Luật tập trung vào 2 dạng giới nam và nữ
Về khái niệm, Đại biểu Nguyễn Anh Trí cho biết, tại Việt Nam, do chưa có văn bản luật quy định cụ thể về bản dạng giới, chuyển đổi giới tính nên chưa có nghiên cứu, khảo sát một cách toàn diện, đầy đủ về bản dạng giới và người chuyển giới; chưa có bộ tiêu chí để thống kê số liệu chính xác về người chuyển giới dẫn đến việc thu thập số liệu về người chuyển giới tại Việt Nam gặp khó khăn.
Do đó, việc xây dựng luật thể hiện rõ các chính sách, thể hiện giá trị nhân bản, nhân văn và nhân đạo cao cả của Nhà nước Cộng hòa XHCN Việt Nam; bảo vệ cộng đồng yếu thế và không để ai bị bỏ lại phía sau.
Đại biểu Nguyễn Anh Trí cho biết, phạm vi điều chỉnh của Luật chỉ tập trung vào 2 dạng giới nam và nữ.
Theo đó, luật quy định về quyền và nghĩa vụ của người chuyển đổi giới tính từ nữ sang nam hoặc từ nam sang nữ; cơ quan có thẩm quyền, thực hiện xác nhận giới tính của người chuyển đổi giới tính; điều kiện, hồ sơ, thủ tục đối với người có nguyện vọng chuyển đổi giới tính; điều kiện, hồ sơ, thủ tục đối với tổ chức, cá nhân thực hiện can thiệp y học.
3 chính sách được thể hiện rõ là quyền chuyển đổi giới tính của công dân; quyền được công nhận giới tính mới khác giới tính khi sinh theo yêu cầu của công dân và quyền được lựa chọn hình thức can thiệp y học để chuyển đổi giới tính của công dân.
Tờ trình cũng nhấn mạnh, ngày 9/4/2023, Chính phủ có văn bản số 113/CP-PL tham gia ý kiến về đề nghị xây dựng Luật Bản dạng giới của đại biểu Quốc hội.
Chính phủ cho rằng, việc nghiên cứu, đề xuất xây dựng văn bản luật về chuyển đổi giới tính là cần thiết để góp phần thể chế hóa một số nội dung liên quan đến quyền con người đã được ghi nhận tại Hiến pháp năm 2013 và Bộ luật Dân sự năm 2015.
Từ năm 2016 đến nay, Chính phủ đã giao Bộ Y tế nghiên cứu, đề nghị xây dựng văn bản quy phạm pháp luật về chuyển đổi giới tính, tuy nhiên, đây là vấn đề khó, cần có sự tập trung về thời gian và nguồn lực. Việc đại biểu Quốc hội thực hiện quyền đề nghị xây dựng luật là rất đáng trân trọng và khuyến khích. Đồng thời, Chính phủ giao Bộ Y tế cung cấp kết quả nghiên cứu để đại biểu Quốc hội thực hiện tốt vai trò của mình.
“Không nên vì khó, nhạy cảm mà né tránh”
Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết, UB Pháp luật và Thường trực UB Xã hội đánh giá cao sự nỗ lực, tâm huyết của đại biểu Quốc hội trong việc chuẩn bị hồ sơ đề nghị xây dựng Luật và nhận thấy việc ban hành luật để quy định về vấn đề chuyển đổi giới tính là cần thiết nhằm cụ thể hóa quy định của Bộ luật Dân sự, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn.
UBPL nhận thấy đại biểu Quốc hội đã nghiêm túc tiếp thu ý kiến của các cơ quan thẩm tra, xác định lại phạm vi điều chỉnh của Luật, tập trung vào vấn đề chuyển đổi giới tính; một số chính sách đã được tiếp thu làm rõ hơn, phù hợp với yêu cầu cụ thể hóa quy định của Bộ luật Dân sự về chuyển đổi giới tính; điều chỉnh tiến độ trình Quốc hội lần đầu tại kỳ họp thứ 8.
“Do đó, đa số ý kiến trong UBPL cơ bản thống nhất việc đưa dự án Luật vào Chương trình năm 2024, cho ý kiến tại kỳ họp thứ 8. Đồng thời, đề nghị Chính phủ sớm có ý kiến về đề nghị xây dựng Luật và phân công Bộ Y tế, Bộ Tư pháp phối hợp chặt chẽ với đại biểu trong quá trình xây dựng dự án Luật; đề nghị Văn phòng Quốc hội, Viện Nghiên cứu lập pháp hỗ trợ đại biểu trong việc hoàn thiện hồ sơ theo quy định” – ông Hoàng Thanh Tùng nói.
Bên cạnh đó, vẫn còn một số ý kiến băn khoăn rằng đây là dự án luật khó, nhạy cảm, còn nhiều ý kiến khác nhau, hồ sơ đề nghị xây dựng luật chưa làm rõ cơ sở chính trị và cơ sở thực tiễn cho việc xây dựng, ban hành luật.
Ngoài ra, phạm vi điều chỉnh trùng lặp với dự án Luật Chuyển đổi giới tính đang được Chính phủ nghiên cứu, đề xuất và Chính phủ cũng chưa có ý kiến chính thức.
Do đó, loại ý kiến này đề nghị đại biểu Quốc hội tiếp tục nghiên cứu, đánh giá tác động kỹ lưỡng để hoàn thiện hồ sơ đề nghị xây dựng luật, trình UBTVQH, Quốc hội xem xét, quyết định bổ sung vào chương trình khi đủ điều kiện.
Phát biểu về nội dung này, Tổng Thư ký Quốc hội Bùi Văn Cường bày tỏ ủng hộ đại biểu Quốc hội có sáng kiến lập pháp. Sau khi tiếp thu ý kiến của cơ quan thẩm tra và các cơ quan liên quan, nhìn chung phạm vi điều chỉnh cũng như sự cần thiết của luật tương đối rõ.
“Không nên vì dự án luật khó, nhạy cảm mà né tránh. Vấn đề này hiện nay cũng tương đối cởi mở rồi. Nếu không sớm xây dựng hành lang pháp lý thì vướng cả về thể chế và thực tiễn” – ông Bùi Văn Cường nêu quan điểm.
Nêu ý kiến, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thuý Anh cho biết, cơ quan này có làm việc với đại biểu và đánh giá cao tâm huyết của đại biểu Quốc hội. Việc trình đề nghị xây dựng luật là rất quý, dũng cảm vì luật có nội dung nhạy cảm, còn ý kiến khác nhau, trên thế giới ít nước có luật này.
Hoan nghênh đại biểu sớm có tiếp thu ý kiến góp ý của uỷ ban, song bà Nguyễn Thuý Anh cho rằng do thời gian ngắn nên việc tiếp thu, chỉnh lý còn có mức độ. Hơn nữa, nhiều nội dung trong số 30 vấn đề cùng 3 kiến nghị mà UBXH nêu ra cũng chưa được làm rõ.
Hơn nữa, hồ sơ của dự án luật chưa đáp ứng được theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.
Bày tỏ quan điểm ủng hộ xây dựng luật, tuy nhiên Chủ nhiệm Nguyễn Thuý Anh đề nghị đại biểu nghiên cứu, chuẩn bị hồ sơ kỹ lưỡng thì mới được đưa vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh. Trong đó làm rõ hơn cơ sở chính trị, cơ sở pháp lý, tính khả thi cũng như rà soát các luật có liên quan.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cũng cho rằng, việc đại biểu trình sáng kiến xây dựng luật là quý, thể hiện sự tâm huyết. Đại biểu Nguyễn Anh Trí là người có chuyên môn sâu và vấn đề này được nghiên cứu từ lâu. Do đó, nếu góp ý để đại biểu hoàn thiện và đưa được vào chương trình thì đây cũng là điểm nhấn, đóng góp của đại biểu Quốc hội trong nhiệm kỳ này.
Tuy nhiên, ông Nguyễn Khắc Định đặt vấn đề: “Giờ làm luật này thì Luật Chuyển đổi giới tính có xây dựng nữa không? Hay Bộ Y tế thống nhất với đại biểu để làm 1 cái thôi?”
Cho ý kiến tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ một lần nữa nhấn mạnh sự trân trọng đề xuất xây dựng luật của đại biểu Quốc hội. Do còn ý kiến khác nhau và thời gian vẫn còn nên ông Vương Đình Huệ đề nghị cơ quan thẩm tra, các cơ quan liên quan, đại biểu Nguyễn Anh Trí và Chính phủ chuẩn bị thêm và báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại phiên họp sau./.
