Quyết định của ông Trump mang đến lợi thế quyết định cho Nga?
Các quan chức cho rằng việc tạm dừng vận chuyển vũ khí và chia sẻ thông tin tình báo có thể chỉ kéo dài trong thời gian tương đối ngắn nếu Tổng thống Ukraine nhượng bộ trước các yêu cầu của Nhà Trắng.
Trên các chiến trường của Ukraine và phía Tây nước Nga, giao tranh đã rơi vào bế tắc với quân đội Ukraine đối phó với cuộc tiến công của Nga, đôi khi có thể đo được chỉ bằng vài mét. Cái giá phải trả là thương vong nặng nề cho cả hai bên.
Tuy nhiên, quyết định của Tổng thống Mỹ Donald Trump trong tuần này về việc tạm dừng hỗ trợ quân sự và chia sẻ thông tin tình báo có thể sắp xếp lại chiến trường, hoặc sẽ dừng cuộc giao tranh, hoặc có khả năng mang lại cho Nga lợi thế quyết định.
Với sự hỗ trợ từ châu Âu, cả về vũ khí và thông tin tình báo, Ukraine có thể tiếp tục cuộc giao tranh trong suốt mùa hè mà không cần thêm viện trợ từ Mỹ. Tuy nhiên, theo các nhà phân tích, việc Kiev mất đi một trong những nhà tài trợ quan trọng nhất sẽ khiến Nga dễ dàng tấn công các phòng tuyến của Ukraine hơn.
"Mặc dù gặp bất lợi về đạn dược và lực lượng nhưng Ukraine đã làm rất tốt trong việc ngăn chặn mọi đột phá của Nga", ông Seth G. Jones, Phó Chủ tịch cấp cao của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, cho biết trong một cuộc trả lời phỏng vấn.
Các quan chức trong chính quyền Tổng thống Trump đã gợi ý rằng việc tạm dừng hỗ trợ có thể diễn ra tương đối ngắn nếu Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky nhượng bộ trước các yêu cầu của Nhà Trắng. Trong bài phát biểu trước Quốc hội tối 4/3 (giờ Mỹ), ông Trump cho biết ông đánh giá cao việc ông Zelensky đã nói trước đó rằng ông sẵn sàng "đến bàn đàm phán".
Hiện tại, chính quyền Tổng thống Trump đang gây áp lực tối đa lên Ukraine và không gia tăng sức ép với Nga. Giới quan sát cho rằng nếu Mỹ trở thành bên trung gian hòa giải thiếu công bằng, Ukraine có thể tìm cách tiếp tục cuộc xung đột với sự hỗ trợ của châu Âu.
Nga hiện vẫn chưa thiết lập được ưu thế trên không kể từ khi tiến hành chiến dịch quân sự ở Ukraine 3 năm trước. Moscow cũng phải đối mặt với những khó khăn nhất định và theo tình báo Ukraine cũng như phương Tây, Nga đã phải đưa 11.000 quân Triều Tiên vào hỗ trợ để giúp giảm bớt căng thẳng.
Tuy nhiên, đó là trước khi chính quyền ông Trump đưa ra những quyết định gây sốc.
"Đòn giáng ngay lập tức là vào tinh thần quân đội, theo đó tinh thần chiến đấu của Nga tăng lên còn của Ukraine thì sụt giảm", Alexander Vindman, cựu sĩ quan quân đội Mỹ gốc Ukraine từng phục vụ trong Hội đồng An ninh Quốc gia năm 2019 cho hay.
Quyết định của ông Trump đã ảnh hưởng đến hàng tỷ USD vũ khí và đạn dược đang được chuyển giao cũng như đặt hàng. Quyết định này dừng việc giao các trang thiết bị từ kho dự trữ của Lầu Năm Góc cũng như viện trợ thông qua Sáng kiến Hỗ trợ An ninh Ukraine - sáng kiến cung cấp các khoản tiền mà Kiev có thể sử dụng để mua các phương tiện quân sự mới trực tiếp từ các công ty quốc phòng của Mỹ.
Ukraine cũng có nguy cơ mất các loại vũ khí tiên tiến, bao gồm tên lửa đạn đạo đất đối đất, pháo phản lực tầm xa, các bộ phận vũ khí cũng như sự hỗ trợ bảo trì và kỹ thuật.
Quan trọng là việc tạm dừng viện trợ quân sự của Mỹ sẽ dừng việc cung cấp tên lửa đánh chặn cho các hệ thống phòng không Patriot và NASAMS, vốn đóng vai trò đáng kể trong việc bảo vệ các thành phố của Ukraine khỏi các cuộc tấn công tên lửa và UAV.
Việc tạm dừng chia sẻ thông tin tình báo cũng sẽ hạn chế những thông tin mà Ukraine có thể sử dụng để nhắm vào các lực lượng của Nga.
Theo các quan chức trong chính quyền Tổng thống Trump, việc giữ lại viện trợ nhằm gây sức ép buộc ông Zelensky ký một thỏa thuận cho phép các công ty Mỹ tiếp cận các khoáng sản của Ukraine. Một quan chức Mỹ tiết lộ, nếu thỏa thuận đạt được, việc chia sẻ thông tin tình báo sẽ tiếp tục và các nguồn hỗ trợ quân sự từng được chính quyền ông Biden phân bổ sẽ được cung cấp lại.
Tuy nhiên, hiện vẫn chưa rõ ông Trump sẽ sẵn sàng cung cấp bao nhiêu viện trợ quân sự mới.
Các lực lượng của Moscow đã cố gắng giành lại nhiều lãnh thổ hơn ở khu vực Kursk của Nga mà Ukraine đã chiếm giữ vào năm ngoái và chuẩn bị cho nhiều cuộc giao tranh hơn dọc theo các tiền tuyến chính ở khu vực Donbass thuộc phía Đông của Ukraine.
"Họ đang tái tổ chức tại chỗ và cố gắng khắc phục một số thiệt hại từ cuộc tấn công mùa thu năm ngoái. Tôi dự kiến, một đợt tấn công mới sẽ bắt đầu vào tháng 5", Dara Massicot, một chuyên gia quân sự về Nga tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, dự đoán.
Khả năng cầm cự của Ukraine và sự hỗ trợ của châu Âu
Ukraine và châu Âu không phải là không có nguồn lực của riêng mình.
Châu Âu, đặc biệt là Anh và Pháp đã cung cấp cho Ukraine các hình ảnh vệ tinh có thể được sử dụng để tìm kiếm các mục tiêu của Nga trên chiến trường. Dù vậy, các vệ tinh của châu Âu không tập trung vào các hoạt động quân sự của Nga như các vệ tinh do thám của Mỹ và các quan chức Ukraine thừa nhận rằng nếu tình trạng tạm dừng tình báo tiếp tục thì sẽ có một vài hậu quả.
Nếu việc ngừng giao hàng kéo dài sau đầu mùa hè, Ukraine sẽ mất nguồn cung một số vũ khí tiên tiến, bao gồm các hệ thống phòng không, tên lửa đạn đạo đất đối đất, hệ thống dẫn đường và pháo phản lực tầm xa. Việc thiếu hụt kéo dài các loại vũ khí sẽ làm tổn hại đến khả năng tấn công các mục tiêu tầm xa của Ukraine và có thể khiến các thành phố cũng như quân đội Ukraine dễ bị tấn công bằng tên lửa và UAV.
Chính quyền ông Trump đã cung cấp một số vũ khí mà chính quyền Tổng thống Biden đã cam kết hỗ trợ Ukraine, bao gồm "hàng trăm hệ thống tên lửa phóng loạt dẫn đường (GMLRS), vũ khí chống tăng cùng hàng nghìn quả đạn pháo", Lầu Năm Góc cho biết hôm 3/3.
Theo lệnh của ông Trump, các đợt chuyển giao vũ khí cho Ukraine sẽ dừng lại, ít nhất là cho đến khi ông xác định rằng Ukraine thể hiện cam kết thiện chí đối với các cuộc đàm phán hòa bình với Nga, một quan chức cấp cao Mỹ cho hay.
Tuy nhiên, "bản chất của các hệ thống vũ khí mà Ukraine hiện đang sử dụng khác với những loại vũ khí mà họ phụ thuộc rất nhiều trong những tháng đầu của cuộc xung đột. Cơ sở công nghiệp quốc phòng của Ukraine đã phát triển đáng kể và họ có thể sản xuất nhiều thứ mà họ cần", George Barros, một chuyên gia về Nga tại Viện Nghiên cứu Chiến tranh nhận định.
Trên thực tế, trong những tuần gần đây, tốc độ tấn công của Nga đã chậm lại ở một số khu vực nóng nhất của mặt trận và quân đội Nga đã phải chịu tổn thất nhất định, Đại tá Oleksii Khilchenko, một chỉ huy lữ đoàn Ukraine ở miền Đông cho biết trong cuộc trả lời phỏng vấn qua điện thoại.
"Các cuộc tấn công trước đây thường có khoảng 10 - 15 binh lính thì nay chỉ còn là các cuộc tấn công của những nhóm nhỏ gồm tối đa 5 binh sĩ", chuyên gia này tiết lộ. Ông Baros cho biết hầu hết thương vong mà quân đội Ukraine gây ra cho Nga là do các UAV sản xuất nội địa và những vũ khí được sản xuất ở Ukraine.
“Vì vậy, không phải là người Ukraine ở tiền tuyến sẽ hết ngay những công cụ cơ bản nhất của họ”, ông nói. Thứ mà Ukraine sẽ cạn kiệt là tên lửa cho Patriot, vũ khí đã hỗ trợ cho hệ thống phòng không của nước này.
Các nước châu Âu cũng có các tên lửa đánh chặn sử dụng cho Patriot nhưng họ sẽ phải hy sinh những phương tiện đang đảm bảo năng lực phòng không của chính mình. Đây có lẽ là một câu hỏi lớn vào thời điểm các đồng minh NATO không còn chắc chắn rằng Mỹ sẽ giúp bảo vệ họ nếu bị tấn công.
Các nhà lãnh đạo châu Âu đã nói rằng họ sẽ họp tại Brussels vào 6/3 với hai vấn đề trong chương trình nghị sự: cách hỗ trợ Ukraine và cách củng cố năng lực quân sự của chính mình.
Trong một cuộc họp căng thẳng tại Phòng Bầu dục tuần trước, ông Trump đã nói với ông Zelensky rằng nhà lãnh đạo Ukraine không ở vị thế tốt. "Các ông không có quân bài ngay bây giờ", ông Trump nói.
Không ai có thể dự đoán được việc tạm dừng viện trợ và chia sẻ thông tin tình báo sẽ có ý nghĩa gì đối với cuộc xung đột ở Ukraine hiện nay.
Frederick B. Hodges, một trung tướng đã nghỉ hưu và là cựu chỉ huy quân đội cấp cao của Mỹ tại Châu Âu cho rằng, Ukraine có thể giành chiến thắng, hoặc ít nhất là ở vị thế tốt hơn nhiều nếu châu Âu cung cấp sự hỗ trợ "mà họ có khả năng cung cấp".
Theo ông: "Châu Âu sẽ làm được điều đó mà không cần Mỹ. Kết quả là Washington sẽ mất đi uy tín và ảnh hưởng".
