Nhiều năm qua, những tiếng đọc ê-a, đôi khi còn ngượng nghịu ở lớp học xóa mù chữ đã trở nên quen thuộc với người dân thôn Khuổi Bốc, xã Xuân La, huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn. Thôn Khuổi Bốc có gần 70 hộ dân, cách trung tâm xã đến 7km, chênh vênh bên những sườn núi cao với hơn 360 nhân khẩu, chủ yếu là đồng bào Mông, Dao.
Cả thôn chủ yếu dựa vào những nương ngô, nên cuộc sống còn nhiều khó khăn, trên 90% số hộ ở Khuổi Bốc thuộc diện hộ nghèo. Trong thôn, những người lớn tuổi hầu hết chưa từng được đi học, con chữ đối với họ là một thứ gì đó thật xa lạ. Không biết chữ cũng là một trong những nguyên nhân khiến bản vùng cao này mãi luẩn quẩn với đói nghèo; những buổi tập huấn kỹ thuật trồng trọt của cán bộ khuyến nông cũng trở nên khó khăn hơn.
Thực hiện chương trình MTQG phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, chính quyền địa phương đã phối hợp với các thầy cô giáo trong xã, tổ chức nhiều lớp học xóa mù ngay tại bản. Cô giáo Nông Thị Thương, một người tình nguyện tham gia lớp dạy học để xóa mù chữ chia sẻ, lớp do cô đảm nhận được mở từ đầu năm 2024, duy trì đều đặn từ thứ Hai đến thứ Sáu hàng tuần. Lớp học có 28 học viên đăng ký, trong đó học viên nhỏ nhất là 24 tuổi, lớn tuổi nhất 66 tuổi và phần lớn là chị em phụ nữ.
“Thời gian đầu dạy học cho bà con tôi gặp rất nhiều khó khăn. Tuy nhiên, với mong muốn mang ánh sáng tri thức đến với bà con, tôi đã cố gắng động viên mọi người đi học. Đến nay kết thúc lớp, các bác, các anh chị đã biết đọc biết viết, điều đó cũng là một sự thay đổi lớn của người dân nơi đây”, cô giáo Nông Thị Thương cho biết.
Những lớp học xóa mù chữ chủ yếu diễn ra vào buổi tối, sau khi bà con đã hoàn thành công việc nương rẫy. Căn phòng đơn sơ, chỉ có vài bộ bàn ghế, chiếc bảng đen và ánh sáng từ những bóng đèn nhỏ, nhưng lại là nơi chứa đựng bao hy vọng của người dân Khuổi Bốc. Chỉ sau vài tháng, các học viên đã có thể đọc thông, viết thạo và biết làm những phép toán đơn giản. Sau những lớp học đầu tiên mang lại hiệu quả, nhiều bà con đã chủ động đề nghị mở thêm lớp.
Bà Triệu Thị Nái, một học viên dân tộc Dao ở Khuổi Bốc chia sẻ, lúc đầu thấy học chữ khó, viết cũng, muốn bỏ giữa chừng, nhưng được cô giáo động viên nhiều, chỉ bảo cho nhiều, nên cũng cố gắng. Bây giờ biết chữ rồi khi ra ngoài mua bán hay làm gì cũng thấy tự tin hơn:
“Tôi cũng già rồi, trước thì không được học, bây giờ Nhà nước có lớp cho mình học thì mình cố gắng. Trước kia mình chưa biết chữ nào, nhưng chỉ theo học khoảng 1-2 tuần là mình đã biết được tên mình rồi, làm toán cũng được một ít”.
Cùng với đồng bào Khuổi Bốc, hàng trăm lớp xóa mù chữ đã được mở ở các thôn bản vùng cao Bắc Kạn giúp hàng nghìn người đã biết đọc, biết viết. Nhiều lớp học do chính bà con chủ động đề xuất với chính quyền địa phương. Điểm chung ở các lớp học này đó là chị em phụ nữ chiếm tỉ lệ lớn. Có học viên vẫn ở độ tuổi thanh niên nhưng cũng có người đã gần 70 tuổi.
Đặc biệt, năm 2021, hội phụ nữ xã Bình Trung, huyện Chợ Đồn đã vận động hội viên cùng nhau tổ chức được 2 lớp xóa mù chữ tại 2 thôn là Bản Ca và Vằng Dọoc. Ngày đầu chưa bố trí được thầy cô giáo chính quy, các chị trong hội trực tiếp tham gia đứng lớp… Thông qua vai trò hội phụ nữ, các lớp học đã phát huy hiệu quả rõ rệt. Chị em phụ nữ với bản tính cần cù chịu thương, chịu khó đã động viên cùng nhau đến lớp, cùng tự học mỗi khi có thời gian rảnh… sự quyết tâm của các chị cũng đã truyền cảm hứng, thu hút thêm những người đàn ông trong bản tham gia lớp học.
Chị Tạ Thị Duyên, Phó Chủ tịch HĐND xã Đôn Phong, huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn cho biết: “Ban đầu khi vận động cũng nhiều khó khăn, vì lúc đó các anh chị đều bận đi làm kiếm sống nên khó bố trí tham gia lớp học. Phần nữa vì họ cũng e ngại mình lớn tuổi rồi, ngại là sẽ không tiếp thu được kiến thức và chân tay thì cứng, lóng ngóng liệu có cầm được bút không…Nhưng chúng tôi kiên trì vận động, nói rõ lợi ích việc tham gia lớp học, lợi ích khi biết chữ…nên sau đó nhiều gia đình có cả các anh chồng cũng tham gia nhiệt tình”.
Bà Bàn Thị Lỵ, người dân xã Đôn Phong, huyện Bạch Thông cho hay: việc học ngoài để xóa mù chữ còn là để làm gương cho con cháu học tập, noi theo. Khi biết chữ, bà con đã biết áp dụng kiến thức vào thực tế, như ghi chép sổ sách khi mua bán, biết đọc bảng hướng dẫn sử dụng phân bón, thuốc trừ sâu đúng cách... Cũng nhờ đó, nhiều hộ gia đình ở xã đã cải thiện thu nhập, bà con đã biết áp dụng kỹ thuật hiện đại vào trồng trọt, chăn nuôi chứ không còn phụ thuộc hoàn toàn vào kinh nghiệm truyền miệng như trước.
“Trước đây tôi chưa biết chữ, muốn đi chợ hay làm gì cũng ngại, muốn làm giấy tờ cho con cái đi học cũng phải nhờ, giờ tôi biết viết tên mình, biết đọc rồi nên rất vui”, bà Lỵ nói.
Những năm qua, các cấp Hội phụ nữ trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn đã có nhiều hoạt động thiết thực cùng cấp ủy, chính quyền và ngành giáo dục địa phương để góp phần xóa mù chữ cho hàng nghìn chị em người dân tộc thiểu số. Hội phụ nữ các cấp đã trực tiếp đến từng hộ gia đình để vận động, tuyên truyền về lợi ích của việc biết chữ; chia sẻ những tấm gương phụ nữ đã học chữ thành công và có sự thay đổi trong cuộc sống để khuyến khích chị em tham gia. Đồng thời vận động các tổ chức, cá nhân hỗ trợ sách vở, bút viết miễn phí cho học viên...
Bà Nguyễn Thị Thanh, Phó Chủ tịch Hội LHPN huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn cho biết: “Thời gian qua, các hội phụ nữ xã, thị trấn của huyện Bạch Thông đã tích cực tham gia tuyên truyền vận động hội viên tham gia các lớp xóa mù chữ. Thông qua các lớp học sẽ không chỉ mang lại kiến thức mà còn mở ra cơ hội phát triển kinh tế, nâng cao đời sống văn hóa của phụ nữ trên địa bàn. Học viên không chỉ là những người học mà còn là những người truyền cảm hứng cho chị em khác vượt qua khó khăn tiếp cận tri thức, góp phần vào sự phát triển chung của xã hội”.
Nếu cuối năm 2022, Bắc Kạn còn tới 4,48% dân số chưa biết chữ và là một trong 15 tỉnh chưa đạt chuẩn xóa mù mức độ 2. Đến nay, nhờ các lớp học xóa mù được tổ chức cùng sự tiên phong, tích cực của chị em phụ nữ, hàng nghìn người dân đã biết đọc, biết viết và Bắc Kạn đã cơ bản đạt chuẩn xóa mù chữ mức độ 2. Đồng thời, giúp đồng bào dân tộc thiểu số ở tỉnh miền núi này tiếp cận tri thức, giúp người dân tự tin làm chủ cuộc sống và vươn lên trong phát triển kinh tế gia đình.
