Cách đây 52 năm, ngày 24/10/1973, Quân đoàn 1 - Binh đoàn Quyết thắng - quả đấm chủ lực binh chủng hợp thành đầu tiên của Quân đội nhân dân Việt Nam được thành lập. Tiếp sau đó, các Quân đoàn 2, 3, 4 và Binh đoàn 232 ra đời. Những quả đấm thép đã được Bộ Chính trị Trung ương Đảng, Quân ủy Trung ương và Bộ Tổng Tư lệnh sử dụng vào những thời điểm quan trọng, làm thay đổi cục diện chiến tranh.
Đặc biệt, trong Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, các quân đoàn chủ lực đã tạo nên thế áp đảo, thác đổ triều dâng, đập tan các tuyến phòng thủ của địch, thần tốc tiến về giải phóng Sài Gòn, hoàn thành trọn vẹn mục tiêu thống nhất đất nước.
Phóng viên VOV phỏng vấn Trung tướng, Tiến sĩ Đào Tuấn Anh, Phó Giám đốc Học viện Quốc phòng về nội dung này.
PV: Sau khi Hiệp định Paris được ký kết, Hội nghị Trung ương lần thứ 21 đã khẳng định “Con đường của cách mạng miền Nam là con đường bạo lực cách mạng. Bất kể trong tình hình nào, ta cũng phải nắm vững thời cơ, giữ vững đường lối chiến lược tiến công và chỉ đạo linh hoạt để đưa cách mạng miền Nam tiến lên”. Đây có được coi là cơ sở cho sự ra đời các quân đoàn chủ lực, tạo nên sức mạnh áp đảo để chúng ta thực hiện quyết tâm giải phóng miền Nam thống nhất đất nước?
Trung tướng Đào Tuấn Anh: Sau khi Hiệp định Paris được ký kết, buộc Mỹ phải rút hết quân viễn chinh và quân một số nước đồng minh về nước. Mỹ buộc phải tôn trọng độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Việt Nam chúng ta.
Nhưng với bản chất ngoan cố, hiếu chiến, Mỹ tiếp tục viện trợ kinh tế, quân sự, chỉ đạo chính quyền ngụy quân Sài Gòn, phá hoại Hiệp định, liên tiếp mở những cuộc hành quân “bình định, lấn chiếm” trên phạm vi toàn miền Nam, hòng tiêu diệt lực lượng cách mạng của ta.
Trước tình hình đó, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã họp hội nghị lần thứ 21 khẳng định: “Bất kể trong tình hình nào thì ta cũng phải nắm vững thời cơ, giữ vững đường lối chiến lược tiến công và chỉ đạo linh hoạt để đưa cách mạng miền Nam tiến lên”.
Sau khi được Bộ Chính trị nhất trí thông qua, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã chỉ thị cho Bộ Tổng Tham mưu khẩn trương thành lập các quân đoàn, những quả đấm chủ lực để sẵn sàng sử dụng ở thời điểm quyết định.
Như vậy, thực hiện chủ trương của Bộ Chính trị và chỉ thị của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, sau một thời gian chuẩn bị, các quân đoàn chủ lực của quân đội ta đã lần lượt thành lập. Quân đoàn 1 được thành lập ngày 24/10/1973; Quân đoàn 2 thành lập ngày 17/5/1974; Quân đoàn 3 thành lập ngày 26/3/1975; Quân đoàn 4 được thành lập ngày 20/7/1974.
PV: Với việc hình thành 5 cánh quân từ 5 hướng thần tốc tiến về Sài Gòn, ông có cho rằng, đó cũng là một sức mạnh áp đảo gây hoang mang, hoảng loạn ở quân địch?
Trung tướng Đào Tuấn Anh: Sau những thắng lợi từ 2 đòn tiến công chiến lược ở Tây Nguyên và Huế - Đà Nẵng, với khí thế và quyết tâm rất cao, ta đã nhanh chóng cơ động hầu hết lực lượng chủ lực từ miền Bắc, miền Trung vào địa bàn chiến dịch.
Ví dụ như Quân đoàn 1, Quân đoàn 2, Quân đoàn 3 vừa cơ động, vừa chuẩn bị chiến đấu và liên tục chiến đấu đã vào tới chiến trường đúng thời gian quy định để hiệp đồng tác chiến cùng với Quân đoàn 4 và Đoàn 232.
Tính đến ngày 25/4/1975, ta đã tập trung cho chiến dịch khoảng 270.000 quân để tham gia chiến dịch. Chiến dịch được tổ chức trên 5 hướng tiến công, đặc biệt là việc giao khu vực, mục tiêu tiến công cho từng quân đoàn đảm nhiệm.
Trên mỗi hướng tiến công, tổ chức thành các lực lượng để thực hiện đột phá tuyến phòng ngự của địch từ xa và kết hợp với thế vu hồi (đánh vòng từ phía sau) để hình thành thế bao vây, chia cắt các mục tiêu trọng điểm, kết hợp chặt chẽ giữa đột phá tiêu diệt quân địch phòng ngự với thọc sâu và lấy thọc sâu làm chính, đánh chiếm các mục tiêu then chốt, quan trọng để tạo thế tiêu diệt toàn bộ quân địch.
PV: Việc điều hành các cánh quân và các lực lượng tham gia Chiến dịch Hồ Chí Minh với quân số lên tới vài trăm nghìn người đòi hỏi phải có trình độ chỉ huy hiệp đồng tác chiến rất cao và nghệ thuật tác chiến khoa học. Ông có thể phân tích rõ hơn về nghệ thuật tác chiến của những quả đấm chủ lực trong trận quyết chiến cuối cùng này?
Trung tướng Đào Tuấn Anh: Bàn đến vấn đề nghệ thuật tác chiến, đặc biệt là nghệ thuật tác chiến trong Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử khi có sự tham gia của các quân đoàn chủ lực, những quả đấm quyết định được thể hiện vào một số vấn đề như sau:
Thứ nhất, ta đã nhanh chóng tạo lập được thế trận chiến dịch và hình thành được thế trận hợp vây lớn, chia cắt hiểm hóc, chia cắt cả tập đoàn phòng ngự của địch. Đây chính là vấn đề mấu chốt để tạo thế tiến công áp đảo, bịt mọi đường rút chạy của địch trên các hướng. Ví dụ như hướng tây, hướng tây nam về đồng bằng sông Cửu Long và hướng đông về thành phố Vũng Tàu, để nhanh chóng đè bẹp sự kháng cự của địch.
Thứ hai, ta đã kết hợp chặt chẽ việc tập trung lực lượng thọc sâu bằng các binh đoàn đột kích và được cơ giới hóa nhanh chóng thọc sâu vào các mục tiêu quan trọng, then chốt được xác định ngay từ đầu.
Thứ ba, sự hiệp đồng chặt chẽ giữa nhiều lực lượng, các quân chủng, các binh chủng, các lực lượng vũ trang trên địa bàn chiến dịch rộng lớn. Đặc biệt, ta đã dùng máy bay thu được của địch để ném bom vào sân bay Tân Sơn Nhất, tạo nên một sự phối hợp giữa trên không và mặt đất, gây bất ngờ cho địch, càng thúc đẩy nhanh tốc độ tiến công vào thời điểm quan trọng, quyết định nhất.
Tiếp theo đó là kết hợp quy mô lớn của ba mũi giáp công cả về quân sự, chính trị, binh địch vận. Trong Chiến dịch Hồ Chí Minh, tiến công mạnh về quân sự kết hợp với sự nổi dậy của quần chúng nhân dân đạt tới trình độ phát triển nghệ thuật cao.
PV: Dựa vào so sánh tương quan lực lượng, ta có ưu thế áp đảo nên mới đánh nhanh, dứt điểm từng mục tiêu để tiến thẳng vào Sài Gòn, thưa ông?
Trung tướng Đào Tuấn Anh: Đúng vậy, so sánh tương quan lực lượng và thế trận chiến dịch thì cũng có lợi cho ta. Về địch, lực lượng phòng thủ ở khu vực Sài Gòn - Gia Định có khoảng 5 sư đoàn, bố trí theo 3 tuyến: ngoại vi, ven đô và nội đôi. Tuy nhiên tinh thần chiến đấu của quân ngụy vào thời điểm đó có thể đánh giá là rã rời, mang tâm lý hoang mang cực độ.
Về ta, trong chiến dịch, ta đã tập trung khối chủ lực với một ưu thế áp đảo quân địch. Lực lượng tương đương với 5 quân đoàn. Đặc biệt là tinh thần chiến đấu của bộ đội và quyết tâm chiến đấu giải phóng miền Nam của bộ đội ta rất cao. Các lực lượng tham gia chiến dịch cũng đã bố trí tạo lập được thế trận vững chắc, mạnh, hiểm hóc cài thế bao vây, chia cắt và cô lập hoàn toàn quân địch ở Sài Gòn với lực lượng địch ở bên ngoài.
Khi thực hành chiến dịch, các lực tiến công trên 5 hướng, tiến công các mục tiêu từ vòng ngoài, phát triển chiến đấu đánh thẳng vào các mục tiêu đã lựa chọn trong nội thành. Do vậy, lực lượng phòng ngự của địch trên các hướng buộc phải căng kéo đối phó nên không thể chi viện, hỗ trợ được với nhau.
Vì vậy, lực lượng tiến công trên các hướng đã thần tốc đánh nhanh, thắng nhanh đạt hiệu quả cao và đúng nhiệm vụ mục tiêu được giao. Đúng 11h30 ngày 30/4/1975, cờ cách mạng đã tung bay trên nóc Phủ Tổng thống ngụy quyền Sài Gòn và Chiến dịch Hồ Chí Minh của chúng ta đã toàn thắng.
PV: Hiện nay, chúng ta đã giải thể 4 quân đoàn để tổ chức, bố trí lại thành 2 quân đoàn là Quân đoàn 12 và Quân đoàn 34. Đây là một lộ trình, một xu thế tất yếu để xây dựng quân đội tinh, gọn, mạnh và tiến lên hiện đại?
Trung tướng Đào Tuấn Anh: Hiện nay tình hình thế giới, khu vực cũng có nhiều diễn biến phức tạp, khó lường, mau lẹ. Đặc biệt, với nhiều cuộc chiến tranh diễn ra trên thế giới hiện nay có các phương thức tác chiến mới, chiến tranh hiện đại sử dụng vũ khí công nghệ cao, phương tiện không người lái, tác chiến điện tử, tác chiến không dân mạng.
Thông qua cuộc chiến, xung đột quân sự giữa Nga và Ukraine hay là Hamas và Israel vừa rồi chúng ta thấy, với vũ khí có sức hủy diệt sẽ rất lớn, độ chính xác cao. Đặc biệt, quy mô quân đội của các nước trên thế giới cũng có sự điều chỉnh, thay đổi theo phương thức tác chiến.
Trước yêu cầu mới về nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đòi hỏi chúng ta phải có sự điều chỉnh, bổ sung, phát triển cả về tư duy, lý luận và hành động. Do đó, việc xây dựng quân đội tinh, gọn, mạnh, tiến lên hiện đại là một tất yếu khách quan. Đây cũng thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa trong tình hình mới.
Việc thành lập Quân đoàn 12, Quân đoàn 34 là một chủ chương lớn, một sự kiện có ý nghĩa rất quan trọng, đánh dấu sự trưởng thành, phát triển của quân đội ta, tạo tiền đề vững chắc phấn đấu đến năm 2030 xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại.
Chủ trương lớn này cũng thể hiện tư duy, tầm nhìn chiến lược, quyết sách đúng đắn, kịp thời của Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng trong việc lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng tổ chức lực lượng, thế bố trí chiến lược, sẵn sàng đánh bại mọi hình thái chiến tranh xâm lược trong tương lai.
Đối với Quân đoàn 12 và Quân đoàn 34 là hai quân đoàn được tổ chức theo hướng tinh, gọn, mạnh, tiến lên hiện đại. Về quy mô, tổ chức, lực lượng của hai quân đoàn này lớn hơn, chức năng, nhiệm vụ được bổ sung, được trang bị nhiều loại vũ khí, phương tiện hiện đại. Với thế bố trí mới, Quân đoàn 12, Quân đoàn 34 là lực lượng cơ động chiến lược có vai trò đặc biệt quan trọng và đảm nhiệm được các nhiệm vụ và các chiến dịch, đánh bại mọi hình thái tác chiến mới của địch trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc.
PV: Chiến tranh bảo vệ Tổ quốc trong tương lai, nếu có xảy ra thì sẽ khác rất nhiều về phương thức, quy mô tác chiến so với các cuộc kháng chiến của chúng ta trước đây. Nhưng rõ ràng dù có nhiều khác biệt chăng nữa nhưng các quân đoàn chủ lực cơ động, những quả đấm chủ lực mạnh như Quân đoàn 12, Quân đoàn 34 vẫn có vai trò rất là quan trọng trong tác chiến, nhất là trong các chiến dịch chiến lược quan trọng…
Trung tướng Đào Tuấn Anh: Chiến tranh bảo vệ Tổ quốc trong tương lai nếu có xảy ra, địch có tiềm lực kinh tế, quân sự mạnh, sử dụng vũ khí công nghệ cao, tác chiến phi tiếp xúc, tác chiến phi đối xứng, tác chiến liên hợp, tác chiến điện tử, tác chiến không gian mạng, các phương thức tác chiến mới kết hợp với chiến tranh thông tin, chiến tranh tâm lý hay là thực hiện bạo đoạn đổ. Để đáp ứng quy luật khách quan của chiến tranh, ta phải có sức mạnh để thay đổi tương quan lực lượng bằng tạo thế, tạo thời cơ có lợi, đánh tiêu diệt lớn quân địch thì cần phải có những quả đấm thép, chủ lực hay nói đúng hơn là các quân đoàn chủ lực mạnh.
Đây là lực lượng cơ động chiến lược có vai trò đặc biệt quan trọng trong cơ động đột kích mạnh, đảm nhiệm các trận đánh lớn, các chiến dịch chiến lược, tác chiến trên nhiều địa bàn, chiến trường, hướng chiến lược, sẵn sàng sử dụng ở những thời cơ, thời điểm quyết định để giành thắng lợi quyết định, đánh bại các hình thái chiến tranh xâm lược của địch, để bảo vệ vững chắc Tổ quốc.
PV: Xin cảm ơn ông.
