Một người phải làm bằng bốn
Chia sẻ tại Ngày hội việc làm - HANU Job Fair 2024 diễn ra hôm 29/11 tại Đại học Hà Nội, ông Lê Minh Đức, Viện trưởng Viện nghiên cứu Quản trị Tài chính và Công nghệ Giáo dục (FTMI), cho rằng AI đang làm thay đổi sâu sắc bản chất công việc, buộc mỗi nhân viên phải đảm nhận nhiều vai trò hơn trước đây.
Trong thời đại AI bùng nổ, các công việc truyền thống đang thay đổi nhanh chóng, đặc biệt trong lĩnh vực dịch vụ khách hàng. Những chatbot hiện đại không chỉ nói tiếng Việt lưu loát mà còn có khả năng giao tiếp tự nhiên đến mức khó phân biệt giữa robot và con người. Với khả năng hoạt động liên tục 24/7, không cần nghỉ ngơi, không đòi hỏi tăng lương hay chế độ phúc lợi, AI đang thay thế hoàn toàn nhân viên ở các vị trí hỗ trợ cơ bản.
Từ nhà trường, công ty đến ngân hàng hay thậm chí các cơ quan chính phủ, AI đã trở thành một phần quan trọng của hệ thống vận hành. Ví dụ, một trợ lý ảo chính phủ có thể hướng dẫn người dân cách sử dụng dịch vụ công như đăng ký kết hôn, xin giấy phép hoặc giải quyết thủ tục hành chính. Hơn thế, AI còn có thể tối ưu hóa việc mở văn phòng, phân tích và đề xuất cách giao tiếp tốt nhất với khách hàng dựa trên dữ liệu thu thập được.
Không chỉ hỗ trợ, AI còn đóng vai trò quản lý trong nhiều lĩnh vực. Một số AI được thiết kế để huấn luyện nhân viên chăm sóc khách hàng, đưa ra các hướng dẫn chi tiết về lời nói, cách thức giao tiếp và thời điểm thích hợp. Trong ngành sáng tạo nội dung, tác động của AI càng rõ rệt hơn. Những công cụ AI tạo sinh có thể tự tạo ra chữ, hình ảnh, thậm chí là video, sẵn sàng đăng tải lên mạng xã hội theo yêu cầu của người dùng.
Điều này đặt ra một thách thức lớn đối với lực lượng lao động, đặc biệt là các bạn trẻ mới ra trường. Những công việc từng phổ biến như viết nội dung (copywriting) dần trở nên lỗi thời khi các doanh nghiệp chuyển sang yêu cầu nhân viên kinh doanh hay bán hàng học cách tạo nội dung bằng AI. Thay vì chỉ viết chữ, một nhân viên làm content giờ đây nếu muốn cạnh tranh phải đảm nhiệm cả thiết kế hình ảnh, sản xuất video và xử lý âm thanh – tương đương 4 công việc gộp lại.
Thay đổi này đòi hỏi mỗi người phải nâng cao kỹ năng sáng tạo và thích nghi nhanh chóng. AI có thể gợi ý nội dung hoặc thực hiện những nhiệm vụ cơ bản, nhưng nó chỉ là công cụ. Người lao động vẫn cần vượt trội hơn AI về khả năng sáng tạo và quản lý. Đây không chỉ là cuộc cách mạng công việc mà còn là cuộc đua trí tuệ, buộc mỗi người phải phát triển để không bị bỏ lại phía sau.
Ông Đức nhấn mạnh, dù AI đang tiến bộ vượt bậc, con người vẫn giữ lợi thế trong nhiều lĩnh vực nhờ khả năng sáng tạo và tư duy phức tạp. Một ví dụ tiêu biểu là ngành biên phiên dịch, nơi AI như Google Translate hay ChatGPT có thể hỗ trợ dịch nhanh và hiệu quả, nhưng vẫn chưa thay thế hoàn toàn con người. Quan trọng là, người dịch cần không ngừng sáng tạo, chính xác và biến tấu thật hay, để công việc có hàm lượng sáng tạo cao hơn.
Để không bị đào thải, kỹ năng sử dụng AI trở nên thiết yếu. Mọi ngành nghề có thể dùng AI như một công cụ hỗ trợ, tối ưu hóa thời gian và nâng cao chất lượng công việc. Tuy nhiên, họ cần kiểm tra và chỉnh sửa các sai sót, đặc biệt khi AI mắc phải hiện tượng "ảo giác" (hallucination), tạo ra dữ liệu không chính xác. Việc kết hợp kỹ năng nghề nghiệp truyền thống với khả năng sử dụng AI giúp con người vừa nâng cao năng suất, vừa đảm bảo độ chính xác trong công việc.
Kỹ năng dùng AI là sống còn trong thời đại mới
Đối với các bạn trẻ, chuyên gia khẳng định AI sẽ không cướp đi việc làm, mà chỉ tạo ra sự thay đổi việc làm từ những người không biết AI sang người biết tận dụng AI, thậm chí tạo ra nhiều việc làm mới.
Sẽ có nhiều cơ hội với các nghề mới như kỹ sư phát triển AI, chuyên gia phân tích dữ liệu, và chuyên gia tự động hóa quy trình. Những vai trò này không chỉ yêu cầu kỹ năng kỹ thuật mà còn đòi hỏi khả năng tư duy nhanh và chậm: vừa phản xạ nhanh trong việc tận dụng các công cụ AI, vừa kiên nhẫn để không mắc lỗi.
Tuy nhiên, mấu chốt không nằm ở việc đối đầu mà là hợp tác với AI. Tư duy hợp tác giúp con người tối ưu hóa hiệu quả công việc mà không lo bị thay thế. Để thành công, cần hiểu rõ cách chọn và huấn luyện AI, đảm bảo chất lượng dữ liệu đầu vào, cũng như tuân thủ các quy chuẩn về đạo đức và pháp lý. AI không phải đối thủ, mà là một cộng sự mạnh mẽ khi được sử dụng đúng cách.
Tóm lại, ông Lê Minh Đức khẳng định: "Hãy nhớ rằng AI vẫn chỉ là công cụ. Nếu như các bạn trẻ muốn sử dụng nó một cách hiệu quả, các bạn phải là người sáng tạo tốt hơn nó. Đây chính là cuộc đua sáng tạo với AI".
