Điều khiển nạn nhân qua mạng xã hội
Trong tháng 7/2027, Công an Thành phố Hồ Chí Minh triệt phá nhiều vụ "bắt cóc online". Vụ việc mới đây vào ngày 25/7, nữ sinh viên từ Khánh Hòa bị đối tượng giả danh công an cáo buộc liên quan rửa tiền, yêu cầu chuyển 150 triệu đồng để "chứng minh vô tội". Các đối tượng điều nạn nhân đến khách sạn ở phường Hòa Hưng, TP.HCM, tự nhốt mình trong phòng.
Nữ sinh này kể: "Con tham gia cuộc gọi video call, mấy chú đó nói cần kiểm tra cơ thể, nói con phải cởi hết đồ ra, quay video rồi sau đó mấy chú lấy video đó dọa bắt mẹ con gửi thêm tiền".
Trung tá Vương Quốc Huy, Trưởng Công an phường Việt Hưng, Hà Nội cho hay, đơn vị đã phối hợp với Phòng Cảnh sát hình sự, Công an Thành phố (CATP) Hà Nội kịp thời giải cứu một nữ sinh rơi vào vòng thao túng tâm lý, bị ép quay clip khỏa thân để tống tiền cha mẹ.
Cụ thể khoảng 16h ngày 23/7, anh D (46 tuổi), trú tại phường Việt Hưng bất ngờ nhận được tin nhắn zalo từ tài khoản của con gái - cháu X (sinh năm 2007) yêu cầu chuyển ngay 300 triệu đồng, đi kèm đoạn video con gái anh đang trong tình trạng không mảnh vải che thân. Anh vội vàng đến Công an phường Việt Hưng trình báo.
Nhận tin báo, Công an phường Việt Hưng nhanh chóng chỉ đạo các tổ trinh sát hình sự triển khai phương án giải cứu, đồng thời báo cáo Ban Giám đốc CATP chỉ đạo Phòng Cảnh sát hình sự - CATP Hà Nội phối hợp xác minh, làm rõ vụ việc. Chỉ trong vòng chưa đầy 2 giờ, lực lượng công an đã tìm ra cháu X đang ở một mình tại nhà nghỉ trên phố Tạ Quang Bửu, phường Bách Khoa, Hà Nội.
Cũng tại Hà Nội cách đó vài ngày, vào ngày 21/7/2025, một nữ sinh viên (SN 2006) hoảng loạn gọi về gia đình qua zalo, thông báo mình bị bắt cóc và gửi video cho thấy cơ thể “đầy vết thương”. Đối tượng yêu cầu gia đình chuyển 370 triệu đồng, đe dọa sẽ “chặt ngón tay” con nếu gia đình không tuân theo.
Ban Chỉ huy Công an phường Ô Chợ Dừa với phản ứng rất nhanh đã tìm thấy nữ sinh đang ở một mình tại khách sạn trên đường La Thành. Nạn nhân khai, cô bị một nhóm tự xưng là công an gọi điện, ép vẽ vết thương giả lên người và liên lạc với gia đình để đòi tiền chuộc.
Những đòn thao túng tâm lý phổ biến
Theo PGS.TS tâm lý Phạm Mạnh Hà, Khoa Khoa học và Công nghệ giáo dục, Đại học Bách Khoa Hà Nội nhận xét, chúng ta đang đối đầu với những kẻ tội phạm chuyên nghiệp. Với những kịch bản được thiết kế tinh vi, với những đòn thao túng tâm lý được tính toán từng câu chữ thì bất kỳ đứa trẻ, thậm chí cả người lớn tuổi cũng có thể trở thành nạn nhân.
PGS.TS tâm lý Phạm Mạnh Hà liệt kê ra một số đòn tháo túng tâm lý mà tội phạm hay sử dụng thời gian gần đây:
"Tội phạm hóa": Giả danh và vu khống
Lời lẽ dẫn dụ: "Chào cháu, chú là cán bộ điều tra. Tên của cháu đang nằm trong một đường dây buôn ma túy/rửa tiền xuyên quốc gia. Chúng tôi cần cháu hợp tác bí mật để chứng minh mình vô tội".
Cách chúng thao túng: Ngay lập tức tạo ra một kịch bản đáng sợ, khoác lên mình "uy quyền" giả mạo. Đứa trẻ bị đẩy vào thế bị động, hoảng loạn và tin rằng mình đã dính líu đến một việc kinh khủng.
“Tách biệt và cô lập”: Cấm nói với bố mẹ
Lời lẽ dẫn dụ: "Việc này phải tuyệt đối bí mật! Bố mẹ cháu cũng có thể đang bị theo dõi. Nếu cháu nói ra, cả gia đình sẽ gặp nguy hiểm. Chỉ có chú mới giúp được cháu thôi".
Cách chúng thao túng: Bằng cách cắt đứt sợi dây liên kết an toàn nhất của trẻ là gia đình, chúng biến mình thành "vị cứu tinh" duy nhất. Trẻ sẽ cảm thấy cô độc và hoàn toàn phụ thuộc vào kẻ lừa đảo.
"Tình thế khẩn cấp”: Không cho thời gian suy nghĩ
Lời lẽ dẫn dụ: "Bọn tội phạm sắp hành động rồi, cháu phải làm ngay! Cởi đồ ra và quay một clip gửi cho chú để xác minh cháu không có hình xăm của băng đảng. Nhanh lên, không còn thời gian đâu!"
Cách chúng thao túng: Tạo ra một áp lực thời gian cực lớn, khiến não bộ của trẻ không kịp phân tích đúng sai. Trong cơn hoảng loạn, trẻ sẽ chỉ biết làm theo một cách máy móc.
“Bằng chứng vô tội”: Bình thường hóa yêu sách bệnh hoạn.
Lời lẽ dẫn dụ: "Chỉ cần một tấm ảnh/clip này thôi là đủ bằng chứng cháu trong sạch. Sẽ không ai thấy đâu, chú xem xong sẽ xóa ngay. Đây là thủ tục nghiệp vụ bắt buộc".
Cách chúng thao túng: Biến một yêu cầu vô lý và bệnh hoạn thành một "thủ tục" bình thường để "chứng minh vô tội", khiến trẻ nghĩ rằng đây là hành động cần thiết để tự cứu mình.
Gia đình phải tạo sức đề kháng cho trẻ
PGS.TS tâm lý Phạm Mạnh Hà cho rằng, thay vì chỉ trích, hãy cùng nhau hành động bởi tội phạm tâm lý luôn nâng cấp chiêu trò và việc của chúng ta là phải đi trước một bước. Vì vậy, hãy trang bị cho con những kiến thức:
“Nếu bất kỳ ai, dù tự xưng là công an, yêu cầu con giữ bí mật với bố mẹ, đó 100% là lừa đảo, con hãy tắt máy và nói với bố mẹ ngay lập tức”.
"Nếu ai đó yêu cầu con gửi ảnh/video riêng tư của cơ thể, dù với bất kỳ lý do gì, đó là kẻ xấu, tuyệt đối không làm theo”.
Bố mẹ hãy làm cho con tin tưởng: "Vũ khí lớn nhất của con chính là bố mẹ. Bất kỳ việc gì bố mẹ cũng bảo vệ con”.
“Gia đình là nền tảng hình thành sức đề kháng tâm lý của trẻ. Cha mẹ nên xây dựng kênh giao tiếp cởi mở: Hãy là một người bạn mà con tin tưởng. Lắng nghe không phán xét, tôn trọng cảm xúc của con.
Chủ động giáo dục con: Dạy con về quyền riêng tư cơ thể, về các hình thức thao túng tâm lý (ví dụ: "Không ai có quyền bắt con làm điều con không muốn, kể cả bằng cách dọa nạt hay làm con thấy tội lỗi"). Dạy con kỹ năng nhận diện và nói "không".
Đồng hành cùng con trên không gian mạng: Thay vì cấm đoán, hãy cùng con tìm hiểu về các xu hướng trên mạng, giải thích cho con về những rủi ro tiềm ẩn và thiết lập các quy tắc sử dụng mạng an toàn.
Tìm kiếm sự hỗ trợ chuyên nghiệp: Nếu nhận thấy các dấu hiệu bất ổn kéo dài, đừng ngần ngại tìm đến các chuyên gia tâm lý học đường hoặc chuyên gia tâm lý gia đình để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời.
“Bằng cách xây dựng một mái ấm tin cậy, trang bị cho con kiến thức và kỹ năng cần thiết, cha mẹ chính là lá chắn vững chắc nhất giúp con phát triển một cách lành mạnh và an toàn”, PGS.TS tâm lý Phạm Mạnh Hà nhấn mạnh.
Đồng tình với điều này, luật sư Đặng Văn Cường, Uỷ viên Ban chấp hành Hội bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam cho rằng, cha mẹ phải hình thành cho con sức đề kháng từ nhỏ, tạo cho con lớp giáp để con biết cách bảo vệ mình.
Ngày nay điều kiện vật chất tốt hơn trước nên cha mẹ có kiện để quan tâm chăm sóc con cái. Tuy nhiên, những hành vi nuông chiều con quá mức là điều rất đáng lo ngại.
“Một đứa trẻ không thể mạnh mẽ nếu luôn sống dưới lớp chăn bảo vệ mà không bao giờ được thử rùng mình, vấp ngã. Nếu cứ bao bọc, sợ con đau, sợ con vất vả, cứ đáp ứng mọi mong muốn và không cho con có cơ hội trải nghiệm là bước đi quyền tự trưởng thành của những đứa trẻ”.
Nhiều ông bố bà mẹ đã làm những cái “tổ” để con chui vào. Cái “tổ” đó đủ tiện nghi để con không cần vận động nhiều, đủ mát để con không biết tới nóng, đủ ấm để con chẳng bao giờ phải run lên vì gió, đủ sáng để con quên mất lúc nào là đêm, một cái tổ càng đầy đủ càng lấy đi khả năng thích nghi của trẻ.
Cái tổ đó quá thoải mái khiến đứa trẻ không muốn ra ngoài. Chúng không có hoạt động thể chất nên rất ít khi vã mồ hôi, không hít thở không khí tự nhiên mà suốt ngày ở trong nhà chơi điện thoại. Mùa hè không ít đứa trẻ chơi game đến 1-2 giờ sáng, ngủ bù đến trưa và gần như mất hết cảm nhận về nhịp sống của thiên nhiên. Khi cơ thể không được rèn luyện với nóng, lạnh, đói khát, vận động nhịp ngày đêm,… thì vùng chịu đựng cả thể chất lẫn tinh thần sẽ bị thu hẹp lại.
Cha mẹ nào cũng yêu thương con cái của mình, nhiều người cho rằng yêu thương là cho con những gì tốt nhất, nhưng như thế không có nghĩa là tốt nhất cho con.
Những đứa trẻ được nuông chiều, thiếu nghị lực, thiếu kỹ năng sống, khi gặp biến cố dù nhỏ cũng không chịu đựng được và không có khả năng phản kháng.
