắc chắn là một giải pháp đột phá, tạo động lực lớn giúp nền báo chí Việt Nam cạnh tranh được với truyền thông thế giới, tránh bị lệ thuộc và mất an ninh truyền thông.
Sáu là, cần phân biệt rõ giữa truyền thông công và truyền thông thương mại. Truyền thông công phục vụ chính trị, giáo dục, quảng bá hình ảnh đất nước phải được đầu tư mạnh mẽ bởi Đảng và Nhà nước.
Bảy là, sau khi Luật Báo chí sửa đổi có hiệu lực, nên thí điểm bốn mô hình tập đoàn truyền thông đại diện cho các cách tổ chức khác nhau trong vòng 5 năm.
PV: Xin cám ơn ông!
