Nga đã đồng ý thả nhà báo Mỹ Evan Gershkovich và cựu lính thủy đánh bộ Mỹ Paul Whelan theo một thỏa thuận trao đổi tù nhân mang tính bước ngoặt với phương Tây vào ngày 1/8.
Evan Gershkovich, một nhà báo của tờ Wall Street Journal, bị cáo buộc thu thập thông tin quân sự nhạy cảm cho Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ. Ông Gershkovich phủ nhận mọi cáo buộc.
Whelan là cựu lính thủy đánh bộ Mỹ, đang thụ án 16 năm tù tại một nhà tù hình sự của Nga vì tội gián điệp mà ông đã phủ nhận.
Việc trao đổi tù nhân diễn ra ở nhiều quốc gia và được coi là một trong những cuộc trao đổi tù nhân lớn nhất kể từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc.
Nhà Trắng cho biết Mỹ đã đàm phán với Nga, Đức, Ba Lan, Slovenia, Na Uy và Belarus. Thổ Nhĩ Kỳ đã điều phối việc trao đổi.
Thỏa thuận được đàm phán bí mật trong hơn một năm, liên quan đến 24 tù nhân, bao gồm 16 người chuyển từ Nga sang phương Tây và 8 tù nhân bị giam giữ ở phương Tây được đưa trở lại Nga.
Tổng thống Mỹ Joe Biden ca ngợi cuộc trao đổi này là "một kỳ tích của ngoại giao và hữu nghị", đồng thời ca ngợi các đồng minh của Washington vì "những quyết định táo bạo và dũng cảm" của họ.
"Hôm nay là một ví dụ điển hình cho thấy tại sao việc kết giao bạn bè trên thế giới này lại quan trọng đến vậy", ông Biden phát biểu tại Nhà Trắng, bên cạnh những người thân của các tù nhân được trả tự do.
Tổng thống Biden cho biết ông đặc biệt biết ơn Thủ tướng Đức Olaf Scholz, người đã đưa ra quyết định khó khăn về mặt chính trị là thả Vadim Krasikov.
Krasikov là một đại tá trong cơ quan an ninh FSB của Nga, đang thụ án chung thân ở Đức vì tội giết một nhà bất đồng chính kiến người Chechnya-Gruzia lưu vong tại một công viên ở Berlin.
Theo các nhà phân tích, cuộc trao đổi này mang lại cho chính quyền Biden một thành công ngoại giao to lớn khi chiến dịch tranh cử tổng thống Mỹ, giữa Harris và cựu Tổng thống đảng Cộng hòa Donald Trump, đang bước vào những tháng cuối cùng.
Tại Nga, Tổng thống Vladimir Putin đã đích thân chào đón những tù nhân trở về Nga tại sân bay Vnukovo-2 ở Moskva và cho biết họ sẽ được trao giải thưởng nhà nước.
"Tôi muốn cảm ơn tất cả các bạn vì đã trung thành với lời thề, nghĩa vụ của mình và đất nước của chúng ta, đất nước không quên các bạn", ông Putin nói với những người trở về. "Chúng ta sẽ gặp lại nhau. Chúng ta sẽ nói về tương lai của các bạn. Bây giờ tôi chỉ muốn chúc mừng các bạn đã trở về".
Trong số những người phương Tây được thả còn có Rico Krieger, người Đức, đã bị kết án tử hình tại Belarus vì tội khủng bố. Ông đã được Tổng thống Alexander Lukashenko, một đồng minh thân cận của Tổng thống Putin, ân xá trước khi được trả tự do.
Cũng được thả còn có Alsu Kurmasheva, một nhà báo người Mỹ gốc Nga bị kết án 6 năm rưỡi tù vào ngày 19/7, Ngoài ra còn có Vladimir Kara-Murza, một nhà bất đồng chính kiến người Anh gốc Nga và là thường trú nhân Mỹ, thụ án 25 năm tù vì tội phản quốc sau khi nói rằng ông Putin đã ném bom nhà ở, bệnh viện và trường học của người Ukraine.
Cùng được thả ra với họ là nhà hoạt động nhân quyền Oleg Orlov và chính trị gia đối lập người Nga Ilya Yashin .
Cuộc trao đổi tù nhân lớn gần đây nhất diễn ra vào tháng 12/2022, khi Mỹ thả doanh nhân người Nga Viktor Bout để đổi lấy Brittney Griner, một cầu thủ bóng rổ bị kết án về tội ma túy ở Moskva.
