Nhiều thay đổi lớn và có hiệu lực ngay
Ngày 31/8/2025, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) ban hành Thông tư số 25/2025/TT-NHNN (Thông tư 25) sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 17/2024/TT-NHNN (Thông tư 17) quy định việc mở và sử dụng tài khoản thanh toán tại tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán.
Đáng chú ý, các quy định này có hiệu lực ngay khi ký ban hành Thông tư (kể từ ngày 31/8/2025), thay vì chờ đến các mốc 1/12/2025 hoặc 1/3/2026 như những nội dung khác. Đây được xem là kết quả của sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ và sự nỗ lực lớn, phối hợp hiệu quả của nhiều cơ quản, tổ chức, đơn vị, nhất là giữa Ngân hàng Nhà nước (NHNN) và Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN), nhằm tạo điều kiện tối ưu nhất cho nhà đầu tư nước ngoài, thúc đẩy tiến trình nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ cận biên lên mới nổi.
Cụ thể, tại Điều 6, Thông tư 25 đã bổ sung quy định cho phép nhà đầu tư nước ngoài thực hiện hoạt động đầu tư gián tiếp tại Việt Nam được ủy quyền cho tổ chức tài chính mở, đóng và sử dụng tài khoản thanh toán. Ngân hàng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài được thực hiện nhận biết đối với nhà đầu tư nước ngoài và tổ chức được ủy quyền theo quy định pháp luật về phòng, chống rửa tiền.
Một điểm rất quan trọng tại Thông tư mới là tại Điều 6 đã lược bỏ quy định phải hợp pháp hóa lãnh sự trong hồ sơ mở tài khoản thanh toán của nhà đầu tư nước ngoài: “a) Không áp dụng quy định về việc hợp pháp hóa lãnh sự tại điểm a khoản 6 Điều 12 Thông tư này…”. Hơn nữa, các loại giấy tờ mà nhà đầu tư nước ngoài được sử dụng để định danh được mở rộng: Thay vì hộ chiếu, nhà đầu tư nước ngoài được sử dụng giấy tờ khác chứng minh được nhân thân do cơ quan có thẩm quyền nước ngoài cấp (khoản 2 Điều 3).
Một điểm thay đổi lớn nữa là tại điểm c khoản 2 Điều 6 Thông tư 25 ghi rõ: “Không áp dụng quy định tại điểm b khoản 1 Điều 5; khoản 3 Điều 19; điểm b khoản 2 Điều 21 Thông tư này”.
Điều này có nghĩa là các ngân hàng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài không phải theo dõi thời hạn hiệu lực giấy tờ tùy thân của chủ tài khoản và người liên quan trong quá trình sử dụng tài khoản thanh toán. Đồng thời, các ngân hàng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài không phải lưu giữ và cập nhật đầy đủ các mẫu chữ ký, mẫu dấu (nếu có) của khách hàng đã đăng ký để kiểm tra, đối chiếu trong quá trình sử dụng tài khoản thanh toán.
Cùng với đó, Thông tư 25 còn cho phép ngân hàng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài được sử dụng hệ thống SWIFT trong việc mở và sử dụng tài khoản thanh toán cho nhà đầu tư nước ngoài để thực hiện hoạt động đầu tư gián tiếp tại Việt Nam. Mặt khác, tại khoản 2 Điều 7, Thông tư mới còn cho phép mở tài khoản thanh toán ngoại tệ bằng phương tiện điện tử.
Ngoài ra, một điểm mới khác là tại khoản 2 Điều 8 Thông tư 25 cũng không yêu cầu đối chiếu thông tin sinh trắc học khi thực hiện rút tiền, giao dịch thanh toán bằng phương tiện điện tử trên tài khoản thanh toán.
Thời gian mở tài khoản đầu tư gián tiếp chính thức rút ngắn, tạo thuận lợi cho dòng vốn ngoại
Theo quy trình hiện hành, nhà đầu tư nước ngoài sau khi được Tổng Công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam (VSDC) cấp mã số giao dịch chứng khoán điện tử (e-STC) sẽ mở tài khoản giao dịch chứng khoán tại công ty chứng khoán và tiếp đó là tài khoản đầu tư gián tiếp tại ngân hàng lưu ký. Pháp luật chứng khoán khoán (Nghị định 155/2020/NĐ-CP và các văn bản hướng dẫn) quy định, thời gian để VSDC cấp e-STC là 1 ngày và thời gian mở tài khoản giao dịch tại công ty chứng khoán cũng là 1 ngày sau khi có e-STC.
Tuy nhiên, trước khi Thông tư 25 ra đời, khâu mở tài khoản vốn đầu tư gián tiếp của nhà đầu tư nước ngoài mất khá nhiều thời gian do yêu cầu hợp pháp hóa lãnh sự, quy định về việc phải gặp mặt trực tiếp khi KYC khách hàng, chưa công nhận vai trò của ngân hàng lưu ký toàn cầu và hạn chế trong việc sử dụng điện SWIFT…
Theo đánh giá của một số ngân hàng lưu ký toàn cầu, với nhà đầu tư lần đầu vào Việt Nam, việc trao đổi và hoàn thiện hồ sơ thường mất khoảng 2 tuần và có thể nhanh hơn tùy vào mức độ phối hợp giữa ngân hàng và khách hàng.
Để gỡ nút thắt này, hàng loạt văn bản mới đã được ban hành. Cụ thể, Ngân hàng Nhà nước đã ban hành Thông tư 03/2025/TT-NHNN ngày 29/4/2025 quy định về mở và sử dụng tài khoản bằng đồng Việt Nam để thực hiện hoạt động đầu tư gián tiếp nước ngoài tại Việt Nam.
Trước đó, Bộ Tài chính cũng đã ban hành Thông tư số 20/2025/TT-BTC sửa đổi Thông tư số 51/2021/TT-BTC, tập trung điều chỉnh các quy định liên quan đến việc mở và sử dụng tài khoản vốn đầu tư gián tiếp; nghĩa vụ công bố thông tin và chế độ báo cáo của nhà đầu tư nước ngoài nhằm nâng cao tính minh bạch và hiệu quả trong công tác quản lý. Thông tư 03/2025/TT-NHNN kết hợp với Thông tư số 20/2025/TT-BTC đã tạo ra hàng loạt những cải cách hành chính và được các chuyên gia đánh giá những thay đổi này sẽ góp phần gỡ bỏ các rào cản, mở cánh cửa thu hút vốn ngoại.
Mới đây nhất, Thông tư số 25/2025/TT-BTC được ban hành tiếp tục là một sự thay đổi lớn khi các quy định về việc mở tài khoản thanh toán tại các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán đã sửa đổi, bổ sung theo hướng phù hợp với thông lệ quốc tế. Do đó, khi triển khai mở tài khoản đầu tư gián tiếp theo các văn bản hướng dẫn của Ngân hàng Nhà nước mới ban hành thì hồ sơ, thủ tục đã được đơn giản hóa và rút ngắn thời gian thực hiện.
Bên cạnh đó, theo một số Ngân hàng lưu ký toàn cầu đánh giá, để hoàn thiện hồ sơ mở tài khoản, thông thường các ngân hàng lưu ký vẫn cần trao đổi, hướng dẫn đối với khách hàng lần đầu đầu tư vào Việt Nam. Ước tính thời gian hoàn thiện hồ sơ sẽ khoảng 2 tuần cho việc trao đổi, hướng dẫn nhà đầu tư hoặc ngân hàng lưu ký toàn cầu và sẽ rút ngắn hơn phụ thuộc vào sự phối hợp trao đổi giữa ngân hàng và nhà đầu tư.
“Với thời lượng này, về cơ bản đã đáp ứng kỳ vọng của nhà đầu tư nước ngoài”, Bộ Tài chính đánh giá.
Tín hiệu rõ nét hơn cho kỳ vọng nâng hạng đến gần
Những bước đi chính sách gần đây cho thấy Việt Nam đang phát đi tín hiệu rõ ràng về quyết tâm nâng hạng thị trường chứng khoán.
Việc sửa đổi các quy định pháp lý của các cơ quan quản lý nhà nước Việt Nam có ý nghĩa rất quan trọng cho kỳ đánh giá phân loại thị trường cổ phiếu tháng 9/2025 của FTSE được diễn ra vào ngày 7/10/2025.
Nhiều tổ chức, chuyên gia đều bày tỏ sự khả quản cho khả năng thị trường chứng khoán Việt Nam sẽ được FTSE nâng hạng trong kỳ phân loại tới.
Theo ước tính, nếu được FTSE Russell nâng hạng, các quỹ bị động đầu tư theo chỉ số có thể sẽ rót khoảng 1 tỷ USD và các quỹ chủ động đầu tư vào thị trường mới nổi sẽ phân bổ ngay 4-6 tỷ USD vào thị trường chứng khoán Việt Nam.
Bên cạnh đó, chuyên gia của VinaCapital còn cho rằng, việc nâng hạng thị trường còn có ý nghĩa tăng chiều sâu cho thị trường chứng Việt Nam, góp phần gia tăng niềm tin của nhà đầu tư trong nước, thúc đẩy tính minh bạch, chuẩn hóa thị trường, và từ đó tạo ra môi trường đầu tư bền vững hơn. Những yếu tố này về dài hạn sẽ hấp dẫn cả nhà đầu tư trong nước lẫn quốc tế đối với thị trường chứng khoán nói riêng và nền kinh tế nói chung.
