Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) ngày 18/6 tuyên bố đã bắn tên lửa siêu thanh Fattah 1 về phía Israel, nhắm vào Tel Aviv, làm rung chuyển các hầm trú ẩn trên khắp thành phố này. Truyền thông nhà nước Iran đã công bố video về vụ phóng, làm nổi bật khả năng quân sự mở rộng của Tehran. Cùng với các tên lửa siêu thanh, Iran cũng triển khai một loạt máy bay không người lái nhắm vào lãnh thổ Israel, làm phức tạp thêm nỗ lực phòng thủ.
Sức mạnh của tên lửa siêu thanh Iran
Fattah-1 là tên lửa siêu thanh đầu tiên của Iran, ra mắt vào năm 2023 và được Lãnh tụ tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei đặt tên. Theo các nguồn tin của Iran, tên lửa có khả năng di chuyển với tốc độ Mach 5 - gấp năm lần tốc độ âm thanh và có phương tiện tái nhập có thể điều khiển, cho phép nó thay đổi hướng trong khi bay.
Những tính năng này được thiết kế để giúp tên lửa tránh bị đánh chặn bởi các hệ thống như hệ thống phòng thủ Vòm Sắt và Arrow của Israel. Fattah-1 sử dụng động cơ nhiên liệu rắn, hệ thống đẩy một tầng, có tầm bắn lên tới 1.400 km.
Các quan chức Iran đã gọi tên lửa này là "tên lửa tấn công Israel". Biểu ngữ được trưng bày tại buổi ra mắt Fattah-1 ở Tehran có nội dung "400 giây đến Tel Aviv" bằng tiếng Do Thái.
Fabian Hinz - nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế cho biết, thiết kế của tên lửa có thể kết hợp một phương tiện tái nhập có khả năng cơ động cao, tăng cường khả năng né tránh của nó.
Vũ khí siêu thanh rất khó phát hiện và đánh chặn. Không giống như tên lửa đạn đạo truyền thống bay theo quỹ đạo có thể dự đoán được, các phương tiện lướt siêu thanh có thể đổi hướng giữa chừng, khiến hệ thống phòng thủ ít có thời gian phản ứng.
Nếu Fattah-1 chứng minh được độ tin cậy trong hoạt động, điều này có thể buộc Israel phải đánh giá lại hiệu quả của lá chắn tên lửa mà nước này sở hữu. Việc sử dụng tên lửa siêu thanh cũng thể hiện quyết tâm Iran đáp trả mạnh mẽ các cuộc tấn công của Israel.
Yehoshua Kalisky - nhà nghiên cứu cấp cao tại tổ chức tư vấn INSS của Israel cho biết, ngoài Fattah-1, Iran còn có 2 loại tên lửa khác lợi hại hơn là Khorramshahr và Fattah 2.
Tên lửa đạn đạo siêu thanh Fattah-2, được Iran công bố lần đầu vào tháng 11/2023, là đỉnh cao của chương trình phát triển vũ khí nội địa của nước này. Fattah-2 có tầm bắn từ 500 đến 2.500km, đầu đạn lượn siêu thanh (HGV), cho phép thay đổi quỹ đạo liên tục để né tránh các hệ thống đánh chặn. Fattah-2 đạt tốc độ tối đa Mach 12 (khoảng 14.700km/h) trong giai đoạn tái nhập khí quyển và duy trì tốc độ Mach 5-7 khi tiếp cận mục tiêu.
Khorramshahr là một tên lửa đạn đạo tầm trung được Iran thử nghiệm vào tháng 1/2017. Với tầm bắn từ 1.000 đến 2.000 km, nó có thể mang đầu đạn nặng 1.800 kg và dài 13 m.
Tiến sĩ Marion Messmer, nghiên cứu viên cao cấp về an ninh tại Viện Chatham cho rằng: “Nếu bạn có một hệ thống có thể điều khiển, thì rõ ràng bạn có thể lập trình trước đường bay hoặc thay đổi đường bay nếu thấy tên lửa đánh chặn đã được phóng. Khi đó, việc tránh bất kỳ vụ đánh chặn nào sẽ dễ dàng hơn nhiều”.
Bà Messmer khẳng định, hiệu quả của hệ thống Vòm Sắt “vô cùng ấn tượng”, nhưng cho rằng, nhiều tên lửa trước đây bị hệ thống bắn hạ có đường bay có thể dự đoán được. Những tên lửa này chủ yếu do các chiến binh Hamas ở Gaza bắn.
“Không có hệ thống phòng không nào là không thể phá vỡ”, Tiến sĩ Marina Miron, tại Đại học King's College London nhận định.
Cơn ác mộng đối với hệ thống phòng thủ Israel
Lực lượng Vệ binh Cách mạng Iran cho biết họ đã sử dụng một chiến thuật mới để chọc thủng các hệ thống phòng thủ nhiều lớp của Israel cho phép tên lửa tấn công thành công nhiều mục tiêu.
Tiến sĩ Miron suy đoán, Iran có thể đã phóng máy bay không người lái mồi nhử gần hệ thống phòng thủ của Israel, khiến hệ thống phải phóng tên lửa đánh chặn. Theo nhà phân tích này, nguyên nhân chính hệ thống Vòm Sắt kém hiệu quả trong các cuộc tấn công những ngày gần đây là do Iran đã phóng quá nhiều tên lửa khiến hệ thống bị quá tải. Hôm 18/6, quân đội Israel cho biết, trong gần 6 ngày xung đột, Iran đã phóng tổng cộng hơn 400 tên lửa đạn đạo và khoảng 1.000 máy bay không người lái (UAV) tấn công.
Tiến sĩ Miron suy đoán, ngoài ra, Iran có thể sử dụng biện pháp tác chiến điện tử hoặc chế ngự radar của hệ thống phòng không của đối phương. Theo bà, tên lửa của Iran nhiều khả năng đã được lắp đặt bộ phận cho phép nó tàng hình.
Xét đến quy mô và phạm vi các cuộc tấn công của Iran vào Israel, nhà phân tích Messmer cho rằng, không có gì ngạc nhiên khi một số tên lửa và máy bay không người lái có thể vượt qua được mạng lưới phòng thủ dày đặc. “Chiến thuật của Iran về cơ bản là phóng rất nhiều tên lửa và UAV, với hy vọng các hệ thống đánh chặn sẽ không thể bắn hạ chúng. Đây là những gì chúng ta đang chứng kiến”.
Wall Street Journal dẫn nguồn tin từ một quan chức Mỹ cho biết, Israel đang nhanh chóng cạn kiệt kho tên lửa đánh chặn Arrow, làm dấy lên câu hỏi cấp bách về tính bền vững của hệ thống phòng thủ tên lửa chống lại Iran. Hệ thống Arrow của Israel là một phần quan trọng trong hệ thống phòng thủ tên lửa nhiều lớp của nước này, được xây dựng để đánh chặn các tên lửa đạn đạo tầm xa. Việc thiếu hụt tên lửa đánh chặn có thể khiến nhiều thành phố và cơ sở hạ tầng của Israel dễ bị tấn công đặc biệt khi Iran hiện triển khai các tên lửa siêu thanh bay nhanh hơn với khả năng tránh né ưu việt hơn.
Việc đưa vào sử dụng những vũ khí tiên tiến như vậy đã định hình lại bối cảnh xung đột. Khi cả hai quốc gia giao tranh dữ dội và tiến trình ngoại giao bị đình trệ, sức chiến đấu của quân đội cũng như khả năng đánh chặn tên lửa đối phương đã trở thành yếu tố quyết định trong cuộc đối đầu ngày càng leo thang.
