Tại nhiều địa phương trên địa bàn Lai Châu, việc triển khai các dự án tái định cư vẫn gặp muôn vàn khó khăn về nguồn lực và địa điểm di chuyển dân. Tại nhiều địa phương, việc triển khai các dự án tái định cư vẫn gặp muôn vàn khó khăn về nguồn lực và địa điểm di chuyển dân. Chính vì vậy, chủ động phòng chống mưa lũ, sạt lở đất bằng kiến thức bản địa được chính quyền và người dân áp dụng để đảm bảo an toàn.
Bản Pho Hồ Thầu, xã Hồ Thầu những ngày cuối tháng 5 này, sau trận mưa đêm, sáng ra bản đều cửa đóng, then cài. Nhiều năm nay, cứ vào mùa mưa, nghe thông tin trên địa bàn có mưa to là người dân lại đi ở nhờ nhà người thân bên ngoài bản.
Anh Phàn Văn Thương, người dân bản Pho Hồ Thầu, xã Hồ Thầu cho biết: "Vết nứt núi được phát hiện từ mùa mưa năm 2019, sau trận sạt trượt vùi lấp làm chết 1 người dân ở trong bản, sau đó hơn 1 năm thấy cán bộ xã về thông báo phương án di dời đến nơi an toàn. Cán bộ nói di chuyển từ 2020 – 2021, nhưng đến tận bây giờ vẫn chưa được di dời. Bà con rất sợ, vì mỗi khi có mưa cứ rầm rầm ở đằng sau nhà, cứ rung rung cái nhà, bà con chỉ biết nằm ở vậy chứ biết làm sao".
Vị trí sạt lở núi nằm phía sau bản - nơi sinh sống của hơn 40 hộ dân đồng bào Dao (cụm dân cư Hồ Thầu), ở bản Pho Hồ Thầu. Để đảm bảo an toàn tính mạng của gia đình, đến nay đã có nhiều hộ dân đi nương dựng lán để ở.
Ông Phạm Hồng Phú, Phó Chủ tịch UBND xã Hồ Thầu, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu cho biết: "Nhờ được tuyên truyền nên hiện nay ý thức nhân dân rất là cao. Đặc biệt là khi có mưa, sấm chớp là bà con không ở những nơi có nguy hiểm, đa phần là về ở tập trung ở nhà và những nơi cao ráo, an toàn. Đặc biệt là các cán bộ phụ trách bản thường xuyên tuyên truyền, nhắc nhở các trưởng bản, bí thư bản, tránh nơi nguy cơ sạt lở và khi có mưa gió là phải chủ động thông báo cho nhân dân. Qua nhóm zalo ở các bản khi nào có mưa là trưởng bản và bí thư chi bộ cũng sẽ thông báo ngay cho nhân dân".
Thống kê của Sở Nông nghiệp và Tài nguyên tỉnh Lai Châu, hiện nay địa phương có 11 điểm dân cư, với 641 hộ dân thuộc diện nhu cầu cấp bách cần bố trí dự án dân cư tập trung và cần khoản kinh phí 321 tỷ đồng. Ngoài ra, do đặc thù tập quán sinh sống của một bộ phận đồng bào, địa phương vẫn còn 435 hộ sinh sống rải rác ven các sườn đồi núi, bờ sông, suối cần phải di dời khẩn cấp, nhưng chính quyền và cơ quan chức năng đang gặp nhiều khó khăn.
Ông Vương Đức Lợi, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Tài Nguyên tỉnh Lai Châu cho biết: "Vị trí phải đi bà con rất là ủng hộ, tuy nhiên việc bố trí mặt bằng điểm đến gặp rất nhiều khó khăn. Địa bàn tỉnh Lai Châu. Địa bàn tỉnh Lai Châu đa số là diện tích đất núi cao, do vậy là để sắp xếp được vị trí đảm bảo yếu tố an toàn và lâu dài cho bà con còn rất ít. Nguồn lực để hỗ trợ cho bà con di chuyển, nếu là nhà gỗ thì cũng đơn giản thôi, nhưng có những ngôi nhà xây rất là kiên cố mà bắt buộc phải di chuyển thì cái đó cũng là một băn khoăn của những người thực hiện chính sách và đồng bào".
Là một tỉnh nghèo, các nguồn lực hỗ trợ cho bà con và thực hiện các dự án di dân vùng thiên tai đa phần phụ thuộc vào nguồn ngân sách Trung ương. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn tính mạng và tài sản của nhân dân, hàng năm Lai Châu đều đã cố gắng ưu tiên bố trí thêm nguồn ngân sách của địa phương, nhưng chưa đáp ứng được mong muốn hỗ trợ trọn vẹn cho người dân.
Ông Vương Đức Lợi cho biết thêm: "Căn cứ vào các chính sách của Trung ương thì tỉnh cũng đã có Nghị quyết để hỗ trợ cho đồng bào vùng thiên tai. Và chúng tôi cũng tuyên truyền cho bà con những vị trí mà có nguy cơ cao thì bà con phải chủ động những biện pháp để xử lý, đảm bảo an toàn. Trong thời gian tới chúng tôi sẽ ưu tiên lựa chọn những điểm phải di, chúng tôi sẽ phối hợp với địa phương lựa chọn các vị trí và mời bà con đến xin ý kiến để sau này sắp xếp, vừa đảm bảo an toàn cho bà con, mà bà con sẽ thấy nơi bố trí hợp lý hơn và đồng thuận cao".
Di dân khỏi vùng thiên tai không chỉ là câu chuyện di chuyển chỗ ở, mà là hành trình xây dựng lại cuộc sống từ con số không cho người dân. Phương châm đó đã và đang được các cấp chính quyền và cơ quan chức năng tỉnh Lai Châu hướng tới, với mục tiêu “di dân an toàn, bền vững, ưu tiên cấp thiết”, để không ai bị bỏ lại phía sau trong “cuộc chiến” phòng, chống thiên tai ngày càng khốc liệt.
