Phát biểu tại buổi lễ, ông Đặng Đình Hoan – Chủ tịch UBND thành phố Bắc Giang, tỉnh Bắc Giang cho biết, ngược theo dòng lịch sử chiến thắng Xương Giang năm 1427 đã chấm dứt 20 năm đô hộ của nhà Minh đối với nước ta, đất nước Đại Việt thái bình, thịnh trị, mở ra thời kỳ mới trong lịch sử dân tộc.
Để ăn mừng chiến thắng quân Minh, năm 1428, sau khi lên ngôi, vua Lê Lợi đã mở hội khao quân, tuyên đọc “Đại cáo Bình Ngô”.
Trong bối cảnh niềm vui chung đó, ở Kinh Bắc có trị sở là thành Xương Giang cũng được hưởng lộc và tổ chức lễ hội lớn để cáo tế trời đất ban phúc lộc cho nhân dân. Từ đó về sau, nhân dân vùng Xương Giang đều tổ chức lễ hội vào dịp đầu Xuân để khơi dậy niềm tự hào về chiến công này.
Lễ hội mừng chiến thắng Xương Giang được tổ chức vào dịp đầu Xuân từ mùng 5 đến mùng 7 tháng Giêng.
Chiến thắng Xương Giang và Lễ hội Xương Giang đã hình thành, tạo dựng nên và mang những giá trị tiêu biểu đậm đà bản sắc văn hóa của vùng đất Kinh Bắc - Bắc Giang, cũng như đại diện cho văn hóa truyền thống của Nhân dân các dân tộc tỉnh Bắc Giang.
Trước những chứng tích và giá trị lịch sử, văn hóa tiêu biểu, năm 2009, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch đã Quyết định công nhận xếp hạng Di tích lịch sử cấp Quốc gia địa điểm chiến thắng Xương Giang; năm 2019, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định công nhận Di tích lịch sử Địa điểm chiến thắng Xương Giang, thành phố Bắc Giang là di tích quốc gia đặc biệt.
“Phát huy những giá trị tốt đẹp đó, trong nhiều năm qua cùng với việc tập trung phát triển kinh tế, mở rộng không gian đô thị, đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng theo hướng văn minh, hiện đại, Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân thành phố Bắc Giang đã quán triệt triển khai thực hiện nghiêm túc chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước và xác định được tầm quan trọng của văn hóa đối với sự phát triển kinh tế - xã hội, nhất là quan tâm, dành nhiều nguồn lực cho công tác bảo tồn, tu bổ, tôn tạo, phục hồi và phát huy giá trị các di sản văn hóa nói chung, Lễ hội Xương Giang nói riêng” - Chủ tịch UBND thành phố Bắc Giang nhấn mạnh.
Đặc biệt, thể theo nguyện vọng của đông đảo cán bộ, đảng viên và nhân dân, trong năm 2023 vừa qua, UBND thành phố Bắc Giang đã tích cực phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bảo tàng tỉnh, các nhà khoa học và chuyên gia trong nước triển khai lập hồ sơ đề nghị Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch đưa Lễ hội Xương Giang vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Sau một thời gian nỗ lực, cố gắng thực hiện; đến ngày 10/11/2023, Bộ trưởng Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch có Quyết định số 3443/QĐ-BVHTTDL về việc đưa Lễ hội truyền thống Xương Giang, thành phố Bắc Giang vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Hiện Khu di tích Xương Giang được xây dựng trong 5 năm trên diện tích khuôn viên 10 ha, với mức tổng kinh phí đầu tư trên 230 tỷ đồng. Đây là công trình văn hóa có ý nghĩa chính trị, lịch sử mang đậm tính nhân văn, là nơi để thế hệ hôm nay và mãi mai sau thể hiện sự tôn kính, ghi nhớ công ơn các bậc tiền nhân đã có công giữ nước.
