Bởi vậy, để đẩy nhanh tiến độ số hóa, cần chuẩn hóa và ràng buộc trách nhiệm của đơn vị liên quan, để việc thực hiện được thống nhất, hiệu quả. Được đánh giá là một trong những lĩnh vực có tốc độ chuyển đổi số nhanh nhất của ngành giao thông - xây dựng, thời gian qua, ngành đường bộ đã số hóa dữ liệu đường bộ với một khối lượng dữ liệu khổng lồ, với hơn 25 nghìn km quốc lộ, hơn 2.000 km cao tốc, gần 7.800 cầu, hầm trên quốc lộ, hơn 150 trạm thu phí không dừng, hệ thống phà vượt sông trên các quốc lộ được quản lý qua GPS và camera... Tất cả dữ liệu được số hóa với hệ thống thông tin chi tiết, từ hồ sơ thiết kế, lịch sử sửa chữa, tải trọng cho phép...
Những dữ liệu khổng lồ này đang phục vụ hiệu quả cho công các quản lý chuyên ngành, từ việc chủ động lập kế hoạch, bố trí vốn cho các dự án bảo trì kết cấu hạ tầng đường bộ, đến việc cấp phép lưu hành phương tiện quá khổ, quá tải trên hệ thống đường bộ; hay cảnh báo sớm tình trạng giao thông trên các tuyến giao thông huyết mạch.
Tuy vậy, một trong những điểm nghẽn lớn hiện nay là dữ liệu liên quan đến kết cấu hạ tầng đường bộ, tổ chức giao thông, quy hoạch đô thị… đang bị phân tán ở nhiều cấp, nhiều ngành. 70-80% hệ thống quốc lộ đang được giao cho các địa phương quản lý, nên dù đã được số hóa, nhưng chủ yếu là thông tin về hệ thống quốc lộ, còn hệ thống đường địa phương vẫn đang được cập nhật. Trong khi đó, ngay cả với quốc lộ, thì nhiều dữ liệu vẫn đang được lưu trữ rải rác, thiếu đồng bộ tại các địa phương.
Chẳng hạn, dữ liệu về kết cấu hạ tầng, hiện trạng mặt đường, tải trọng cầu đường, biển báo, vạch sơn, luồng tuyến, phương án tổ chức giao thông… đang được cập nhật không đều, chủ yếu do các đơn vị quản lý tại địa phương tự xây dựng theo năng lực và điều kiện riêng. Điều này dẫn đến tình trạng thông tin rời rạc, không thống nhất, gây khó khăn trong công tác quy hoạch, bảo trì, khai thác và đặc biệt là khi xảy ra các sự cố giao thông cần truy xuất dữ liệu.
Trong khi đó, số hóa dữ liệu đường bộ, nếu được triển khai bài bản sẽ tạo ra một “bản đồ số giao thông” sống động, trực tuyến và cập nhật liên tục. Với cơ sở dữ liệu này, người tham gia giao thông có thể dễ dàng tra cứu lộ trình, tránh điểm ùn tắc hay vùng đang thi công; kỹ sư thiết kế đường có dữ liệu nền chính xác để quy hoạch các tuyến mới; đơn vị khai thác, bảo trì có thể lên kế hoạch sửa chữa kịp thời dựa trên các thông số kỹ thuật; còn nhà quản lý có thể theo dõi sát sao tình trạng kết cấu hạ tầng, từ đó phân bổ ngân sách hợp lý.
Bởi vậy, cần khẩn trương xây dựng cơ chế phối hợp và nền tảng dữ liệu dùng chung giữa Bộ Xây dựng, Bộ công an và các địa phương. Trên nền tảng đó, các dữ liệu phải được cập nhật, liên thông và tích hợp liên tục vào một hệ thống trung tâm do một cơ quan đầu mối quản lý. Việc thống nhất một bộ chuẩn dữ liệu, quy trình cập nhật, chia sẻ và bảo mật cũng là yêu cầu bắt buộc nhằm đảm bảo tính minh bạch, chính xác và an toàn thông tin.
Đặc biệt, việc số hóa dữ liệu cũng cần được quy định thống nhất, cập nhật tự động theo địa giới hành chính mới, cũng như mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Theo đó, những đơn vị được bàn giao quản lý, duy tu có trách nhiệm cập nhật, số hóa để thành bộ dữ liệu dùng chung. Từ những thông tin này, các Bộ, ngành, địa phương có thể khai thác, phục vụ yêu cầu quản lý chuyên ngành.
Quan trọng hơn, dữ liệu số hóa phải được thể hiện thành sản phẩm cụ thể, không chỉ phục vụ tốt nhất nhu cầu đi lại của người dân, mà còn có vai trò thúc đẩy phát triển cho người dân và doanh nghiệp, cũng như góp phần khắc phục các sự cố, cứu hộ, cứu nạn trong điều kiện thiên tai ngày càng khốc liệt.
Số hóa dữ liệu đường bộ không còn là câu chuyện của tương lai, mà là một yêu cầu cấp bách của hiện tại. Trong bối cảnh hệ thống giao thông ngày càng phức tạp mở rộng và hiện đại, kết nối không chỉ liên vùng mà còn liên quốc gia , nhu cầu đi lại, vận tải tăng cao, việc quản lý thông minh bằng dữ liệu số là con đường ngắn nhất để tăng hiệu quả, giảm chi phí và phục vụ tốt hơn cho người dân.
Để đạt được điều đó, cần sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, sự vào cuộc tích cực, trách nhiệm của các bộ ngành và chính quyền địa phương trong việc đầu tư công nghệ, đào tạo nhân lực và đặc biệt là thống nhất hệ thống dữ liệu liên ngành. Một hệ thống giao thông đường bộ hiện đại, hiệu quả và bền vững phải được bắt đầu từ một nền tảng dữ liệu số thông minh – đó là lựa chọn không thể chần chừ.
