Sông Tô Lịch có giá trị lịch sử, văn hóa hàng nghìn năm của thủ đô Hà Nội. Trải qua tiến trình phát triển của các thời kỳ Thăng Long, sông Tô Lịch khi xưa là con sông lớn, lòng sông rộng nên đã là một trục giao thông thủy quan trọng nối từ Đông sang Tây của kinh thành Thăng Long.
Không những vậy, sông Tô Lịch còn có ý nghĩa trong phát triển kinh tế khi có tới 30 làng, xã với các làng nghề truyền thống hình thành dọc tuyến sông.
Cùng với sự phát triển của kinh tế, xã hội, quá trình đô thị hóa, ấn tượng về sông Tô Lịch trong mắt nhiều người dân thủ đô chỉ còn là màu đen của nước sông ô nhiễm và những mùi khó chịu. Bởi vậy, khi thành phố Hà Nội quyết tâm thực hiện nhiều giải pháp làm sống lại dòng sông và xây dựng không gian xanh, sinh thái 2 bên bờ sông đã nhận được sự quan tâm rất lớn của người dân và cộng đồng các chuyên gia thiết kế cảnh quan đô thị.
Vậy, quá trình thiết kế, xây dựng không gian cảnh quan 2 bên bờ sông Tô Lịch cần lưu ý gì?
Trước hết, với chiều dài gần 14km, sông Tô Lịch chảy qua nhiều khu vực có nhiều đặc điểm đô thị khác nhau, thì cần tiến hành khảo sát, đánh giá lại những giá trị lịch sử, văn hóa, những không gian, quỹ đất dọc theo 2 bên sông. Từ đó, các địa phương cùng các chuyên gia xây dựng quy hoạch, thiết kế cảnh quan của toàn tuyến.
Quá trình cải tạo, thiết kế cảnh quan phải thực hiện đồng bộ từ không gian đô thị 2 bên sông, hệ thống thu gom nước mưa, nước thải, cải thiện môi trường đa dạng sinh học, để đảm bảo nước sông Tô Lịch luôn có sự tuần hoàn, xanh, sạch.
Với vai trò quan trọng trong việc trữ và thoát nước cho thành phố mỗi khi có mưa lớn, úng ngập, các công trình thiết kế cảnh quan ở dọc sông Tô Lịch phải đặt ưu tiên chức năng này lên hàng đầu.
Tùy vào điều kiện thực tế về quỹ đất, các nhà quy hoạch, các chuyên gia thiết kế các công trình cảnh quan phù hợp, song cần đảm bảo những không gian cảnh quan hài hòa với yếu tố thiên nhiên, an toàn và bền vững.
Những công trình này cũng cần đặt yếu tố con người làm trung tâm, đảm bảo khả năng tiếp cận với cộng đồng dân cư sống ở các khu vực dân cư gần 2 bên bờ sông, thân thiện với con người, mang lại những cảm xúc tích cực đối với người dân.
Mặc dù, phát triển các tuyến du lịch dọc tuyến sông là một xu hướng của nhiều đô thị trên thế giới, nhưng Hà Nội cần có sự thận trọng khi phát triển theo hướng này. Bởi lẽ, TP. HCM đã đạt được thành công trong cải tạo chất lượng nước kênh Thị Nghè, nhưng không phát triển du lịch trên tuyến này.
Phát triển, thiết kế xây dựng cảnh quan ở sông Tô Lịch, không đơn thuần chỉ là trồng cây xanh, tạo không gian xanh ở 2 bên bờ sông mà là một giải pháp đồng bộ, đòi hỏi sự tham gia của các cấp, các ngành và các địa phương, doanh nghiệp và người dân.
Thời gian tới, thành phố cũng có thể xem xét tổ chức cuộc thi các ý tưởng thiết kế cảnh quan xung quanh sông Tô Lịch để lựa chọn ý tưởng thiết kế phù hợp nhất, có lấy ý kiến của cộng đồng dân cư sống 2 bên bờ sông.
Bởi những công trình cảnh quan, chỉ có thể tồn tại và phát triển bền vững, nếu có sự đồng thuận và cam kết của người dân trong việc bảo vệ những công trình này. Trong đó, yếu tố quan trọng, tiên quyết chính là bảo vệ sự sạch sẽ, trong xanh của dòng sông Tô Lịch sau khi đã được cải tạo, phục hồi.
