Bộ Giáo dục và Đào tạo cho biết: Chương trình 4 môn học sẽ được chỉnh sửa, làm căn cứ sửa SGK, sau khi cả nước giảm còn 34 tỉnh, thành. Bộ xác định một số môn học chịu tác động trực tiếp từ việc thay đổi địa giới hành chính gồm: Lịch sử và Địa lý (lớp 4, lớp 5, lớp 9); Địa lý (lớp 12); Lịch sử (lớp 10); Giáo dục Kinh tế và Pháp luật (lớp 10).
Phóng viên Báo Điện tử Tiếng nói Việt Nam đã có cuộc trao đổi với PGS.TS Nghiêm Đình Vỳ - Tổng Chủ biên SGK Lịch sử và Địa lý cấp Tiểu học và THCS, bộ sách “Kết nối tri thức với cuộc sống” xung quanh vấn đề này.
Hạn chế thay đổi, tăng hướng dẫn
PV: Là một trong những chuyên gia đầu ngành và đã tham gia biên soạn chương trình SGK môn Lịch sử và Địa lý. Vậy PGS đánh giá thế nào về tác động của việc thay đổi địa giới hành chính đối với nội dung SGK?
PGS.TS Nghiêm Đình Vỳ: Việc thay đổi địa giới hành chính có ảnh hưởng trực tiếp đến nội dung SGK, đặc biệt là các môn Lịch sử và Địa lý. Chủ trương hợp nhất các tỉnh là một bước tiến tốt, mang lại nhiều lợi ích, nhưng đồng thời cũng đặt ra yêu cầu cập nhật và điều chỉnh nội dung giảng dạy. Nếu không có sự điều chỉnh kịp thời, học sinh đặc biệt là ở cấp trung học cơ sở có thể gặp khó khăn trong việc nhận diện địa danh và hiểu được những thay đổi hành chính mới.
Bộ Giáo dục và Đào tạo đã nhận thức rõ vấn đề này nên tháng 5 vừa qua, Bộ đã thành lập các nhóm nghiên cứu để rà soát, chỉnh sửa và phát triển chương trình, đảm bảo nội dung SGK phản ánh chính xác sự thay đổi địa giới hành chính. Hiện nay, các môn học có liên quan như Lịch sử, Địa lý ở các cấp tiểu học, trung học cơ sở và trung học phổ thông đã hoàn thành bước rà soát. Trong thời gian tới, Bộ sẽ kiến nghị bổ sung các điều chỉnh cần thiết nhằm hỗ trợ giáo viên và học sinh giảng dạy, học tập tốt hơn.
PV: Việc sáp nhập các tỉnh sẽ khiến cho nhiều địa danh, đơn vị hành chính không còn như cũ. Theo PGS, đâu là những nội dung trong SGK Lịch sử cần ưu tiên rà soát và chỉnh sửa để phù hợp với thực tế mới?
PGS.TS Nghiêm Đình Vỳ: Địa danh là yếu tố cần ưu tiên cập nhật vì chúng xuất hiện xuyên suốt trong các chương trình từ lớp 4 đến lớp 12. Ví dụ, trước đây, SGK ghi nhận Tức Mặc thuộc tỉnh Nam Định, nhưng sau khi sáp nhập địa danh này lại thuộc tỉnh Ninh Bình. Nếu không cập nhật, việc giảng dạy sẽ gây khó khăn cho học sinh.
Bên cạnh đó, những thay đổi hành chính có thể ảnh hưởng đến các nội dung về kinh tế, văn hóa và địa lý, lịch sử. Ví dụ, trước đây Nhà máy thủy điện Hòa Bình thuộc tỉnh Hòa Bình, nhưng nếu địa giới thay đổi và nó thuộc tỉnh Phú Thọ thì điều này phải được phản ánh trong SGK để tránh sự nhầm lẫn.
Những chủ đề cần được ưu tiên chỉnh sửa sau khi thay đổi địa giới hành chính chủ yếu là lịch sử Việt Nam, vì sự thay đổi địa giới hành chính ảnh hưởng trực tiếp đến cách trình bày các sự kiện lịch sử gắn với từng địa phương. Về cơ bản, tất cả các nội dung liên quan đều cần được rà soát và chỉnh sửa, nhưng mức độ thay đổi sẽ khác nhau tùy theo từng khu vực.
PV: Năm học 2025-2026 sắp cận kề và các nhà xuất bản đã hoàn tất in sách từ tháng 3. Vậy theo PGS, giáo viên sẽ giảng dạy cho học sinh ra sao với những nội dung có thay đổi sau khi sáp nhập?
PGS.TS Nghiêm Đình Vỳ: Do SGK đã được in ấn cho năm học mới, biện pháp trước mắt là Bộ Giáo dục và Đào tạo cần ban hành hướng dẫn để giáo viên chủ động cập nhật, bổ sung kiến thức trong quá trình giảng dạy. Một giải pháp dài hạn là sau ngày 1/7, khi địa giới chính thức được công bố, Bộ cần chỉ đạo Nhà xuất bản Giáo dục phối hợp với các tác giả SGK để điều chỉnh nội dung, đảm bảo tính chính xác cho năm học tới.
Bên cạnh đó, giáo viên cũng cần chủ động rà soát tài liệu và điều chỉnh nội dung giảng dạy phù hợp với tình hình thực tế, kết hợp với sự chỉ đạo từ Bộ để đảm bảo chất lượng giáo dục, không nhất thiết phải chờ in lại SGK.
PV: Vậy theo ông, làm thế nào để việc thay đổi nội dung SGK không gây xáo trộn cho học sinh cũng như giáo viên trong dạy và học?
PGS.TS Nghiêm Đình Vỳ: Điều quan trọng là phải đảm bảo sự ổn định trong giảng dạy. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có kế hoạch hạn chế tối đa sự thay đổi SGK, thay vào đó sẽ tăng cường hướng dẫn để giáo viên có thể chủ động điều chỉnh nội dung giảng dạy. Những môn học chịu ảnh hưởng nhiều nhất như Lịch sử, Địa lý, Giáo dục Kinh tế và Pháp luật sẽ được rà soát kỹ lưỡng để đảm bảo tính chính xác mà không gây ảnh hưởng lớn đến học sinh trong quá trình học tập và thi cử.
Sau khi sắp xếp và ổn định hoàn toàn, ngành giáo dục nên tổ chức tập huấn cho giáo viên về những điều chỉnh cho SGK.
Cần phối hợp chặt chẽ, đảm bảo tính chính xác
PV: Có nhiều ý kiến lo ngại rằng, nguy cơ các giá trị lịch sử địa phương bị “hòa tan” trong các đơn vị hành chính mới. Là Tổng chủ biên tài liệu môn giáo dục địa phương cho một số tỉnh, quan điểm của ông về vấn đề này?
PGS.TS Nghiêm Đình Vỳ: Tôi không nghĩ rằng bản sắc giáo dục lịch sử địa phương sẽ bị mất đi. Hiện nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo không quy định giáo dục lịch sử địa phương là một môn học riêng biệt, mà chỉ là một nội dung trong chương trình. Khi các tỉnh sáp nhập, việc biên soạn lại nội dung giáo dục địa phương là cần thiết, nhưng điều đó không có nghĩa là bản sắc sẽ bị xóa bỏ.
Ví dụ, truyền thống quan họ Kinh Bắc của Bắc Ninh và Bắc Giang vẫn sẽ được giữ nguyên, dù có sự thay đổi về địa giới. Tương tự, các lễ hội truyền thống của các tỉnh phía Nam như lễ cúng thần biển vẫn sẽ được phản ánh đầy đủ. Khi viết lại nội dung lịch sử địa phương thì điều quan trọng nhất là phải thống nhất về mặt quan điểm.
Việc hợp nhất các tỉnh mang ý nghĩa lớn nên khi biên soạn lại nội dung, các tác giả không thể chỉ tập trung vào từng tỉnh riêng lẻ mà cần tìm ra những nét chung. Tuy nhiên, những đặc điểm riêng của từng khu vực vẫn phải được thể hiện rõ.
PV: Việc biên soạn lại một phần SGK nên tổ chức quá trình này thế nào để vừa khoa học, vừa chặt chẽ, hiệu quả thưa ông?
PGS.TS Nghiêm Đình Vỳ: Đối với những SGK cần chỉnh sửa nhiều, việc biên soạn lại phải được thực hiện ngay, với sự tham gia của các tác giả, nhà xuất bản và hội đồng thẩm định.
Quá trình này cần tuân thủ đúng quy trình biên tập, thẩm định và phê duyệt để đảm bảo tính chính xác. Các đơn vị như Nhà xuất bản Giáo dục, cùng các nhóm tác giả của các bộ sách như "Kết nối tri thức", "Chân trời sáng tạo", “Cánh diều” cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện chỉnh sửa một cách khoa học và hiệu quả.
Nhiều chuyên gia đã có kiến nghị, trong đó tập trung vào việc xác định rõ những nội dung cần chỉnh sửa, những tiêu đề cần điều chỉnh, cũng như các địa danh, số liệu, bản đồ và biểu đồ cần cập nhật.
PV: Từ góc nhìn của một nhà sử học, đồng thời là người nhiều năm gắn bó với giáo dục, PGS có thể chia sẻ kỳ vọng của mình đối với lần rà soát, điều chỉnh chương trình, SGK lần này?
PGS.TS Nghiêm Đình Vỳ: Tôi tin rằng đây là một bước ngoặt quan trọng đối với nền giáo dục nước nhà. Các tác giả SGK đều rất tâm huyết với sự nghiệp giáo dục, tôi tin rằng họ sẽ đặt lợi ích của học sinh lên hàng đầu. Việc chỉnh sửa SGK không chỉ là một nhiệm vụ mang tính kỹ thuật mà còn là một cách để hỗ trợ học sinh hiểu rõ hơn về sự thay đổi của đất nước. Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ chỉ đạo sát sao, và tôi tin rằng các tác giả sẽ làm tốt công việc này.
Đây là một bước chuẩn bị quan trọng cho chương trình và SGK mới sau năm 2030. Việc chỉnh sửa lần này không chỉ giúp cập nhật thông tin về địa giới hành chính mà còn là cơ hội để cải thiện nội dung, bổ sung những kiến thức khoa học mới và điều chỉnh những điểm chưa phù hợp trong chương trình hiện tại. Nếu làm tốt, đây sẽ là tiền đề để xây dựng một bộ SGK chất lượng hơn trong tương lai.
PV: Xin cảm ơn ông!
