Trong khi cộng đồng quốc tế liên tục kêu gọi kiềm chế, mọi ánh mắt đang đổ dồn về Washington - nơi các quyết định của Nhà Trắng có thể làm thay đổi cục diện toàn khu vực.
Tổng thống Mỹ Donald Trump trong những ngày qua liên tục phát đi thông điệp cứng rắn, đồng thời điều thêm lực lượng đến Trung Đông. Ông cũng rời Hội nghị thượng đỉnh G7 sớm hơn dự kiến để giải quyết tình hình căng thẳng giữa Israel và Iran. Một số quan chức còn để ngỏ khả năng Mỹ can dự quân sự trực tiếp.
Khả năng Mỹ can dự quân sự trực tiếp vào Iran
Một loạt các phát ngôn và động thái từ chính quyền Tổng thống Donald Trump đang làm dư luận khá lo ngại về việc Mỹ có thể can dự quân sự trực tiếp vào Iran mặc dù trước đó Nhà Trắng cho biết Mỹ sẽ không tham gia vào cuộc xung đột của Israel với Iran. Tổng thống Donald Trump ngày 17/6 đã kêu gọi Iran đầu hàng vô điều kiện và cho biết đã biết chỗ ẩn náu nhưng chưa sát hại Lãnh đạo Tối cao của Iran. Ông Trump cũng cho biết bầu trời của Iran đã bị kiểm soát đồng thời cảnh báo đang mất dần kiên nhẫn với nước này.
Cùng ngày, Phó Tổng thống James Vance nhấn mạnh Tổng thống Trump có thể quyết định can dự quân sự nhằm buộc Iran ngừng làm giàu Urani mặc dù điều này có thể khiến nhiều người lo ngại về việc Mỹ có thể tham gia vào các cuộc chiến ở nước ngoài. Tổng thống Trump cùng ngày cũng triệu tập họp với các cố vấn trong Hội đồng an ninh quốc gia nhằm thảo luận các bước tiếp theo đối với Iran.
Trước thông tin Mỹ có thể can dự quân sự vào Iran, một số người ủng hộ phong trào Nước Mỹ trên hết cho rằng ông Trump sẽ phá bỏ lời hứa không để Washington sa lầy vào những cuộc chiến tốn kém. Những người này cũng bày tỏ lo ngại rằng việc can thiệp quá sâu vào tình hình ở Iran sẽ khiến ông Trump đánh mất sự ủng hộ của cử tri từng ủng hộ ông vì cam kết rút Mỹ khỏi các cuộc chiến kéo dài ở Gaza và Ukraine. Họ cũng lo ngại rằng điều này có thể tạo ra chia rẽ sâu sắc trong phong trào MAGA (Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại) và phá vỡ đà thắng lợi của một nhiệm kỳ tổng thống đang thành công.
Trong khi đó, trước các diễn biến liên quan tới khả năng Mỹ can dự quân sự ở Iran, một số nghị sỹ Quốc hội của cả hai đảng Dân chủ và Cộng hòa đã tìm cách ngăn không cho Tổng thống can dự vào cuộc xung đột này mà không có sự phê chuẩn của Quốc hội bằng cách đưa ra các nghị quyết của riêng mình. Tuy nhiên, rất khó để các đề xuất nghị quyết như vậy có thể được thông qua, khi đảng Cộng hòa nắm đa số ở cả Hạ viện và Thượng viện; cùng với việc Tổng thống có quyền phủ quyết.
Ưu tiên hàng đầu của Mỹ
Tất cả các phát ngôn từ Nhà Trắng hay Lầu Năm Góc đều xoay quanh quan điểm của Tổng thống Donald Trump khi ông liên tục khẳng định việc Iran không được sở hữu vũ khí hạt nhân và cần nhanh chóng ký một thỏa thuận, có thể hiểu là về chương trình hạt nhân của nước này. Tổng thống Trump mới đây nhất đã khẳng định ông đang nỗ lực cho "một kết thúc thực sự" cho cuộc xung đột Israel - Iran, đồng thời lập luận rằng điều này có thể tốt hơn một lệnh ngừng bắn.
Trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông Trump đã rút khỏi Thỏa thuận hạt nhân Iran (JCPOA), áp đặt hàng loạt lệnh trừng phạt khắt khe, đồng thời khởi động chiến lược gây sức ép tối đa. Thậm chí, ông Trump còn ký một chỉ thị khôi phục chính sách gây sức ép tối đa nhằm đưa xuất khẩu dầu của nước Cộng hòa Hồi giáo này về mức 0 với cáo buộc hoạt động này nhằm cung cấp tài chính cho việc phát triển chương trình hạt nhân của Iran. Trong cả hai nhiệm kỳ làm tổng thống của ông Trump, các chính sách này được triển khai một cách quyết liệt, nhằm một mục đích duy nhất: buộc Tehran từ bỏ tham vọng hạt nhân và kiềm chế ảnh hưởng của Iran tại Trung Đông.
Tuy nhiên, Iran không những không lùi bước mà còn tăng cường phát triển hạt nhân và duy trì hiện diện quân sự tại Syria, Iraq. Thậm chí Tehran từng từ chối đàm phán dưới áp lực và cáo buộc Mỹ đang âm mưu thay đổi chế độ tại Iran - điều khiến cục diện càng thêm căng thẳng.
Trong những ngày vừa qua, ngoài việc tiếp tục gây sức ép về mặt ngoại giao, Tổng thống Donald Trump cũng có những phát ngôn cứng rắn, cảnh báo Iran về sức mạnh quân sự của Mỹ nếu nước này tấn công các lợi ích của Mỹ, hay việc ông Trump dọa đã biết nơi ẩn náu nhưng chưa sát hại lãnh đạo tối cao của Iran, rồi việc triệu tập họp Hội đồng an ninh quốc gia, tăng cường hiện diện quân sự Mỹ ở Trung Đông… Đây là những dấu hiệu cho thấy ông Trump có thể can dự quân sự buộc Iran phải đáp ứng các yêu cầu của Washington.
Có thể thấy chính quyền Tổng thống Trump vẫn đang gây sức ép cả về ngoại giao và quân sự với mục tiêu hàng đầu là buộc Iran ngồi vào bàn đàm phán và xóa bỏ chương trình hạt nhân của nước này.
Tuy nhiên, theo một số chuyên gia, Mỹ cần phải có một chiến lược rõ ràng để tránh leo thang xung đột và tránh xa lầy vào một cuộc xung đột phức tạp và có nguy cơ lan rộng ra khu vực.
Triển vọng đàm phán hạt nhân Iran
Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi hôm 16/6 cho biết, chỉ một cú điện thoại của Tổng thống Donald Trump có thể sẽ mở đường cho việc quay trở lại ngoại giao ở Trung Đông. Đây là tín hiệu cho thấy Iran sẵn sàng đàm phán nếu Israel ngừng tấn công và Mỹ không can dự. Tổng thống Trump đã phủ nhận thông tin ông đề nghị đàm phán hòa bình với Iran, tuy nhiên, ông Trump cũng để ngỏ cơ hội đàm phán nếu Iran mở lời với ông đồng thời nhắc lại việc Iran nên chấp thuận thỏa thuận từng được đề xuất trên bàn đàm phán.
Dù lập trường của Mỹ nghiêng về phía đồng minh Israel, ông Trump vẫn phát đi tín hiệu "mở đường" cho Tehran với cam kết Mỹ sẽ cứu vãn các cuộc đàm phán, đồng thời khuyên nước này "nên nhanh chóng đạt thỏa thuận hạt nhân trước khi mọi thứ không còn gì nữa ám chỉ các cuộc tấn công tiếp theo của Israel sẽ tàn bạo hơn.
Nửa đêm ngày 16/6, ngay sau khi dời Hội nghị thượng đỉnh G7 ở Canada, Tổng thống Donald Trump tuyên bố ông muốn có một "kết thúc thực sự" cho vấn đề hạt nhân với Iran, nhưng điều kiện tiên quyết là Tehran phải từ bỏ hoàn toàn tham vọng sở hữu vũ khí hạt nhân.
Trước đó còn có thông tin cho rằng ông Trump đã thẳng tay phủ quyết kế hoạch ám sát Đại giáo chủ Ali Khamenei của Iran rồi ông Trump tuyên bố đã biết nơi ẩn náu nhưng chưa sát hại lãnh đạo tối cao, cho thấy ông vẫn giữ một mức độ kiểm soát nhất định trong các động thái quân sự mang tính nhạy cảm cao. Ngoài ra, Tổng thống Mỹ cũng khuyến cáo Israel nên cân nhắc kỹ lưỡng trước khi thực hiện các cuộc tấn công quy mô lớn để tránh leo thang không kiểm soát.
Một số nguồn tin cho biết Tổng thống Trump có kế hoạch cử Phó Tổng thống James Vance và đặc phái viên Steve Witkoff đến Iran trong tuần này. Mục đích của cuộc gặp với Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi nhằm thảo luận một sáng kiến ngoại giao bao gồm một thỏa thuận hạt nhân và chấm dứt cuộc xung đột giữa Israel và Iran.
Mặc dù chi tiết của cuộc gặp này chưa được hoàn tất nhưng đây có thể là những nỗ lực cuối cùng của chính quyền Tổng thống Trump để tránh xa xung đột và quay trở lại với việc đàm phán một thỏa thuận. Cuộc gặp này có thể được coi là thời điểm quyết định về việc Mỹ có can dự vào cuộc xung đột của Israel với Iran hay không nhằm chấm dứt chương trình hạt nhân của Iran bằng các biện pháp quân sự. Theo giới quan sát, chính quyền của Tổng thống Trump có thể sẽ đưa ra một đề xuất cuối cùng đối với Iran và đề xuất mới này có thể sẽ dễ chấp nhận hơn đề xuất mà Mỹ từng đưa ra hồi đầu tháng.
Với những tín hiệu từ cả Iran và chính quyền Tổng thống Trump, triển vọng đàm phán vẫn còn nhưng rõ ràng ông Trump đang mất dần kiên nhẫn và muốn ép Iran phải sớm chấp thuận các yêu cầu của Mỹ.
Tình hình địa chính trị Trung Đông chưa bao giờ là một ván cờ đơn giản và giờ đây, mỗi bước đi của các bên đều có thể dẫn đến một chuỗi phản ứng không thể lường trước. Với Mỹ, việc cân bằng giữa cam kết bảo vệ đồng minh và tránh bị cuốn vào một cuộc chiến mới ở khu vực này cũng trở thành “phép thử” khó với chính quyền Tổng thống Donald Trump.
