PV:Bà có thể chia sẻvề sự kiện Việt Nam tham gia Liên hoan phim Cannes năm nay và những hoạt độngđặc sắc quảng bá điện ảnh, du lịch và văn hóa Việt Nam tại đây?
TS Ngô Phương Lan: Điện ảnh và du lịch có mối liênkết chặt chẽ và trong lần tham gia Liên hoan phim Cannes vừa qua, chúng tôi đãthực hiện một loạt hoạt động nhằm quảng bá không chỉ điện ảnh mà còn các điểmđến du lịch và nét văn hóa đặc trưng của Việt Nam. Một trong những điểm nhấn làhội thảo "Việt Nam - Thị trường năng động châu Á và điểm đến mới cho cácđoàn làm phim quốc tế".
Gian hàng Việt Nam tại Cannes năm nay đạt kết quả rất tích cực, với sự thamgia đông đảo của khách tham quan. Đây là minh chứng cho sự thành công trongviệc kết nối điện ảnh và du lịch. Sau 8 năm, kể từ gian hàng nổi bật tại Cannesvào năm 2017, sự trở lại lần này với "Vietnam Night" đã tạo cơ hộicho các nhà làm phim, nghệ sĩ và đối tác quốc tế gặp gỡ, tìm hiểu về điện ảnhViệt Nam. Đây là một bước tiến quan trọng trong việc quảng bá điện ảnh Việt vàdu lịch quốc gia.
Việc kết hợp điện ảnh và du lịch không chỉ giúp quảng bá hình ảnh đất nước mà còn mở ra cơ hội hợp tác quốc tế cho các nhà làm phim Việt Nam. Khi tham gia các sự kiện quốc tế như Cannes, chúng ta có thể xây dựng mối quan hệ với các nhà sản xuất, đạo diễn và các chuyên gia điện ảnh quốc tế, từ đó mở ra cơ hội hợp tác trong việc sản xuất phim chung, phát hành phim và giới thiệu các điểm đến du lịch của Việt Nam.
Việc này cũng sẽ giúp các nhà làm phim Việt Nam học hỏi từ các nền điện ảnhlớn và áp dụng những kiến thức, kỹ năng mới vào sản xuất phim. Đồng thời, khicác bộ phim Việt Nam được giới thiệu tại các liên hoan phim quốc tế, họ sẽ cócơ hội được biết đến rộng rãi hơn, từ đó mở rộng thị trường và thu hút sự quantâm từ các khán giả quốc tế.
Tuy nhiên, đoàn Việt Nam chủ yếu tham gia vào các sự kiện bên lề của Liênhoan phim, nơi chúng ta quảng bá điện ảnh nhưng chưa phải là trọng tâm chínhcủa sự kiện. Trong khi đó, các Liên hoan phim quốc tế tập trung vào các tácphẩm và cuộc thi chính thức. Cannes và Berlin còn có khu vực chợ phim, nơi cácnhà sản xuất và người mua phim giao dịch. Để hợp tác làm phim quốc tế, Việt Namcần tham gia vào các chợ dự án, nơi các cơ hội hợp tác và mua bán phim được đẩymạnh.
Việt Nam hiện đã nhận được sự quan tâm quốc tế, nhưng để duy trì sự hiện diện và thực sự gia nhập guồng quay điện ảnh thế giới, chúng ta cần làm "nóng" mối quan tâm đó bằng cách tham gia thường xuyên vào các sự kiện. So với các nền điện ảnh lớn như Iran và Hàn Quốc, Việt Nam vẫn cần nỗ lực nhiều hơn để nâng cao vị thế và không thể chỉ chờ đợi để theo kịp họ, vì họ đã phát triển mạnh mẽ với tốc độ nhanh chóng.
PV:Việt Nam đã thamgia hàng trăm liên hoan phim quốc tế, nhưng số tác phẩm được trình chiếu chínhthức lại rất ít. Bà có thể chia sẻ về tầm quan trọng của việc có tác phẩm thamgia vào các hạng mục chính thức, thay vì chỉ tham gia các sự kiện bên lề? Điềunày ảnh hưởng như thế nào đến việc nâng cao vị thế của điện ảnh Việt Nam trêntrường quốc tế?
TS Ngô Phương Lan: Tại Liên hoan phim Cannes năm nay, Việt Nam không có bộphim truyện nào được trình chiếu ở các hạng mục chính thức. Để tham gia các sựkiện lớn, Việt Nam cần có những tác phẩm được tuyển chọn, nhưng đây vẫn là mộtthử thách lớn. Lần gần nhất, một bộ phim Việt Nam được chọn tham gia Liên hoanphim Berlin là vào năm 2015 với "Cha và con" của đạo diễn Phan ĐăngDi. Mặc dù được chọn, bộ phim này không giành được giải thưởng. Tương tự,"Tro tàn rực rỡ" đã tham gia Liên hoan phim Tokyo năm 2022 nhưng cũngkhông đoạt giải. Điều này cho thấy Việt Nam vẫn thiếu những tác phẩmđủ mạnh để tạo dấu ấn tại các liên hoan phim quốc tế.
Nếu chỉ tham gia mà không có những tác phẩm nổi bật, chúng ta sẽ khó có thể tạo ra hiệu quả cụ thể. Vì vậy, việc đầu tư vào những bộ phim có giá trị nghệ thuật cao là vô cùng quan trọng. Những tác phẩm này cần có cơ hội lọt vào các liên hoan phim quốc tế và được giới thiệu tại các sự kiện bên lề. Đồng thời, Nhà nước cần có cơ chế hỗ trợ, và các nhà làm phim, hãng phim, công ty sản xuất phim tại Việt Nam cần phối hợp chặt chẽ hơn để đưa các tác phẩm ra thế giới.
Để mở rộng thị trường và quảng bá điện ảnh Việt Nam ra quốc tế, chúng ta cóthể bắt đầu với ba cấp độ. Cấp độ đầu tiên là tổ chức các tuần văn hóa hoặcngày phim, điều này không quá khó khăn vì chúng ta có các hiệp định văn hóa vớinhiều quốc gia. Tuy nhiên, phạm vi sự kiện này khá nhỏ và chủ yếu thu hút một sốlượng khán giả nhất định, không phải những người chuyên ngành điện ảnh.
Cấp độ thứ hai là đưa phim Việt Nam tham gia các liên hoan phim quốc tế.Tuy nhiên, việc này không hoàn toàn nằm trong tầm kiểm soát của chúng ta, vì việclựa chọn phim phụ thuộc vào các ban tuyển chọn của các sự kiện, với tiêu chí vàgu riêng của họ.
Cấp độ thứ ba là đưa phim Việt Nam ra rạp quốc tế, điều này vẫn đang gặpnhiều khó khăn. Hàn Quốc đã xây dựng chiến lược phát triển điện ảnh rõ ràng từnhững năm 90 của thế kỷ trước, với làn sóng Hallyu mang điện ảnh và văn hóa HànQuốc ra thế giới. Chúng ta cũng cần một chiến lược tương tự, tập trung vào mộtsố ngành cụ thể và có mục tiêu dài hạn. Hợp tác công-tư sẽ đóng vai trò quan trọngtrong việc thúc đẩy sự phát triển và quảng bá điện ảnh Việt Nam ra thế giới.
PV:Hiệp hội Xúc tiếnPhát triển Điện ảnh Việt Nam (VFDA) đã đóng vai trò như thế nào trong việc kếtnối các địa phương, nhà làm phim và các tổ chức quốc tế tại những sự kiện lớnnhư LHP Cannes hay Busan?
TS Ngô Phương Lan: Việc kết nối địa phươngtrong ngành điện ảnh thực ra rất thiết thực và thực dụng. Nhiều quốc gia đã cócác chính sách ưu đãi cho đoàn làm phim quốc tế và địa phương. Ở Mỹ, nhiều bang đưa ra ưu đãi cho đoàn làm phim, với mức hỗ trợtrung bình từ 25% đến 30%, thậm chí có bang lên tới 40%. Có nghĩa là, nếu đoàn làm phim chi tiêu 100 đơn vị,họ sẽ được hoàn trả lại 25, 30, thậm chí 40 đơn vị. Tương tự, Thái Lan, New Zealand và Australia cũng áp dụng các chínhsách ưu đãi cho đoàn làm phim…
Tuy nhiên, tại Việt Nam, chúng ta chưa có ưu đãi tương tự, mặc dù Luật Điệnảnh đã đề ra Điều 41 để ưu đãi thuế cho các đoàn làm phim nước ngoài.
Để thúc đẩy sự phát triển này, Hiệp hội Xúc tiến Phát triển Điện ảnh ViệtNam đưa ra sáng kiến xây dựng Bộ chỉ số PAI((Production Attraction Index – tức bộ chỉsố Thu hút đoàn làm phim), không chỉ ưu đãi cho đoàn phim quốc tế mà còn chocác đoàn phim trong nước. Bộ chỉ số này giúp các đoàn làm phim, địa phương vàcác cơ quan có sự hiểu biết và phối hợp tốt hơn. Ví dụ, các đoàn làm phim longại về thủ tục giấy phép, nhưng qua Bộ chỉ số PAI, họ sẽ nhận được sự hỗ trợvề thủ tục pháp lý, thông tin và tài chính, như giảm giá khách sạn, vé thamquan và hỗ trợ nhân lực tại địa phương.
Khi các địa phương hỗ trợ đoàn làm phim, bộ phim quay tại đó có thể mang lại giá trị quảng bá rất lớn. Nếu bộ phim thành công, hiệu quả quảng bá cho du lịch sẽ vượt xa các chiến dịch roadshow hay chương trình kích cầu du lịch. Chính vì vậy, chúng tôi đã đề nghị các địa phương tham gia cùng đoàn điện ảnh Việt Nam đến các sự kiện quốc tế như Busan và Cannes. Tại Cannes, các địa phương như Ninh Bình và Quảng Ninh đã tham gia và thể hiện sự hỗ trợ với các đoàn làm phim. Tuy nhiên, để động thái này trở nên hiệu quả, chúng ta cần có những tác phẩm điện ảnh thành công được trình chiếu tại các liên hoan phim quốc tế.
PV:Thưa bà, ngoài việctham gia các liên hoan phim quốc tế, việc tổ chức các liên hoan phim quốc tếngay tại Việt Nam, như Liên hoan phim Châu Á Đà Nẵng sắp tới đây, có phải là mộtcách thức hiệu quả hơn để quảng bá điện ảnh Việt Nam so với việc tham gia các sựkiện quốc tế ở nước ngoài?
TS Ngô Phương Lan: Liên hoan phim quốc tế tổ chức tại Việt Nam thực sự đi đúng xu hướng chủ động hội nhập quốc tế một cách sâu rộng. Việc tổ chức tại đây không chỉ giúp Việt Nam chủ động giới thiệu những sản phẩm điện ảnh mà chúng ta tự hào và tin rằng có giá trị, mà còn tạo cơ hội cho các nhà làm phim Việt Nam tiếp cận và hòa nhập với môi trường điện ảnh quốc tế. Việc tổ chức một liên hoan phim quốc tế tại Việt Nam mở ra cơ hội lớn, không chỉ cho các nhà làm phim mà còn cho những người trong ngành điện ảnh trong nước được giao lưu và học hỏi kinh nghiệm từ các chuyên gia quốc tế.
Nếu tham gia các liên hoan phim quốc tế ở nước ngoài, đoàn Việt Nam chỉ cóthể mang theo khoảng vài chục người, thậm chí chỉ2-3 người. Nhưng khi tổ chức liên hoan phim quốc tế tại Việt Nam, chúng ta cóthể thu hút hàng trăm nhà làm phim, chuyên gia, và các hoạt động điện ảnh quốctế đến tham gia. Ví dụ, tại Liên hoanphim Châu Á Đà Nẵng vào cuối tháng 6 tới đây, dự kiến có khoảng 300 - 400 nhà làm phim và chuyên gia điện ảnh, trong đó có hơn 100 người đến từ các nước và vùnglãnh thổ trong tổng số gần 1.000 đại biểu và khách mời. Điều này tạo ra một môi trườngquốc tế rộng mở, giúp Việt Nam chủ động trongviệc tổ chức, quản lý và giới thiệu sản phẩm điện ảnh của mình.
PV:Có thể thấy Liên hoan phim Châu Á tại Đà Nẵng làmột cơ hội lớn để các nền điện ảnh giới thiệunhững tác phẩm chất lượng. Vậy, nước chủ nhà Việt Namcần làm gì để tận dụng tối đa cơ hội này?
TS Ngô Phương Lan: Điều quan trọng là chúngta cần chọn lựa những bộ phim có giá trị nghệ thuật và nhân văn, phản ánh tinhthần và nét đẹp văn hóa của Châu Á và thế giới. Các tác phẩm tham gia liên hoanphim không chỉ cần có giá trị nghệ thuật mà còn phải thể hiện sự sáng tạo, phảnánh những giá trị xã hội và nhân văn. Việc lựa chọn đúng các bộ phim sẽ giúpnâng cao giá trị điện ảnh Việt Nam và tạo cơ hội phát triển bền vững cho nềnđiện ảnh quốc gia.
Ở hạng mục phim châu Á, chúng ta cần chọn những bộ phim nghệ thuật, dòngđộc lập, và những tác phẩm đáp ứng các tiêu chí rõ ràng. Trong số các bộ phimViệt Nam trong năm, mục tiêu là lựa chọn những tác phẩm xuất sắc nhất, đạt tiêuchuẩn quốc tế, với sự tham gia của ban giám khảo quốc tế, bao gồm các nhà làmphim nổi tiếng và chuyên gia điện ảnh từ khắp nơi trên thế giới, cùng với cácchuyên gia Việt Nam. Điều này đảm bảo sự công bằng trong quá trình đánh giá.
Ở hạng mục phim Việt Nam dự thi có 2ban giám khảo, một là ban giám khảo chính gồm các chuyên gia, nhà làm phim nổitiếng của Việt Nam, hai là ban giám khảo NETPAC (mạng lưới khuyếnkhích điện ảnh Châu Á). Điều này giúp chúng ta cósự cọ xát, thẩm định và đánh giá từ nhiều góc nhìn khác nhau.
Đối với các bộ phim Việt Nam mới, mặc dù ở những kỳ đầu, giám khảo quốc tếcó thể nhận xét rằng nhiều phim mang tính thị trường hoặc chỉ phục vụ mục đíchgiải trí, chúng tôi cũng giải thích rằng trong "chùm phim giải trí"này, chúng tôi mong muốn các bạn chọn ra những tác phẩm tốt nhất về mặt nghềnghiệp, những bộ phim có giá trị nghệ thuật cao.
PV:Các liên hoan phimquốc tế thường ưa chuộng những bộ phim nghệ thuật, trong khi ở Việt Nam, dòngphim này lại chưa phát triển mạnh mẽ. Theo bà, điều này có ảnh hưởng như thếnào đến vị trí của điện ảnh Việt Nam tại các liên hoan phim quốc tế?
TS Ngô Phương Lan: Hiện nay, việc lựa chọn phim nghệ thuật như Art House,phim tác giả hay độc lập ở Việt Nam khá hiếm. Mỗi năm, chỉ có một hoặc hai phimđáp ứng được tiêu chí này, hoặc thậm chí không có phim nào. Phim nghệ thuật,thường có lượng khán giả hạn chế, không thể đồng nhất với phim thương mại.Trong ngành điện ảnh, có sự phân chia rõ ràng giữa dòng phim chính thống(mainstream) và phim độc lập (indie).
Giải thưởng và liên hoan phim có tiêu chí và gu riêng, và các tác phẩmchiến thắng thường có chất lượng nghệ thuật cao cùng sự ảnh hưởng lớn đến côngchúng. Ví dụ, giải Oscar thường trao giải cho những bộ phim không chỉ có giátrị nghệ thuật mà còn thành công về mặt thị trường. Tuy nhiên, cũng có nhữngnăm giải Oscar trao cho phim độc lập dù chúng không ăn khách, điều này thể hiệnsự đa dạng trong ngành điện ảnh.
Trong bối cảnh điện ảnh Việt Nam, một số người cho rằng phim nghệ thuật củahọ không được khán giả đón nhận vì "quá khó hiểu". Tuy nhiên, khôngphải cứ phim không có khán giả sẽ là "phim nghệ thuật". Một phimkhông có ý tưởng độc đáo, không có cách thể hiện sáng tạo,không có mạch nguồn cuộc sống... thì chắc chắn chẳngai muốn xem và càng không phải là phim nghệ thuật!
Cũng cần lưu ý rằng những bộ phim ăn khách đôi khi bị xem nhẹ vì bị cho là "chỉ là phim thương mại". Tuy nhiên, nhiều bộ phim này vẫn nhận được sự đánh giá cao tại các liên hoan phim. Điều này cần được chấp nhận và hiểu rằng không phải cứ là phim nghệ thuật mới có giá trị, và cũng không thể đánh giá thấp những bộ phim có tính chất thương mại. Đôi khi, những bộ phim ăn khách lại có những yếu tố chất lượng cao mà các phim khác không có. Vì vậy, trong một mùa phim, những bộ phim này có thể là lựa chọn tốt nhất và xứng đáng được công nhận, vì chúng đã chứng minh được khả năng thu hút khán giả và đáp ứng được các tiêu chí về nghề nghiệp.
PV:Xin cảm ơn bà!
