"Bao giờ cho đến tháng ba
Hoa gạo rụng xuống, bà già cất chăn"
Những bông gạo rụng đỏ một khoảng sân, đâu đó tiếng mõ tụng kinh buổi sớm. Ngỡ ký ức đã bị phủ lấp dưới lớp lớp bụi thời gian, chùa Thầy, một danh thắng ngàn năm tuổi, hiện thuộc địa phận xã Sài Sơn, huyện Quốc Oai, Hà Nội vẫn bảo tồn được những giá trị văn hóa tâm linh vàng ròng để hậu sinh tìm tòi, khám phá.
Chùa Thầy nổi tiếng không chỉ bởi truyền thuyết ly kỳ về cuộc đời bí ẩn của thiền sư Từ Đạo Hạnh, nơi đây còn mang đậm vẻ đẹp của kiến trúc độc đáo, non nước hữu tình, cảnh trí thơ mộng như chốn bồng lai. Những trầm tích văn hóa gắn với chùa Thầy rất phong phú, chỉ riêng về lĩnh vực văn chương, nơi đây đã lưu dấu chân của bao tao nhân mặc khách.
Trải qua bao thăng trầm của thời gian, bao mùa gạo nở tiếp nối, những cây gạo già vẫn đứng đó, khiêm nhường soi bóng xuống mặt nước Long Trì. Để rồi mỗi tháng 3 về, gạo lại rực rỡ thắp lên những ngọn nến đỏ lửa dâng Phật, Thánh như hàng trăm năm xưa vẫn vậy.
Những nhành hoa gạo sà xuống trước Thủy Đình trên hồ, sắc hoa tô điểm cho không gian trầm mặc của chùa Thầy, cánh hoa to dày thắp sáng những ngày lạnh lẽo còn sót lại.
Thủy Đình cổ kính, rêu phong, được ví như viên ngọc giữa miệng rồng. Tương truyền rằng, thiền sư Từ Đạo Hạnh chính là tổ sư của nghệ thuật múa rối nước. Phải chăng vì thế nên vào những ngày lễ hội, Thủy Đình được trang hoàng rực rỡ với cờ ngũ sắc, trở thành sân khấu nơi các nghệ sĩ múa rối nước tái hiện lại những câu chuyện lịch sử gắn liền với danh thắng chùa Thầy.
Có thể nói, chùa Thầy không chỉ mang vẻ đẹp văn hóa tín ngưỡng, nó còn là quần thể thắng cảnh tuyệt đẹp. Không chỉ đẹp về kiến trúc dạng chùa tiền Phật hậu Thánh thế kỷ XVIII, chùa Thầy còn được biết đến như một tuyệt tác của bàn tay con người giữa một kỳ quan thiên nhiên “hữu động, hữu hồ, hữu thiên thị, giang sơn nhất đới biểu kỳ quan” (có động, có hồ, có chợ trời, núi song tiêu biểu giải kỳ quan).
Một vùng đất bán sơn địa với non cao, nước biếc, chùa thiêng. Nơi linh khí tiền nhân hội tụ, nơi tu hành đắc đạo của vị thiền sư nhà Lý. Cứ mỗi độ tháng 3 về, chùa Thầy lại như khoác lên mình một vẻ đẹp vừa linh thiêng lại vừa lãng mạn trong sắc gạo đỏ rực.
Không gian huyền bí và yên bình trong thời khắc giao mùa giữa Xuân và Hạ khiến bước chân của kẻ lãng du như muốn chậm lại, tâm trí thanh tịnh tuyệt đối, sáng suốt, không vọng động, xoá bỏ vô minh, chấm dứt mọi khổ đau, phiền não, như lạc vào cõi niết bàn./.