Nguyên nhân gây cháy, nổ ở xe điện
Thời gian gần đây, tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM và nhiều tỉnh, thành phố trên địa bàn cả nước xảy ra nhiều trường hợp bình ắc-quy, pin xe điện tự phát nổ hoặc chập điện trong quá trình sạc, gây cháy, gây hậu quả nghiêm trọng.
Đại diện Cục Cảnh sát PCCC&CNCH cho biết, một số nguyên nhân gây cháy các loại xe máy điện, xe đạp điện có thể kể tới như bình ắc quy xe thường có những mối nối, nếu không được cách điện tốt có thể gây ra hiện tượng phóng điện, dẫn đến cháy nổ hệ thống. Ngoài ra, bình ắc quy kém chất lượng, khi hỏng sẽ khiến chì và axit trong bình tràn ra ngoài, gây cháy nổ.
Tiếp đó là việc sử dụng và sạc bình ắc quy không đúng cách như sạc quá lâu, nguồn điện sạc không ổn định, pin hoạt động quá tải trong thời gian dài sẽ sinh nhiệt cao, dẫn đến sự cố cháy nổ.
Theo Cục Cảnh sát PCCC&CNCH, việc để xe điện có chứa bình điện ở nơi có nhiệt độ hoặc độ ẩm cao cũng sẽ khiến xe dễ bị chập điện, gây hại đến hệ thống pin.
Ngoài ra, bình ắc quy không được bảo trì, bảo dưỡng thường xuyên cũng là một trong những lý do dẫn đến tình trạng cháy nổ, pin xe nhanh xuống cấp. Cuối cùng là do ảnh hưởng của ngoại lực, việc độ, chế trên xe cũng khiến kết cấu của xe bị thay đổi, ảnh hưởng đến các dây điện, nguồn điện... khiến xe bị chập cháy.
Ví dụ như nhiều người có sở thích "độ" xe, gắn thêm các phụ kiện như đèn LED, còi… có thể làm quá tải hệ thống điện, dẫn đến cháy nổ.
Việc người dùng sạc pin và sử dụng xe không đúng cách cũng sẽ làm tăng nguy cơ xe máy điện bị cháy, nổ. Chẳng hạn, nếu thường xuyên cắm sạc quá lâu, sử dụng bộ sạc không đúng thông số kỹ thuật của nhà sản xuất, dây sạc bị chuột cắn, ổ sạc bị ẩm… cũng làm tăng nguy cơ cháy, nổ xe điện trong quá trình cắm sạc.
Xe điện khi cháy khó dập bằng bình chữa cháy mini
Thượng tá Trần Văn Đồng - giảng viên của Trường đại học PCCC đã từng phân tích, nguyên nhân cháy là do quá trình dùng quá tải dẫn đến tăng nhiệt. Do tăng nhiệt trong quá trình nạp; không bảo trì, bảo dưỡng, hết tuổi thọ, gây ra chập cháy các bản mạch.
Đáng lưu ý, pin xe điện thường sử dụng pin lithium-ion, là loại pin có khả năng cháy nổ cao. Pin lithium-ion có cấu tạo gồm các tế bào, mỗi tế bào chứa một số lượng lớn các điện cực lithium và carbon. Khi các điện cực này tiếp xúc với nhau, chúng sẽ phản ứng hóa học và tạo ra nhiệt. Nếu nhiệt độ tăng cao, pin có thể bắt lửa hoặc phát nổ.
Nguyên lý của các bình chữa cháy thông thường là làm cách ly chất cháy với oxy để ngăn phản ứng cháy. Tuy nhiên, đám cháy pin xe điện là do các phản ứng hóa học bên trong pin, không cần oxy để duy trì. Thậm chí, nếu người dân dùng nước để chữa cháy thì nước gặp nhiệt độ cao biến thành hydro lại gây nổ.
Hiện nay chỉ có một vài sản phẩm của nước ngoài như bình chữa cháy gốc nước dùng công nghệ bọc phân tử mới có thể làm giảm thật nhanh nhiệt độ để dập tắt. Tuy nhiên, loại bình này chưa phổ biến, giá thành cao gấp nhiều lần các loại bình thông dụng.
Các chuyên gia cho rằng, các loại xe máy điện đời cũ trước đây chủ yếu sử dụng ắc quy, tuy nhiên, xe máy điện hiện tại hầu hết đã chuyển sang sử dụng pin lithium-ion. Cả ắc quy lẫn pin lithium-ion đều có nguy cơ gây ra cháy, nổ nếu không đảm bảo chất lượng và không sử dụng đúng cách.
Pin lithium-ion là loại pin có khả năng cháy nổ cao nếu lớp vỏ bị hỏng. Khi pin lithium-ion bị cháy, nó sẽ giải phóng một lượng nhiệt rất lớn, khiến nhiệt độ trong pin tiếp tục tăng lên. Điều này sẽ làm cho pin tiếp tục cháy hoặc phát nổ, cho đến khi pin bị phá hủy hoàn toàn.
Pin lithium-ion cháy dựa trên phản ứng hóa học giữa các thành phần trong pin mà ngọn lửa không cần oxy để duy trì sự cháy như các loại hỏa hoạn khác, do vậy việc dập tắt đám cháy từ pin lithium-ion rất khó. Ngoài ra, pin lithium-ion khi bốc cháy còn sinh ra nhiều loại khí độc hại gây nguy hiểm cho con người nếu hít phải.
Đôi khi, xe máy điện bốc cháy bắt nguồn từ lỗi hệ thống điện, thay vì lỗi bắt nguồn từ pin. Trong trường hợp này, vụ cháy có thể dập tắt được dễ dàng hơn. Tuy nhiên, cần phải dập tắt trước khi ngọn lửa gây tổn hại hệ thống pin trên xe máy điện, nếu không có thể khiến pin bị cháy, gây hậu quả nghiêm trọng.
Chưa có tiêu chuẩn, quy chuẩn đảm bảo an toàn cháy nổ cho pin xe điện
Ông Trần Thành Vinh, Trưởng Ban Khoa học kỹ thuật, Hiệp hội PCCC&CNCH Việt Nam chỉ ra một nghịch lý là dù tốc độ phát triển phương tiện xe điện cao nhưng hiện chưa có tiêu chuẩn, quy chuẩn riêng để đảm bảo an toàn cháy nổ cho pin lithium ion và xe điện. Đây là cả quá trình từ khâu sản xuất, vận chuyển, lưu kho đến sử dụng, bảo trì, với trách nhiệm thuộc về nhiều cơ quan, ban, ngành.
"Chúng tôi đang phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ, nghiên cứu, đề xuất ban hành các quy chuẩn, tiêu chuẩn liên quan bảo đảm an toàn cho pin xe điện và xe điện. Khi có bộ tiêu chuẩn, hiệp hội sẽ phối hợp với các cơ quan liên quan đề xuất các giải pháp để kiểm soát các hàng hóa lưu thông trên thị trường" ông Trần Thành Vinh chia sẻ.
Cục Cảnh sát phòng cháy, chứa cháy và cứu nạn, cứu hộ (Bộ Công an) cho biết một bộ phận người sử dụng xe máy, xe đạp điện có thói quen cắm sạc pin qua đêm. Điều này tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ rất cao.
Làm gì để phòng tránh cháy, nổ khi sử dụng xe điện?
Đại diện Cục Cảnh sát PCCC&CNCH cho biết, để bảo đảm an toàn trong quá trình sử dụng xe máy điện, xe đạp điện, phòng ngừa xảy ra cháy, nổ, Cục Cảnh sát phòng cháy, chứa cháy và cứu nạn, cứu hộ khuyến cáo: Nên sạc khi pin/ắc-quy khi gần hết, sử dụng nguồn điện phù hợp (theo mức điện áp khuyến cáo của nhà sản xuất) và ổn định để sạc. Không sạc ngay sau khi vừa chạy xe, nên chờ bình điện nguội trong khoảng 20 phút rồi mới sạc. Không sạc pin qua đêm, không sạc quá 8 giờ liên tục. Nếu xe để lâu không sử dụng, nên sạc pin đầy rồi tháo rời khỏi xe để tăng độ bền.
Bảo quản pin/ắc-quy đúng cách bằng cách đặt xe tại vị trí bảo đảm cao ráo và thông thoáng. Không để pin/ắc-quy (xe) tại các khu vực nóng, ẩm. Không tác động lực mạnh vào bộ phận pin/ắc-quy.
Không tự ý thay đổi kết cấu của xe, không lắp thêm các phụ kiện, thiết bị tác động đến hệ thống dây dẫn và nguồn điện của xe (thiết bị không tương thích, chênh lệch nguồn diện có thể làm pin/ắc-quy phát nổ).
Bảo trì, bảo dưỡng pin/ắc-quy cũng như hệ thống dẫn điện của xe thường xuyên. Định kỳ khoảng 3 tháng/lần nên đưa xe đi kiểm tra pin/ắc-quy, hệ thống sạc cũng như toàn bộ chiếc xe để kịp thời phát hiện và xử lý hư hỏng.
Rửa xe đúng cách. Không dùng tia nước áp lực cao hoặc phun trực tiếp vào các vị trí dưới yên xe. Sau khi rửa xe, cần lau khô khu vực pin/ắc-quy, phanh của xe rồi mới khởi động lại. Khi đi mưa về cần để xe ở vị trí khô ráo, thoáng gió để hong khô và kiểm tra xác định có nước vào trong vị trí pin/ắc-quy không.
Trong quá trình sử dụng, dù hiếm nhưng việc cháy pin xe điện vẫn có thể xảy ra. Nếu phát hiện bình điện nóng lên bất thường khi đang sạc, hãy lập tức rút điện. Nếu có thể, hãy tháo bình điện và đặt vào trong một chiếc thùng kim loại, tốt nhất là thùng có chứa cát, tránh xa các vật dễ cháy. Tuyệt đối không tự ý điều chỉnh thông số kỹ thuật của xe điện, thay thế các thiết bị, linh kiện, bình điện, bộ sạc… không đúng chủng loại, không rõ nguồn gốc hoặc không đồng bộ với các thông số kỹ thuật thiết kế của phương tiện. Việc lắp thêm phụ kiện hay thiết bị tác động đến hệ thống dây dẫn và nguồn điện của xe có thể dẫn tới sự chênh lệch, gây cháy nổ ắc-quy, pin.
Khuyến cáo không cắm sạc qua đêm ở chung cư, ở hầm gửi xe thiếu sự giám sát cần thiết. Trong trường hợp, nếu xảy ra cháy, hãy lập tức gọi lực lượng chữa cháy và thông báo luôn là cháy do xe điện để họ chuẩn bị phương án phù hợp. Việc chữa cháy liên quan đến pin lithium ion cần được xử lý khác với cháy thông thường. Đừng cố dội nước vào thẳng bộ pin, vì nước và lithium có thể tạo ra khí hydro, khiến tình trạng chạy nổ dễ lan rộng. Có thể sử dụng bình chữa cháy tiêu chuẩn.
