Bộ phim điện ảnh “Mưa đỏ” đang trở thành hiện tượng đặc biệt của đời sống văn hóa Việt Nam. Sau gần ba tuần khởi chiếu chính thức, tác phẩm đã vượt mốc doanh thu 600 tỷ đồng, tiếp tục dẫn đầu bảng xếp hạng doanh thu hằng ngày tại các rạp phim trong nước. Không chỉ thu hút khán giả ra rạp, tác phẩm còn kéo theo sự bùng nổ doanh số của tiểu thuyết cùng tên, tạo nên vòng lan tỏa hiếm có giữa điện ảnh và văn học. PGS.TS Bùi Hoài Sơn – Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội – cho rằng “Mưa đỏ” đã mở ra một chương mới cho điện ảnh Việt Nam, đồng thời gợi nhiều suy ngẫm về con đường phát triển của công nghiệp sáng tạo quốc gia.
“Mưa đỏ” cho thấy khán giả Việt khao khát những tác phẩm tầm vóc lớn
Theo PGS.TS Bùi Hoài Sơn, sự thành công của “Mưa đỏ” không đơn thuần là một bộ phim ăn khách, mà còn là minh chứng rõ nét cho cách vận hành của công nghiệp văn hóa. Một tác phẩm điện ảnh lịch sử – chiến tranh, vốn thường bị xem là kén khán giả, nay lại trở thành hiện tượng khiến công chúng đổ xô ra rạp, sẵn sàng chia sẻ cảm xúc trên mạng xã hội và thôi thúc họ tìm đọc lại cuốn tiểu thuyết gốc.
“Điều này cho thấy khán giả Việt Nam, đặc biệt là thế hệ trẻ, hoàn toàn có nhu cầu thưởng thức những sản phẩm văn hóa mang tầm vóc lớn lao, miễn là chúng được thực hiện chân thực, công phu và hấp dẫn”, ông nhấn mạnh.
Sự lan tỏa từ điện ảnh sang văn học cũng phản ánh một hệ sinh thái văn hóa đang hình thành. Điện ảnh có thể khơi dậy hứng thú đọc sách, và ngược lại, văn học trở thành nền tảng quý giá để điện ảnh bứt phá. Đây chính là bản chất của công nghiệp văn hóa: một sản phẩm tạo giá trị gia tăng cho nhiều sản phẩm khác, hình thành chuỗi phát triển đa tầng, vừa có ý nghĩa kinh tế vừa bồi đắp giá trị tinh thần.
Lý giải nguyên nhân thành công, PGS.TS Bùi Hoài Sơn cho rằng đó là sự cộng hưởng của nhiều yếu tố. Trước hết, bộ phim sở hữu kịch bản mạnh mẽ, chân thực, khơi gợi niềm tự hào dân tộc và được ra mắt đúng dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh – thời điểm giàu cảm xúc. Bên cạnh đó, quá trình sản xuất được triển khai bài bản, từ diễn xuất, kỹ xảo đến âm thanh, hình ảnh, giúp tác phẩm vượt qua định kiến lâu nay rằng phim Nhà nước làm thường khô khan. Không thể không nhắc tới chiến lược truyền thông hiệu quả, biến “Mưa đỏ” thành một sự kiện văn hóa – xã hội, chứ không chỉ là một bộ phim đơn thuần.
“Quan trọng hơn, ‘Mưa đỏ’ đã đánh thức niềm tin của công chúng vào phim Việt Nam – rằng chúng ta hoàn toàn có thể làm ra những tác phẩm vừa sâu sắc, vừa hấp dẫn, vừa thành công về mặt thương mại”, ông chia sẻ.
PGS.TS Bùi Hoài Sơn đánh giá “Mưa đỏ” là một dấu mốc quan trọng của nền công nghiệp văn hóa Việt Nam. Lần đầu tiên, một bộ phim lịch sử – chiến tranh đạt được sự cân bằng hiếm có giữa giá trị nghệ thuật, giá trị chính trị – xã hội và hiệu quả thương mại.
Nếu nhìn lại lịch sử điện ảnh Việt Nam từ sau đổi mới, có nhiều cột mốc đáng nhớ: sự ra đời của dòng phim thương mại, những giải thưởng quốc tế dành cho phim nghệ thuật, hay sự xuất hiện của các đạo diễn trẻ tài năng. Nhưng “Mưa đỏ” khác biệt ở chỗ: nó kết hợp được yếu tố chính thống và thị trường, vừa gắn với nhiệm vụ chính trị, vừa hấp dẫn công chúng. “Sự hòa quyện này chính là thước đo trưởng thành của một nền công nghiệp văn hóa – nơi tác phẩm nghệ thuật không chỉ để xem, mà còn tạo sức lan tỏa xã hội, kinh tế, văn hóa”, ông Sơn phân tích.
Theo ông, “Mưa đỏ” chính là lời khẳng định rằng Việt Nam đã có thể tạo ra những “tác phẩm tầm vóc quốc gia” trong lĩnh vực điện ảnh. Nó mở ra niềm tin rằng dòng phim lịch sử – cách mạng, vốn từng bị xem là khó bán vé, nay có thể trở thành chủ lực nếu được đầu tư bằng tâm huyết, trí tuệ và công nghệ hiện đại.
Cơ hội mở rộng chuỗi giá trị
Thành công của “Mưa đỏ” cũng gợi mở hướng phát triển đa ngành. PGS.TS Bùi Hoài Sơn cho rằng một bộ phim thành công không nên dừng lại ở doanh thu phòng vé. Nếu biết khai thác, nó có thể trở thành động lực thúc đẩy các ngành khác như du lịch, thủ công, thời trang hay giáo dục.
Thế giới từng chứng kiến “Harry Potter” biến Anh thành điểm du lịch hấp dẫn, “Hậu duệ mặt trời” đưa đảo Jeju thành điểm đến mơ ước, hay “Parasite” khiến khán giả quốc tế tìm tới ngôi nhà trong phim để check-in. Với “Mưa đỏ”, chúng ta hoàn toàn có thể thiết kế những tour du lịch về chiến trường Quảng Trị, sản xuất quà lưu niệm, sách ảnh, hay tổ chức triển lãm hậu trường.
“Điều quan trọng là phải có sự phối hợp giữa nhà sản xuất phim, ngành du lịch, doanh nghiệp sáng tạo và chính quyền địa phương. Nếu làm tốt, ‘Mưa đỏ’ sẽ không chỉ ở trong rạp chiếu mà còn bước ra đời sống, trở thành biểu tượng văn hóa, tạo thêm nguồn thu và việc làm cho cộng đồng”, ông nói.
Theo PGS.TS Bùi Hoài Sơn, bài học từ “Mưa đỏ” là các nhà sản xuất cần nghĩ xa hơn một bộ phim riêng lẻ. Ở các nền điện ảnh phát triển, một tác phẩm thành công luôn kéo theo hệ sinh thái: từ truyện tranh, game, triển lãm, sản phẩm lưu niệm đến chương trình giao lưu. Tất cả giúp kéo dài “vòng đời” tác phẩm, biến nó thành thương hiệu văn hóa.
“Điều quan trọng hơn cả là sự phối hợp đồng bộ: giữa nhà làm phim và doanh nghiệp, giữa truyền thông và giáo dục, giữa Nhà nước và tư nhân. Khi có chiến lược bài bản, mỗi bộ phim sẽ không chỉ ‘bán vé’ mà còn tạo giá trị gia tăng bền vững, đóng góp cho nền kinh tế sáng tạo”, ông nhấn mạnh.
Một điểm đáng chú ý khác của “Mưa đỏ” là mô hình hợp tác công – tư. Nếu trước đây, phim Nhà nước đặt hàng thường gắn với hình ảnh khô cứng, thì lần này, sự tham gia của các tổ chức xã hội và doanh nghiệp tư nhân đã thay đổi cách làm: chuyên nghiệp, hiện đại, sát với nhu cầu thị trường. Cách phối hợp này vừa đảm bảo mục tiêu chính trị, tư tưởng, vừa đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao của khán giả.
Trong bối cảnh đó, nghị định mới của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch về phát hành, phổ biến phim phục vụ nhiệm vụ chính trị – tư tưởng sẽ giúp tháo gỡ nhiều nút thắt. “Nếu thực thi hiệu quả, nghị định này sẽ giúp dòng phim cách mạng, lịch sử không còn bị ‘trói chân’ trong phạm vi tuyên truyền nội bộ, mà có thể đường hoàng ra rạp, đến với đông đảo công chúng”, PGS.TS Bùi Hoài Sơn nhận định.
PGS.TS Bùi Hoài Sơn cho rằng “Mưa đỏ” mới chỉ là sự khởi đầu. Với những chính sách cởi mở, sự chung tay của Nhà nước và tư nhân, cùng niềm tin ngày càng lớn của khán giả, điện ảnh Việt Nam hoàn toàn có thể viết nên những trang mới huy hoàng. “Thành công của ‘Mưa đỏ’ là lời nhắc nhở rằng nếu có niềm tin, có chiến lược, thì điện ảnh Việt Nam hoàn toàn có thể bứt phá, khẳng định vị thế trong kỷ nguyên công nghiệp văn hóa”, ông nói.
