Trung bình mỗi ngày, Trung tâm Đột quỵ - Bệnh viện Bạch Mai tiếp nhận 50-60 bệnh nhân nghi đột quỵ. Khoảng 90% trong số này được chẩn đoán xác định, số còn lại có triệu chứng tương tự nhưng nguyên nhân là bệnh lý khác. Đáng chú ý, dù phần lớn vẫn là người cao tuổi, nhưng tỷ lệ bệnh nhân dưới 45 tuổi đang tăng, hiện chiếm khoảng 10-15%.
"Cuộc chiến" với đột quỵ của người trẻ
Một phụ nữ 36 tuổi cũng vừa trải qua cơn đột quỵ nặng. Trước khi nhập viện, chị vẫn khỏe mạnh, trò chuyện bình thường, nhưng bất ngờ mất hoàn toàn khả năng nói. Người nhà đưa chị đến bệnh viện khoảng 2 giờ sau khi khởi phát.
Các bác sĩ chẩn đoán bệnh nhân tắc mạch máu lớn và nhanh chóng dùng thuốc tiêu huyết khối đường tĩnh mạch. Nhờ đến viện sớm, sau 24 giờ, chị đã có thể nói lại, giọng còn yếu nhưng là tín hiệu hồi phục tích cực.
Chị dâu bệnh nhân nhớ lại: "Lúc em ú ớ, tôi nghĩ chỉ là mệt nên nói không ra lời. Nhưng khi thấy mặt em biến dạng, tôi biết có chuyện nghiêm trọng. Giờ nghe em thều thào gọi “chị ơi”, tôi thật sự nhẹ nhõm”.
Nguyên nhân đột quỵ được các bác sĩ xác định là do dị tật tim bẩm sinh - một "quả bom nổ chậm" trong cơ thể chị suốt hơn 30 năm mà không hay biết.
Ở phòng bên cạnh, anh N.M.H. (33 tuổi, Hà Nội) không có bất kỳ bệnh lý nền nào, sức khỏe vốn được xem là ổn định. Nhưng chỉ trong tích tắc, cuộc sống hoàn toàn đảo lộn. Bởi lúc ở nhà, anh bất ngờ xuất hiện triệu chứng liệt nửa người bên phải, mất khả năng nói và không còn tỉnh táo. Gia đình hoảng hốt đưa vào viện trong giờ thứ 5 sau khi xuất hiện dấu hiệu đột quỵ.
Tại Bệnh viện Bạch Mai, kết quả chụp não cho thấy anh bị tắc mạch máu lớn, chiếm gần một nửa bán cầu não. Đây là tổn thương nghiêm trọng, đe dọa trực tiếp đến tính mạng nếu không được can thiệp khẩn cấp.
Ngay lập tức, các bác sĩ can thiệp lấy huyết khối. Sau 4 ngày điều trị tích cực, tình trạng ngôn ngữ của anh đã cải thiện, có thể giao tiếp bằng cử chỉ. Tuy vậy, anh vẫn đối mặt với nguy cơ để lại di chứng lâu dài. Hiện các bác sĩ vẫn tiếp tục tìm nguyên nhân, nghi ngờ hàng đầu là bệnh lý tự miễn tiềm ẩn gây tăng đông, hình thành cục máu đông và dẫn tới đột quỵ.
Cạnh giường anh H., anh M.V.T. (33 tuổi) cũng đang chiến đấu với đột quỵ. Vào lúc 2h sáng 5/8, người đàn ông bất ngờ ú ớ, liệt nửa người trái khi đang ngủ. Vợ anh, chị H.T.B., hoảng hốt gọi cấp cứu. Sau khi được sơ cứu tại Bệnh viện Nhiệt đới Trung ương, anh được chuyển gấp sang Bạch Mai.
Chị B. chia sẻ: "Anh ấy vốn rất khỏe, chẳng mấy khi ốm. Tôi vẫn còn sốc và sợ hãi khi chứng kiến chồng bất ngờ đột quỵ, mọi thứ diễn ra quá nhanh”.
Chú ý thời gian vàng cấp cứu bệnh nhân đột quỵ
Theo ThS.BS Đinh Trung Hiếu, Trung tâm Đột quỵ, các bệnh nhân đột quỵ nhập viện có triệu chứng rất đa dạng, từ nhẹ đến nguy kịch. Có người vừa tới đã rơi vào hôn mê sâu, thậm chí ngừng tim trước khi kịp vào viện. Cũng có những ca chỉ biểu hiện thoáng qua như tê một bên tay, nói giọng lạ hoặc yếu nhẹ một bên cơ thể. Chính vì triệu chứng ban đầu thường không rõ ràng, nhiều người dễ chủ quan, chậm trễ đi khám, bỏ lỡ “thời gian vàng” để được điều trị hiệu quả.
Gắn bó với Trung tâm Đột quỵ nhiều năm, bác sĩ Hiếu không còn xa lạ với những gương mặt trẻ, thậm chí có người mới ngoài 30 tuổi, không tiền sử bệnh, vẫn đang làm việc bình thường rơi vào đột quỵ chỉ vài giờ. Và rồi họ mất đi khả năng nói, vận động, thậm chí là sự tỉnh táo cuối cùng.
Theo bác sĩ Hiếu, một trong những dấu hiệu thường bị bỏ qua nhiều nhất là cơn thiếu máu não thoáng qua - tức các triệu chứng giống đột quỵ như méo miệng, yếu tay chân, rối loạn ngôn ngữ nhưng hồi phục nhanh trong vòng 24 giờ. Chính vì sự "thoáng qua" này mà người bệnh chủ quan, không đi khám, không làm các chẩn đoán hình ảnh não. Nguy cơ đột quỵ thật sự sau cơn thiếu máu thoáng qua rất cao, đặc biệt trong vòng 48 giờ đầu.
“Đã có nhiều trường hợp chủ quan với biểu hiện này, vài ngày sau mới đi khám nhưng mức độ tổn thương não không thể hồi phục được. Trường hợp khác là đột quỵ "nhẹ" - triệu chứng thường ở mức độ nhẹ, ít ảnh hưởng đến khả năng sinh hoạt. Điều này cũng dễ dẫn đến sự chủ quan, có khi tâm lý chờ xem bệnh nặng lên mới đi khám”, bác sĩ Hiếu nói.
Trong khi đó, một tỷ lệ không nhỏ đột quỵ "nhẹ" có thể chuyển nặng trong vài ngày. Bỏ qua thời điểm "sớm" sẽ bỏ qua những cơ hội tốt nhất để điều trị cho người bệnh đột quỵ.
Bác sĩ Hiếu nhấn mạnh, nếu đột quỵ xảy ra, người bệnh cần được đưa đến bệnh viện càng sớm càng tốt - lý tưởng nhất là trong vòng 4,5 giờ đầu để được dùng thuốc tiêu sợi huyết hoặc dưới 6 giờ nếu cần can thiệp lấy huyết khối. Đây được gọi là "thời gian vàng", giúp cứu sống mô não còn sống, giảm tỷ lệ tàn phế.
Bác sĩ Đinh Trung Hiếu cho rằng điều khiến đột quỵ trở thành nỗi ám ảnh không nằm ở tỷ lệ tử vong, mà chính là hệ lụy tàn phế nặng nề mà nó để lại. Đột quỵ là nguyên nhân hàng đầu gây tàn phế ở người trưởng thành, hậu quả không chỉ ảnh hưởng đến bản thân người bệnh mà còn đè nặng lên gia đình và xã hội.
Do đó điều quan trọng cần hiểu rõ là đột quỵ không phải là căn bệnh bất khả kháng. Nó hoàn toàn có thể được phòng ngừa. Và việc phòng ngừa ấy không thể đợi đến khi bị đột quỵ rồi mới lo lắng, chạy chữa. Người dân cần bắt đầu ngay từ khi còn khỏe mạnh.
