Nhiệt độ toàn cầu đã tăng vọt trong những năm gần đây khi thế giới tiếp tục đốt cháy các nhiên liệu hóa thạch làm nóng hành tinh như than đá, dầu mỏ và khí đốt. Đáng ngại là xu hứng đó không có dấu hiệu chậm lại. Trong bản báo cáo cập nhật khí hậu hàng năm, WMO cho biết từ năm 2023 - 2027, có tới 66% khả năng nhiệt độ hành tinh sẽ tăng lên trên mức 1,5 độ C so với mức của thời kỳ tiền công nghiệp trong ít nhất 1 năm của giai đoạn 5 năm sắp tới. Bên cạnh đó, có 98% khả năng là ít nhất 1 năm trong giai đoạn 5 năm tới, và cả giai đoạn 5 năm nói chung - sẽ ghi nhận mức nóng kỷ lục đối với hành tinh.
Theo WMO, việc vi phạm ngưỡng 1,5 độ C được quy định trong Thỏa thuận khí hậu Paris có thể chỉ là tạm thời, nhưng đó sẽ là tín hiệu rõ ràng nhất cho thấy biến đổi khí hậu đang tăng tốc nhanh như thế nào – đẩy nhanh hiện tượng nước biển dâng, thời tiết khắc nghiệt hơn và sự suy tàn của các hệ sinh thái quan trọng.
Các quốc gia đã cam kết trong Thỏa thuận khí hậu Paris để hạn chế sự nóng lên toàn cầu ở mức dưới 2 độ C - tốt nhất là 1,5 độ C - so với nhiệt độ thời kỳ tiền công nghiệp. Các nhà khoa học coi mức nóng lên 1,5 độ C là điểm bùng phát quan trọng, vượt qua mức đó thì nguy cơ xảy ra lũ lụt nghiêm trọng, hạn hán, cháy rừng và thiếu lương thực trên toàn cầu có thể tăng lên đáng kể.
“Báo cáo này không có nghĩa là chúng ta sẽ vĩnh viễn vượt quá mức 1,5 độ C được quy định trong Thỏa thuận Paris vốn đề cập đến sự nóng lên lâu dài trong nhiều năm. Tuy nhiên, WMO đang gióng lên hồi chuông cảnh báo rằng chúng ta sẽ tạm thời vi phạm mức 1,5 độ C với tần suất ngày càng tăng”, Tổng Thư ký WMO Petteri Taalas nói.
Ông Petteri Taalas cho biết thêm: “Hiện tượng El Nino gây tăng nhiệt độ dự kiến sẽ phát triển trong những tháng tới và hiện tượng này kết hợp với biến đổi khí hậu do con người gây ra có thể đẩy nhiệt độ toàn cầu lên mức cao chưa từng có. Điều này sẽ có những tác động sâu rộng với sức khỏe con người, an ninh lương thực, quản lý nước và môi trường. Chúng ta cần chuẩn bị sẵn sàng”.
Năm nóng nhất hiện nay được ghi nhận là năm 2016, sau sự kiện El Nino rất mạnh. El Nino có xu hướng làm tăng nhiệt độ vào năm sau khi nó phát triển, điều này có thể khiến năm 2024 trở thành năm nóng nhất được ghi nhận.
Thế giới đã chứng kiến sự nóng lên khoảng 1,2 độ C khi con người tiếp tục đốt nhiên liệu hóa thạch và gây ô nhiễm làm nóng hành tinh. Mặc dù Trái đất đã trải qua 3 năm được hiện tượng La Nina làm mát, thì nhiệt độ sau đó vẫn tăng vọt lên mức nguy hiểm.
Báo cáo cho biết, nguy cơ tạm thời vượt quá mốc 1,5 độ C đã tăng dần đều kể từ năm 2015, khi WMO đặt nguy cơ vi phạm ngưỡng này ở mức gần bằng 0%.
WMO dự đoán nhiệt độ gần bề mặt trung bình toàn cầu hàng năm trong khoảng thời gian từ năm 2023-2027 cao hơn từ 1,1 độ C đến 1,8 độ C so với mức trung bình của những năm 1850-1900 - thời kỳ trước khi có sự gia tăng mạnh mẽ ô nhiễm làm nóng hành tinh do đốt nhiên liệu hóa thạch.
Leon Hermanson - nhà khoa học của Met Office, người đứng đầu báo cáo nhận xét: “Nhiệt độ trung bình toàn cầu được dự đoán sẽ tiếp tục tăng, khiến chúng ta ngày càng rời xa khí hậu mà chúng ta quen thuộc”.
Tại sao mức tăng 1,5 độ C lại quan trọng?
Các nhà khoa học từ lâu đã cảnh báo rằng thế giới cần duy trì nhiệt độ Trái đất không tăng vượt ngưỡng 1,5 độ C để tránh những biến đổi thảm khốc và có nguy cơ không thể đảo ngược.
Sự nóng lên trên mức này sẽ làm tăng nguy cơ kích hoạt các điểm bùng phát lớn, bao gồm sự hủy diệt các rạn san hô, sự tan chảy của các tảng băng ở hai cực, điều này sẽ làm tăng mực nước biển, tàn phá các cộng đồng ven biển.
Riêng tại Mỹ, 13 triệu người có thể buộc phải di dời do mực nước biển dâng vào cuối thế kỷ này. Đối với nhiều quốc đảo nằm ở vùng thấp Thái Bình Dương, sự nóng lên trên 1,5 độ C là mối đe dọa đối với sự sống còn của họ.
Nhiệt độ tăng cũng làm tăng tần suất và cường độ của các hiện tượng thời tiết cực đoan bao gồm hạn hán, bão, cháy rừng và sóng nhiệt. Ngay trong năm nay, hàng loạt kỷ lục về nhiệt độ đã bị phá vỡ trên khắp thế giới. Vào tháng 3, một số vùng của Argentina phải vật lộn với nhiệt độ cao hơn mức bình thường tới 10 độ C. Các kỷ lục về nhiệt độ cao cũng bị phá vỡ ở phần lớn châu Á vào tháng 4, trong khi nhiệt độ cao kỷ lục thiêu đốt các địa điểm ở Tây Bắc Thái Bình Dương vào tháng 5.
Theo NASA, việc hạn chế sự nóng lên ở mức dưới 1,5 độ C có thể giúp giảm khoảng 420 triệu người phải tiếp xúc với sóng nhiệt cực đoan.
Cơ hội để hành động đang cạn dần
Với mỗi phần nhỏ của 1,5 độ C nóng lên toàn cầu, những tác động sẽ càng tồi tệ hơn. Nhưng điều đó cũng có nghĩa là nếu chúng ta hành động để giảm đi mỗi phần nhỏ sự nóng lên thì đều có ích. Các nhà khoa học tin rằng, khi cơ hội hành động đang dần khép lại, con người vẫn còn thời gian để giảm sự nóng lên toàn cầu bằng việc từ bỏ nhiên liệu hóa thạch như dầu, than và khí đốt để hướng tới năng lượng sạch.
"Báo cáo này [báo cáo của WMO – ND] phải là một lời kêu gọi tập hợp để tăng cường nỗ lực toàn cầu nhằm giải quyết khủng hoảng khí hậu", Doug Parr, nhà khoa học trưởng tại Greenpeace UK chia sẻ quan điểm.
Nhiều người cũng đã kêu gọi cần phải có các biện pháp thích ứng để chuẩn bị đối phó với các tác động khí hậu đã hình thành, chẳng hạn như xây dựng những bức tường ven biển để bảo vệ các cộng đồng khỏi mực nước biển dâng.
Lãnh đạo các quốc gia dự kiến sẽ nhóm họp tại hội nghị thượng đỉnh về khí hậu COP28 của Liên Hợp Quốc ở Dubai vào cuối năm. Ở đó, họ sẽ thực hiện “kiểm kê toàn cầu” – đánh giá về tiến độ công việc đang làm với các mục tiêu đã thỏa thuận trong Thỏa thuận Khí hậu Paris. Chắc chắn, sẽ còn chặng đường rất dài để đạt được các mục tiêu nhằm giữ mức nóng lên toàn cầu trong phạm vi 1,5 độ C, bằng cách cắt giảm ô nhiễm làm nóng hành tinh hơn 40% vào năm 2030./.
