Yuriy Shelmuk, đồng sáng lập công ty Unwave chuyên sản xuất thiết bị gây nhiễu tín hiệu máy bay không người lái (UAV), cho biết ban đầu có rất ít sự quan tâm đến các sản phẩm này. Nhưng hiện nay, công ty của Shelmuk sản xuất 2.500 thiết bị mỗi tháng và có lượng đơn đặt hàng kéo dài sáu tuần.
Nhu cầu thay đổi sau khi Ukraine thất bại trong chiến dịch phản công lớn vào mùa hè năm 2023 nhằm mục đích đẩy lùi lực lượng Nga. Kiev trích dẫn việc Moskva triển khai rộng rãi UAV để trinh sát và tấn công mục tiêu, bên cạnh lượng lớn mìn và binh lính.
"UAV đông và rẻ ngăn chặn mọi nỗ lực tấn công của chúng tôi", ông Shelmuk nói. "Và khi đó người ta nhận ra yếu tố thay đổi cuộc chơi mới đã xuất hiện".
Phần lớn trong số hơn 800 công ty thuộc lĩnh vực sản xuất quốc phòng đang phát triển nhanh chóng của Ukraine được thành lập sau khi xung đột với Nga nổ ra vào năm 2022, cuộc xung đột bước sang ngày thứ 1.000 vào ngày 19/11.
Nhiều công ty được thành lập nhằm đáp ứng các điều kiện chiến trường thay đổi nhanh chóng, bao gồm các thiết bị không người lái - ban đầu trên không, sau đó mặt đất và trên biển - cùng với công nghệ chống UAV và đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI) ngày càng phát triển.
Bà Halyna Yanchenko, nhà lập pháp Ukraine ủng hộ các nhà sản xuất vũ khí trong nước tại quốc hội, cho biết: "Ngành công nghiệp quân sự của Ukraine có tốc độ đổi mới nhanh nhất trên thế giới hiện nay".
Cả Ukraine và Nga đều đang trên đà sản xuất khoảng 1,5 triệu UAV trong năm nay, phần lớn là các phương tiện “góc nhìn thứ nhất” nhỏ có giá vài trăm USD mỗi chiếc, có thể được điều khiển từ xa để xác định và tấn công mục tiêu của đối phương.
Reuters dẫn lời các binh sĩ Ukraine hồi tháng 2 cho biết, sự xuất hiện đông đảo của các UAV Nga khiến họ khó di chuyển tự do và xây công sự.
Đến mùa hè, khi Nga bắt đầu mở rộng kiểm soát lãnh thổ Ukraine với tốc độ nhanh nhất kể từ những ngày đầu xung đột, hầu hết các xe bán tải quân sự Ukraine đều được trang bị các mái vòm tác chiến điện tử (EW), thiết bị mà năm ngoái chỉ được lắp trên các khí tài có giá trị cao.
Công ty của Shelmuk là một trong khoảng 30 nhà sản xuất các hệ thống như vậy, có khả năng chặn tín hiệu và sử dụng nhiều phương thức khác nhau để gây nhiễu hệ thống máy tính bên trong các UAV.
Cuộc chiến robot
Khi tổn thất gia tăng và sự mệt mỏi xuất hiện, cả hai bên trong cuộc chiến đều cố gắng thay thế con người bằng máy móc.
Ukraine gặp khó khăn trong việc bổ sung lực lượng cho các đơn vị bị hao tổn do chiến đấu. Bảy quan chức và nhân vật trong ngành chia sẻ với Reuters rằng tự động hóa sẽ là trọng tâm chính của đổi mới chiến trường trong năm tới.
Ông Ostap Flyunt, một sĩ quan thuộc lữ đoàn cơ giới số 67 Ukraine, cho biết: “Số lượng lính bộ binh triển khai trong chiến hào đã giảm đáng kể và chỉ huy chiến đấu có thể thực hiện trực tuyến từ một điểm xa, điều này giảm nguy cơ thương vong cho nhân sự”.
Theo tổ chức thúc đẩy quốc phòng Brave1 được chính phủ Ukraine hỗ trợ, hiện nước này có hơn 160 công ty sản xuất các phương tiện mặt đất không người lái. Các phương tiện có thể dùng để cung cấp vật tư, sơ tán người bị thương hoặc mang theo súng máy điều khiển từ xa.
Đại tá quân đội Ukraine có biệt danh Hephaestus, gần đây đã rời quân ngũ để bắt đầu xây dựng các hệ thống súng máy tự động. Ông cho biết sáu sản phẩm của mình đã thay thế xạ thủ trên mặt trận, cho phép họ vận hành vũ khí qua màn hình ở xa nơi nguy hiểm.
Ông Flyunt cho biết điều này ngày càng phổ biến: “Chiến tranh hiện đại là sự đối đầu của các công nghệ phát hiện, gây nhiễu và tấn công từ xa, nhiệm vụ của người vận hành chỉ là đưa ra quyết định về các cuộc tấn công”.
Bộ trưởng Công nghiệp chiến lược Ukraine Herman Smetanin cũng cho biết chiến tranh từ xa, bao gồm việc sử dụng trí tuệ nhân tạo, ngày càng phổ biến.
“Đây sẽ là hướng phát triển chính trong tương lai gần, chiến tranh của robot”, ông Smetanin nói. “Chúng ta cần bảo vệ mạng sống của con người”.
Dư thừa năng lực sản xuất
Ukraine hy vọng một ngành quốc phòng đổi mới sẽ tạo ra nền tảng mới cho nền kinh tế bị tàn phá bởi chiến tranh.
Theo Bộ trưởng Smetanin, Ukraine đã rót 1,5 tỷ USD vào việc nâng cấp hoạt động sản xuất quốc phòng vốn trì trệ từ thời Liên Xô, dù Kiev vẫn phụ thuộc vào các đồng minh phương Tây về đạn pháo, tên lửa và hệ thống phòng không.
Ông Smetanin cho biết thêm, năng lực sản xuất quốc phòng của Ukraine tăng từ 1 tỷ USD vào năm 2022 lên 20 tỷ USD vào năm 2024. Tuy nhiên, chính phủ Ukraine chỉ có khả năng mua khoảng một nửa số đó, còn lại là lượng sản xuất dư thừa không được sử dụng.
Một số nhà sản xuất phàn nàn về giới hạn nghiêm ngặt về biên lợi nhuận và việc thiếu các hợp đồng mua sắm dài hạn của nhà nước, vấn đề mà Tổng thống Volodymyr Zelensky tuyên bố sẽ giải quyết.
Bốn công ty mà Reuters khảo sát cũng cho biết đang gặp khó khăn trong việc tuyển dụng nhân sự có trình độ.
Kateryna Mykhalko, giám đốc Tech Force tại UA, một hiệp hội các nhà sản xuất quốc phòng tư nhân Ukraine, cho biết 85% trong số 38 công ty được khảo sát đang cân nhắc chuyển hoạt động ra nước ngoài hoặc đã thực hiện điều đó.
Vấn đề nan giải nhất đối với nhiều công ty là lệnh cấm xuất khẩu vũ khí trong thời chiến của Ukraine, các công ty muốn bãi bỏ điều luật để tạo vốn mở rộng. Tuy nhiên, các quan chức Ukraine lo ngại về sự phản đối của công chúng đối với việc một quốc gia đang phụ thuộc vào viện trợ trong thời chiến lại xuất khẩu vũ khí.
