Khi không phận Ukraine đóng cửa và các cuộc tấn công bằng tên lửa diễn ra thường xuyên, tàu hỏa được coi là phương tiện duy nhất đưa lãnh đạo các nước tới quốc gia này, dù thời gian di chuyển khá dài, mất nhiều tiếng đồng hồ trên những con đường gập ghềnh.
Trong gần ba năm kể từ khi xung đột Nga-Ukraine nổ ra, Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen đã quen với việc phải đi tàu đêm tới Kiev. Trong suốt hành trình này, bà dành nhiều thời gian chuẩn bị cho các cuộc họp và đọc sách về Ukraine.
Bà Ursula von der Leyen đã đến thăm Ukraine 8 lần kể từ đầu năm 2022. Vì vậy, khi nhìn thấy hình ảnh của các nhà lãnh đạo hoặc quan chức nước ngoài khác ở Kiev, chẳng hạn như Ngoại trưởng Mỹ Antony J. Blinken, bà hiểu rất rõ sự mệt mỏi của họ.
“Nhìn đôi mắt mệt mỏi, tôi biết ông ấy đã có một đêm mất ngủ do những tiếng động trên đường ray”, bà Ursula von der Leyen cho biết.
Trong bối cảnh các chuyến bay đến Ukraine bị đình chỉ vì lý do an ninh, tàu hỏa đã trở thành phương thức di chuyển chính ở quốc gia đang bị xung đột tàn phá này. Trong hai năm rưỡi qua, hàng triệu người Ukraine đã dựa vào mạng lưới đường sắt rộng lớn của đất nước để đi lại, đôi khi họ phải di chuyển với hành trình dài trong cabin.
Các nhà lãnh đạo thế giới đến thăm Ukraine cũng có trải nghiệm tương tự. Kể từ những tháng đầu của cuộc chiến, Ukrzaliznytsia – nhà điều hành tuyến đường sắt quốc gia của Ukraine, đã triển khai các toa V.I.P. đưa đón các quan chức trong và ngoài nước. Những toa này được trang bị chỗ ngủ riêng, phòng họp và nhà bếp để phục vụ bữa ăn.
Những chuyến tàu đặc biệt này đã đưa đón hàng chục nhà lãnh đạo thế giới đến Ukraine, trong đó có Tổng thống Biden, Thủ tướng Đức Olaf Scholz và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi. Tất cả các nhà lãnh đạo đều đi tàu vào ban đêm, kéo rèm cửa sổ để giảm thiểu sự phát hiện của máy bay không người lái Nga và ngủ trong cabin riêng.
Ông Oleksandr Shevchenko, Phó giám đốc phụ trách dịch vụ hành khách của Ukrzaliznytsia, cho biết, công ty đường sắt của ông có thể tiến hành những chuyến đi xuyên đêm và đáp ứng nhu cầu của các nhà lãnh đạo ở mức tốt nhất có thể. Ông nói: “Chúng tôi đã trở thành những người tiên phong trong lĩnh vực này”.
Chiến lược “Ngoại giao đường sắt” của Ukraine
Những chuyến đi này được coi một kỳ tích về mặt hậu cần với Ukraine. Trên tàu, các quan chức được phục vụ các món ăn truyền thống của Ukraine và đọc sách về lịch sử Ukraine nhằm giúp họ hiểu sâu hơn về đất nước này. Sau khi đạt được những thỏa thuận quan trọng ở Kiev, chính quyền Ukraine thường để lại những lời cảm ơn trên khoang tàu.
Đôi khi, ý định của Kiev được thể hiện rõ ràng hơn. Đầu năm 2023, khi Ukraine vận động các đồng minh phương Tây, trong đó có Phần Lan, cung cấp xe tăng Leopard, các nhân viên phục vụ trên tàu đã đeo khăn quàng cổ có họa tiết da báo trong chuyến thăm của tổng thống Phần Lan.
“Bất cứ khi nào Ukraine cần điều gì đó từ một nhà lãnh đạo nước ngoài, chúng tôi phối hợp với Bộ Ngoại giao, cố gắng đưa ra những gợi ý nhất định”, ông Shevchenko cho biết.
Ngoại trưởng Đức Annalena Baerbock, người đã đến thăm Ukraine 8 lần trong thời gian qua cho biết: “Tàu hỏa không chỉ là một phương tiện giao thông mà còn trở thành cầu nối ngoại giao”.
Chiến lược “Ngoại giao sắt” của Ukraine được tiến hành từ ngày 14/3/2022 khi cuộc xung đột bước sang tuần thứ ba và các thủ tướng Ba Lan, Cộng hòa Séc, Slovenia muốn đến thăm Kiev để thể hiện sự ủng hộ của họ.
Được giao nhiệm vụ tổ chức chuyến đi, ông Shevchenko vội vã đến Lviv, một thành phố gần biên giới với Ba Lan. Tại đây, ông và các cộng sự đã lắp ráp một đoàn tàu nhỏ gồm bốn toa và một đầu máy. Sau đó, họ lên đường gặp lãnh đạo các nước qua biên giới ở Ba Lan – nơi khởi hành của các chuyến tàu.
Chuyến đi đầu tiên diễn ra khá vất vả, ông Shevchenko cho biết trong một cuộc phỏng vấn tại nhà ga xe lửa chính ở Kiev. Các đội an ninh hối hả lên tàu để lên kế hoạch đến Kiev, nơi vẫn bị lực lượng Nga bao vây một phần.
Theo thời gian, tập đoàn Ukrzaliznytsia đã hoàn thiện và bổ sung những chi tiết còn thiếu cho con tàu. Ngoài ra, họ cũng chuẩn bị sẵn hai tuyến đường thay thế trong trường hợp bị Nga tấn công. Khi Tổng thống Biden đến thăm Kiev vào năm 2023, công ty đã vận hành hai chuyến tàu giống hệt nhau chạy đồng thời trên các tuyến đường khác nhau để đối phương không phân biệt được đâu là “tàu ngụy trang và đâu là tàu chở lãnh đạo”. Chuyến tàu chở ông Biden được chính quyền Ukraine mệnh danh là “Lực lượng đường sắt số một” (đặt theo tên gọi Không lực một của Mỹ)
Để vận chuyển các quan chức nước ngoài, Ukraine đã tái sử dụng những toa xe lửa sang trọng vốn được thiết kế cho những hành khách giàu có từng thuê chúng để đi khắp đất nước trước khi xung đột nổ ra. Các toa V.I.P được gắn liền với toa giường nằm tiêu chuẩn để chở các thành viên còn lại trong đoàn.
Cô Zoya Bohach, tiếp viên trên tàu cho biết: “Chúng tôi luôn muốn hành khách của mình được thoải mái nhất”. Thời gian gần đây, Zoya Bohach cũng đã phục vụ cho chuyến thăm của Howard G. Buffett - nhà từ thiện điều hành một quỹ trị giá hàng tỷ USD.
Nhưng không phải tất cả các chính trị gia đều sử dụng những toa V.I.P. Ngoại trưởng Lithuania Gabrielius Landsbergis, người đã thực hiện 11 chuyến đi tới Ukraine kể từ khi xung đột bùng phát, thường sử dụng toa tàu tiêu chuẩn dành riêng cho phái đoàn của ông vì ông muốn tận dụng thời gian trên tàu để họp với các trợ lý.
“Một trong những giấc ngủ ngon nhất của tôi là ở trên tàu”, ông Landsbergis nói.
Cựu Thủ tướng Thụy Điển Magdalena Andersson cho biết trong chuyến đi dài ngày tới Kiev vào mùa hè năm 2022, bà hiểu rõ sự căng thẳng mà người Ukraine đã trải qua vì lo rằng một cuộc tấn công có thể ập đến bất cứ lúc nào.
Con tàu V.I.P đã được sử dụng hơn 1.000 lần kể từ khi xung đột bùng phát. Trong bối cảnh các cuộc đàm phán hòa bình nhiều khả năng sẽ diễn ra, dự kiến sẽ có thêm nhiều nhà ngoại giao khác đến Kiev trên con tàu này.
