Tạo điều kiện để thu hút nguồn lực chất lượng cao
Thừa ủy quyền của Thủ tướng trình bày Tờ trình trong phiên làm việc sáng 17/5, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết, dự thảo luật tập trung vào 2 chính sách lớn.
Thứ nhất là nới lỏng điều kiện liên quan đến việc nhập quốc tịch Việt Nam nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các trường hợp có cha đè hoặc mẹ đẻ hoặc ông nội và bà nội hoặc ông ngoại và bà ngoại là công dân Việt Nam; nhà đầu tư, nhà khoa học, chuyên gia nước ngoài... được nhập quốc tịch Việt Nam.
Thứ hai là nới lỏng điều kiện liên quan đến việc trở lại quốc tịch Việt Nam nhằm tạo điều kiện cho các trường họp đã mất quốc tịch Việt Nam được trở lại quốc tịch Việt Nam.
Cơ quan thẩm tra là Ủy ban Pháp luật – Tư pháp của Quốc hội cũng nhận thấy, trước các yêu cầu mới của thực tiễn phát triển của đất nước, để đáp ứng tốt hơn nguyện vọng chính đáng của người Việt Nam ở nước ngoài được nhập, được trở lại quốc tịch Việt Nam, đồng thời tiếp tục thu hút, tạo điều kiện, khuyến khích người Việt Nam ở nước ngoài, trong đó có các chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành trên các lĩnh vực “trở về thăm quê hương, đầu tư sản xuất kinh doanh, góp phần vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam” thì việc sửa đổi, bổ sung một số quy định của Luật Quốc tịch Việt Nam là cần thiết.
Về những nội dung sửa đổi, hoàn thiện, dự thảo quy định người chưa thành niên xin nhập quốc tịch Việt Nam theo cha hoặc mẹ, người chưa thành niên có cha hoặc mẹ là công dân Việt Nam thì không cần đáp ứng điều kiện “có năng lực hành vi dân sự đầy đủ”…
Dự thảo cũng quy định theo hướng người xin nhập quốc tịch Việt Nam có người thân thích là công dân Việt Nam thì được giữ quốc tịch nước ngoài nếu đáp ứng điều kiện và được Chủ tịch nước cho phép.
Một số nội dung cũng được sửa đổi, bổ sung theo hướng tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư, nhà khoa học, chuyên gia nước ngoài... được nhập quốc tịch Việt Nam nhằm thu hút nguồn lực chất lượng cao.
Theo đó, người có công lao đặc biệt đóng góp cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam hoặc có lợi cho Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khi xin nhập quốc tịch Việt Nam thì được miễn các điều kiện quy định tại điểm c, d, đ, e khoản 1 Điều 19.
Đồng thời, các trường họp này được giữ quốc tịch nước ngoài nếu đáp ứng 2 điều kiện tương tự trường họp có người thân thích là công dân Việt Nam và được Chủ tịch nước cho phép.
Dự thảo cũng bỏ quy định về các trường hợp được trở lại quốc tịch Việt Nam tại khoản 1 Điều 23 Luật Quốc tịch Việt Nam. Theo đó, tất cả các trường hợp đã mất quốc tịch Việt Nam có đơn xin trờ lại quốc tịch Việt Nam thì có thể được xét trở lại quốc tịch Việt Nam.
Cơ quan thẩm tra cũng nhất trí với quy định của dự thảo nhằm kịp thời thể chế hóa yêu cầu tại các văn bản, chỉ đạo của Đảng, tạo điều kiện khuyến khích và thuận lợi hơn cho những người đã mất quốc tịch Việt Nam được trở lại quốc tịch Việt Nam, góp phần hạn chế tình trạng không quốc tịch của người Việt Nam ở nước ngoài, đồng thời phù hợp với thay đổi của tình hình thực tiễn, bảo đảm tính ổn định, lâu dài của luật.
Bên cạnh đó, có ý kiến cho rằng, đây là nội dung có liên quan đến việc được trở lại quốc tịch Việt Nam của người Việt Nam ở nước ngoài, vì vậy, để bảo đảm rõ ràng, thực hiện được ngay, đề nghị quy định cụ thể các điều kiện “có thể” được trở lại quốc tịch Việt Nam ngay trong Luật.
Quy định trường hợp ngoại lệ
Ngoài ra, dự thảo bổ sung quy định về mối quan hệ giữa Nhà nước và công dân trong một số trường hợp tại khoản 5 Điều 5 Luật Quốc tịch Việt Nam. Dự thảo Luật bổ sung điều kiện “phải là người chỉ có một quốc tịch là quốc tịch Việt Nam và phải thường trú tại Việt Nam” khi công dân Việt Nam đồng thời có quốc tịch nước ngoài tham gia vào các cơ quan dân cử, cơ quan của hệ thống chính tri, tham gia lực lượng vũ trang, cơ yếu... nhằm bảo đảm vấn đề an ninh chính trị, lợi ích quốc gia.
Thẩm tra quy định về quan hệ giữa Nhà nước và công dân, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật – Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết, cơ quan thẩm tra cơ bản tán thành với quy định trường hợp ngoại lệ.
Cơ quan này đồng thời cho rằng, việc quy định mang tính nguyên tắc trong dự thảo luật theo hướng không yêu cầu phải có một quốc tịch là quốc tịch Việt Nam đối với trường hợp có lợi cho Nhà nước Việt Nam, không làm phương hại đến lợi ích quốc gia của Việt Nam và giao Chính phủ quy định chi tiết là phù hợp, vừa bảo đảm rõ ràng, minh bạch, linh hoạt, đáp ứng được đòi hỏi của thực tiễn, yêu cầu về đối ngoại, chủ quyền quốc gia trong từng giai đoạn, vừa quán triệt yêu cầu đổi mới tư duy lập pháp.
Tuy nhiên, cũng có ý kiến đề nghị cân nhắc thận trọng hơn việc quy định có ngoại lệ đối với tất cả các đối tượng được liệt kê ở trên; trường hợp đặc biệt chỉ nên xem xét, áp dụng đối với đối tượng được tuyển dụng, bổ nhiệm vào ngạch, chức vụ, chức danh vào các cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội ở trung ương và địa phương; người được tuyển dụng theo vị trí việc làm, làm việc tại các đơn vị sự nghiệp công lập mà cần phải thu hút, tạo điều kiện để tuyển dụng nhân tài.
