Doanh nghiệp vẫn “ăn cháo hành” liên tục, cần một cuộc cách mạng trong môi trường kinh doanh
Phát biểu ý kiến tại phiên thảo luận của Quốc hội về kinh tế - xã hội ngày 17/6, đại biểu Hà Sỹ Đồng (đoàn Quảng Trị) cho biết, một vấn đề rất cần được quan tâm thời gian qua là bỏ thuế khoán đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh khoán từ ngày 1/1/2026.
Theo đại biểu, từ khi chính sách này được ban hành, có rất nhiều ý kiến trái chiều. Ngành thuế và một số chuyên gia cho rằng quy định này mở ra cơ hội nâng tầm hộ kinh doanh trở thành doanh nghiệp.
"Nhưng cũng có không ít hộ kinh doanh, cá nhân tỏ ra hoang mang. Có những phản ứng như báo chí đã phản ánh, là không nhận chuyển khoản mà chỉ nhận tiền mặt…", ông Đồng phản ánh.
Theo đại biểu, trong vấn đề này, có 2 việc cần làm ngay. Thứ nhất là tăng cường truyền thông để người dân hiểu đúng, hiểu đầy đủ về chính sách mới. Cùng đó là hỗ trợ các hộ kinh doanh về thủ tục, nhất là khai thuế cho đến khi họ tự làm được, "thay vì cứ đến thời điểm chính sách có hiệu lực là kiểm tra và xử phạt".
"Tôi từng nghe một cử tri là chủ doanh nghiệp nhỏ phản ánh là chỉ vì nộp thuế chậm vài phút mà họ bị hành lên hành xuống nên sau đó họ xin từ doanh nghiệp xuống hộ kinh doanh", ông Đồng nói, và cho rằng, việc triển khai thực hiện là rất quan trọng, nhất là khi người dân và doanh nghiệp đang phải thích ứng với sự thay đổi chính sách nhanh và nhiều như thời gian này.
Từ vấn đề thuế khoán, ông Đồng cho rằng, nhìn rộng hơn, là vấn đề cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh của Việt Nam thời gian qua. "Tôi khá là sốt ruột vì tiến trình cải thiện môi trường kinh doanh của chúng ta đang chậm lại, thậm chí có chỗ, có lúc còn đi ngược lại", ông Đồng nhìn nhận.
Ông nói các nghị quyết 57, 66, 68 của Bộ Chính trị rất rõ, song tình trạng các doanh nghiệp phản ánh vướng mắc trong môi trường kinh doanh vẫn rất nhiều, "thậm chí ngày càng nhiều vấn đề khó như nhiều đại biểu đã phát biểu trước tôi".
"Nếu chúng ta không chấp nhận một cuộc cách mạng trong môi trường kinh doanh thì tôi e là những cải thiện nho nhỏ sẽ không ăn thua gì", ông Đồng nêu, và nhấn mạnh, không có đột phá, chắc chắn mục tiêu tăng trưởng dài hạn 2 con số trong 2 thập kỷ tiếp theo không thể đạt được.
Thậm chí, nếu chúng ta cứ giữ mục tiêu tăng trưởng cao trong các năm 2026, 2027 mà sử dụng các biện pháp về tài khóa, tiền tệ thì rủi ro vĩ mô rất lớn.
Ông Đồng dẫn ví dụ, thời gian qua, nhiều điều kiện đầu tư kinh doanh được nỗ lực cắt giảm, thì đến nay đang có dấu hiệu quay lại. Đơn cử như lĩnh vực xuất khẩu gạo, đến năm 2018, các điều kiện kinh doanh đã được giảm xuống rất nhiều. Nhưng gần đây, lại có dự thảo sửa đổi Nghị định 107 yêu cầu doanh nghiệp xuất khẩu gạo phải sở hữu kho mà không được phép thuê kho nữa.
Đại biểu đoàn Quảng Trị cũng dẫn báo cáo của Liên đoàn Thương mại - Công nghiệp Việt Nam phản ánh việc đầu tư các dự án có sử dụng đất của Việt Nam hiện nay như một rừng thủ tục, núi thủ tục, từ việc xin quy hoạch xây dựng, quy hoạch sử dụng đất, chấp thuận chủ trương đầu tư, thẩm định thiết kế, môi trường, phòng cháy chữa cháy, tiền sử dụng đất, giấy phép xây dựng, nghiệm thu công trình…
"Với tình trạng rừng thủ tục, núi thủ tục như vậy, chúng ta khó có thể huy động được đủ đầu tư tư nhân để phục vụ tăng trưởng", ông Đồng nêu, và đề nghị Chính phủ phải rất quyết liệt trong việc này.
Niềm tin của xã hội được thiết lập trên nền tảng của hệ thống pháp luật
Cùng quan điểm, đại biểu Phan Đức Hiếu (đoàn Thái Bình) nói nhiệm vụ quan trọng nhất thời gian tới vẫn là cải cách thể chế.
"Băn khoăn của tôi là cải cách thể chế phải thực chất, đúng, đáp ứng đúng yêu cầu của cộng đồng doanh nghiệp", đại biểu Phan Đức Hiếu nói.
Ông Hiếu cho hay, Quốc hội, Chính phủ đang tập trung sửa luật, các nghị định, thông tư để tháo gỡ vướng mắc, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, song có những chỉ thị, công văn ban hành từ rất lâu trước đây lại gây vướng mắc lớn cho hoạt động sản xuất kinh doanh.
Đại biểu dẫn chứng, tại hội nghị gặp cộng đồng doanh nghiệp do Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì, nhiều doanh nghiệp đề nghị bãi bỏ một chỉ thị từ năm 2012 yêu cầu tập trung các dự án đầu tư vào khu công nghiệp. Việc nhiều địa phương áp dụng chỉ thị này khiến một số dự án đầu tư rất lớn, do gần bến cảng, gần sông, rất khó triển khai, gây nhiều khó khăn, vướng mắc. "Có thể còn nhiều văn bản như vậy nữa", ông Hiếu nêu.
Từ đó, ông đề nghị Thủ tướng Chính phủ rà soát tổng thể các văn bản do Chính phủ ban hành, gồm cả chỉ thị, công văn từ trước tới nay. Văn bản nào cản trở hoạt động sản xuất kinh doanh nên bãi bỏ công khai để địa phương, doanh nghiệp thực hiện.
"Gỡ khó khăn này rất thiết thực", ông Hiếu nhấn mạnh, và đề nghị về lâu dài nên thành lập một ủy ban cải cách thể chế, vốn là mô hình phổ biến ở nhiều quốc gia như Hàn Quốc, Mỹ, Anh, Australia…
Đại biểu Lê Hữu Trí (đoàn Khánh Hòa) cho rằng, niềm tin của xã hội được thiết lập trên nền tảng của hệ thống pháp luật, chính sách bảo đảm sự ổn định lâu dài và được thực thi nghiêm minh.
Vì vậy, đại biểu đề nghị sớm hệ thống hóa và pháp điển hóa pháp luật, khắc phục tình trạng chồng chéo rời rạc, phân tán trong hệ thống pháp luật hiện nay, nhằm bảo đảm tính minh bạch, dễ tiếp cận, tạo điều kiện cho người thi hành pháp luật và công dân nhận thức đầy đủ và tuân thủ đúng quy định của pháp luật.
Hệ thống pháp luật ổn định, minh bạch là cơ sở xây dựng niềm tin cho người dân, nhà đầu tư, doanh nghiệp, là chuẩn mực cho mọi hành vi trong xã hội, tạo môi trường thuận lợi cho kiến tạo, phát triển đất nước.
“Cần giải quyết dứt điểm các rào cản cho kinh tế tư nhân, đặc biệt là các rào cản về thủ tục hành chính, cơ chế xin cho nhằm giảm chi phí không chính thức, rủi ro pháp lý”, đại biểu nêu ý kiến.
Theo đại biểu, hiện nay, người dân và doanh nghiệp đang phải đối mặt với nhiều rào cản lớn, nhất là rào cản về thủ tục hành chính, cơ chế xin cho, đặt ra nhiều điều kiện để quản lý vẫn đã và đang tồn tại trong hành lang pháp lý của hệ thống pháp luật chúng ta và chính những điều kiện này là mảnh đất tốt để phát sinh những nhũng nhiễu tiêu cực, làm tăng chi phí phi chính thức, làm méo mó môi trường kinh doanh, làm mất tính minh bạch và công bằng.
“Nhiều vấn đề mặc dù đã có hành lang pháp lý đầy đủ rõ ràng, nhưng khi người thi hành công vụ nhận thức không đúng, không đầy đủ hoặc sợ trách nhiệm thì việc của người dân, của doanh nghiệp cũng không được giải quyết. Đây chính là nút thắt lớn của nhiều nút thắt trong giai đoạn hiện nay, góp phần gây khó khăn cho người dân và doanh nghiệp”, đại biểu nói.
Bên cạnh đổi mới mạnh mẽ tư duy công tác lập pháp thì sự cần thiết và cấp bách phải thúc đẩy nhanh chóng, ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong hành chính công khi chuyển sang mô hình chính quyền ba cấp.
