Lễ hội cầu ngư tại Bình Định: Nét đẹp tâm linh bên sóng nước

Những ngày này, ngư dân tại vùng biển duyên hải Bình Định nô nức tổ chức lễ hội cầu ngư (tên gọi khác: lễ tế cá Ông - cá voi hay còn gọi là thần Nam Hải) - nghi lễ truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa dân gian miền biển.

Lễ hội cầu ngư tồn tại hàng trăm năm gắn liền với đời sống ngư dân ven biển Bình Định. Là dịp ngư dân cầu một năm mưa thuận gió hòa, tôm cá đầy khoang và thể hiện lòng tri ân với biển cả, các bậc tiền nhân khai phá ngư nghiệp.

Lễ hội cầu ngư diễn ra tại nhiều làng chài ở Bình Định như Tam Quan, Lộ Diêu (TX. Hoài Nhơn); Cát Tiến (huyện Phù Cát); Nhơn Hải, Nhơn Lý, Nhơn Châu (TP. Quy Nhơn); Mỹ Thọ, Mỹ An ( huyện Phù Mỹ)... Mỗi địa phương có cách tổ chức riêng nhưng đều chung ý nghĩa linh thiêng và niềm tin vào thần Nam Hải.

Lễ hội cầu ngư thường kéo dài từ 2 - 3 ngày, vào những tháng đầu năm âm lịch và phụ thuộc theo con nước hay điều kiện thời tiết. Nghi lễ chính thường diễn ra tại Lăng Ông, nơi ngư dân làng chài dựng lên để thờ cá voi.

Lễ hội cầu ngư luôn đầy đủ các lễ vật và được tiến hành theo đúng nghi thức xưa, có trống, chiêng, đội nhạc lễ, và đội múa lân sư rồng. Các vị cao niên trong làng hay còn gọi là chức sắc Hải thần và các ngư dân mặc áo lễ trang nghiêm thể hiện lòng thành kính.

Thanh niên làng chài được tham gia trong đội hình múa Gươm Hầu, hát bả trạo. Đây là hình thức diễn xướng dân gian với động tác chèo thuyền mô phỏng cảnh ra khơi – được xem là “linh hồn” của lễ hội, vừa mang tính nghệ thuật vừa thể hiện lòng thành kính với thần linh.

Trong lễ hội, ngư dân hóa trang thành các vị thần biển khác như Thủy Tề, Hà Bá... với mục đích cầu mong sự phù hộ, độ trì và xua đuổi tà ma.

Mỗi nghi thức trong lễ hội cầu ngư đều mang tính đặc trưng riêng, thể hiện sự đa dạng văn hóa làng chài tại Bình Định. Có một nghi thức chung không thể thiếu đó là nghi thức Gươm Hầu và luôn được thực hiện dứt khoát, mạnh mẽ, thể hiện sự uy nghiêm và linh thiêng.

Lễ tế còn gắn liền với tục rước bài vị thần linh ra biển để “du ngoạn” một vòng, thể hiện sự giao hòa giữa con người và biển cả. Đây là nghi lễ trang trọng, tạo nên không khí thiêng liêng giữa sóng nước.

Ngư dân làng chài từ già đến trẻ đều hòa mình vào không khí lễ hội. Trẻ em tham gia được học cách kính ngưỡng thần linh, hình thành ý thức gìn giữ bản sắc văn hóa từ thuở nhỏ. Người lớn tuổi tham gia là dịp để nhắc lại những ký ức thời bám biển, gắn bó với sóng gió và con thuyền.

Lễ hội cầu ngư không chỉ là hoạt động văn hóa, tín ngưỡng mà còn là một nghi lễ dân gian sinh động, là nơi hội tụ của niềm tin, lòng biết ơn, sự đoàn kết cộng đồng và khát vọng mưu sinh đầy tình người tại các làng chài địa phương.. Đồng thời, nó thể hiện mối quan hệ mật thiết giữa con người và tự nhiên, đặc biệt với biển cả là nơi nuôi sống bao thế hệ người dân Bình Định.