Quân nổi dậy do nhóm Hayat Tahrir al-Sham (HTS) dẫn đầu đã chiếm thêm 4 thị trấn tại Syria vào ngày 3/12, mặc dù các lực lượng trung thành với Tổng thống Assad sau đó cũng đã chiếm lại một số vùng lãnh thổ. Sau khi giành được Aleppo và một phần vùng Tây Bắc Idlib vào tuần trước, quân nổi dậy đã tiến tới thành phố lớn thứ tư của Syria là Hama và chỉ cách đó vài km. Đây là một trong những thách thức lớn nhất đối với chính quyền Tổng thống Assad trong nhiều năm qua.
Bilal Sukkar, thành viên cấp cao tại công ty tư vấn địa chính trị S-RM cho rằng: “Xung đột bùng nổ không gây bất ngờ, nhưng việc quân đội Syria phải rút lui liên tiếp trên nhiều mặt trận cho thấy sức chiến đấu của họ đang suy giảm”.
Syria cầu viện Iran và Nga
Phát biểu với Newsweek, ông Vuk Vuksanovic, nhà phân tích tại tổ chức nghiên cứu LSE IDEAS cho rằng: “Trong 6 đến 7 năm qua, chính quyền Tổng thống Assad có lẽ đã không chuẩn bị đối phó với tình huống này. Nhiều khả năng, họ sẽ tiếp tục chịu tổn thất và phải trông chờ vào sự giúp đỡ của Nga, Iran. Nhưng sự hỗ trợ của 2 quốc gia này đối với Syria ở thời điểm hiện tại có thể bị hạn chế đáng kể so với giai đoạn trước”.
Iran là một trong những đồng minh chủ chốt trong khu vực. Nhưng các cuộc tấn công của nhóm Hayat Tahrir al-Sham trùng với thời điểm Israel đang nỗ lực làm suy yếu "Trục kháng chiến" của Iran. Về phần mình, Tehran tuyên bố sẵn sàng đáp trả các hành động gây hấn của Israel.
Còn Nga – một nước ủng hộ chủ chốt đối với Syria, đang phải đối phó với cuộc xung đột tại Ukraine. Nga đã hỗ trợ quân đội nước này tiến hành các cuộc không kích vào Aleppo và Idlib nhưng Moscow có thể không đủ khả năng cung cấp cho Syria máy bay, thiết bị quân sự hạng nặng và nhân lực như thời điểm cách đây 8 năm. Giáo sư khoa học chính trị Aurélien Colson, tại Trường Kinh doanh ESSEC, cho rằng: “Cuộc xung đột kéo dài hơn 1.000 ngày ở Ukraine khiến ông Putin không còn cơ hội mở rộng sự hỗ trợ nữa. Nga hiện đang dần cạn kiệt nguồn lực".
Nhà phân tích Vuksanovic nhấn mạnh: "Mọi thứ đối với Tổng thống Assad lúc này phức tạp hơn vì các đồng minh chính của Syria đang hồi phục sau vết thương giao tranh hoặc bị sa lầy trong xung đột: Nga nỗ lực đối phó Ukraine còn Iran phải chống chọi với Israel – đối thủ số 1 của nước này ở Trung Đông”. Giờ đây, khi quân đội Syria rơi vào thế phòng thủ, Nga đang phải đối mặt nguy cơ các căn cứ quân sự và tài sản quý giá ở Syria bị tấn công.
Nga duy trì 4 căn cứ quân sự ở Syria, trong đó có căn cứ hải quân Tartus - trung tâm triển khai lực lượng của Nga trong khu vực. Hiện các nhóm phiến quân đang di chuyển chậm rãi về phía bờ biển của Syria tại Địa Trung Hải, nơi có căn cứ Tartus và căn cứ không quân Khmeimim. Khi Nga đang bị phân tâm bởi cuộc xung đột ở Ukraine, phiến quân HTS được cho là đang tìm cách ra đòn quyết định vào lực lượng trung thành với Tổng thống Assad và đồng minh Nga bằng những cuộc tấn công mới nhất.
Chìa khóa trong tay Thổ Nhĩ Kỳ?
Giới phân tích cho rằng, chìa khóa cho cuộc xung đột tại Syria đang nằm trong tay Thổ Nhĩ Kỳ - nước ủng hộ Quân đội Quốc gia Syria (SNA). SNA được cho là liên kết với phiến quân HTS. Nhà phân tích Trung Đông Avi Melamed suy đoán rằng, “cuộc tấn công sẽ không thể diễn ra nếu không có sự chấp thuận ngầm của Thổ Nhĩ Kỳ”.
Trong cuộc nội chiến ở Syria, Ankara đã thiết lập vùng kiểm soát ở phía Bắc nước này thông qua các lực lượng ủy nhiệm. Đến thời điểm hiện tại Thổ Nhĩ Kỳ vẫn chưa thể giải quyết vấn đề quyền tự trị của người Kurd ở phía Đông Bắc Syria mà Ankara coi là mối đe dọa trực tiếp do có liên kết với Đảng Công nhân người Kurd (PKK). PKK đã đòi quyền tự trị ở khu vực Đông Nam Thổ Nhĩ Kỳ trong một cuộc xung đột đã khiến hàng chục nghìn người thiệt mạng kể từ những năm 1980. PKK bị Thổ Nhĩ Kỳ và các đồng minh phương Tây coi là một tổ chức khủng bố.
Nhà phân tích Melamed cho rằng: “Sự trỗi dậy của phe nổi dậy là mối đe dọa mới đối với chính quyền Tổng thống Assad - vốn đảm bảo sự kiểm soát của họ đối với các khu vực của Syria trong những năm gần đây. Thổ Nhĩ Kỳ có khả năng sẽ ngăn chặn bước tiến của quân nổi dậy khi những lợi ích của nước này bị đe dọa”.
Ông Rateb Atassi, một cộng sự cấp cao của S-RM, nói với Newsweek rằng Tổng thống Assad có thể cố gắng thuyết phục ông Putin cung cấp sự hỗ trợ cần thiết cho cuộc phản công của nước này. Trong bối cảnh Iran và lực lượng ủy nhiệm Hezbollah ở Lebanon bị suy yếu do các cuộc tấn công của Israel, "đây có thể là thời điểm để Nga gia tăng ảnh hưởng ở Syria và khẳng định vai trò ở khu vựcTrung Đông".
Nhà phân tích Bilal Sukkar kỳ vọng, một loạt biện pháp ngoại giao giữa Thổ Nhĩ Kỳ, Iran, Nga, các nước Arab và các nước phương Tây sẽ giúp làm dịu căng thẳng. "Nếu không, Syria có nguy cơ rơi vào một vòng xoáy bạo lực kéo dài mới, có thể mở rộng sang các điểm nóng khác trên khắp đất nước và thu hút sự tham gia của các nhân tố nước ngoài”.
