Nội dung trên được nhiều chuyên gia đề xuất tại tọa đàm “Hoàn thiện pháp luật để kiểm soát thuốc lá mới - Từ thực tiễn đến chính sách”, do Báo Đại Đoàn Kết tổ chức mới đây.
Các đại biểu nhấn mạnh, hiện khái niệm về các sản phẩm thuốc lá mới (thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng) chưa được quy định rõ ràng trong Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá năm 2012 và các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan. Điều này gây khó khăn cho cơ quan có thẩm quyền trong việc xác định mức xử phạt các hành vi buôn bán, vận chuyển, tàng trữ, nhập lậu, sản xuất, quảng cáo thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và thuốc lá mới khác.
Đại diện các bộ, ngành nhấn mạnh, nhu cầu cần thiết của việc sửa Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá (PCTHTL) và các văn bản pháp luật liên quan để thực thi Nghị quyết 173/2024 của Quốc hội hiệu quả. Chẳng hạn, Luật Đầu tư, Luật Quản lý ngoại thương... cũng cần được phối hợp xem xét để hoàn thiện khung pháp lý đồng bộ, minh bạch.
Ông Lê Thành Hưng, Viện Tiêu chuẩn chất lượng Việt Nam, Bộ Khoa học và Công nghệ cho rằng, việc nhận diện đúng bản chất của sản phẩm thuốc lá điện tử rất quan trọng để đưa ra các chính sách kiểm soát phù hợp và hiệu quả.
Cụm từ “thuốc lá mới” không còn phản ánh đúng tính chất “mới” của những sản phẩm này. Trên thế giới, các loại thuốc lá mới đã xuất hiện hơn 30 năm qua. Còn tại Việt Nam, các sản phẩm này có mặt hàng chục năm nay dưới nhiều chủng loại sản phẩm khác nhau, phổ biến nhất là hai loại gồm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.
Do đó, bước đầu tiên cần thực hiện là làm rõ định nghĩa và phân loại chính xác, riêng biệt giữa thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng.
Ông Trần Thành Trung, Cục Công nghiệp, Bộ Công Thương nhấn mạnh, cần điều chỉnh các luật và văn bản quy phạm pháp luật liên quan để phân biệt tách bạch giữa các nhóm thuốc lá mới, nhằm đưa Nghị quyết 173 đi vào thực tiễn.
Hiện Bộ Công Thương phối hợp chặt chẽ với Bộ Y tế và Bộ Tư pháp để sớm đưa ra định nghĩa về 2 loại sản phẩm này, tạo cơ sở pháp lý cho công tác quản lý đồng bộ về thể chế và minh bạch.
Trên thị trường hiện nay tồn tại nhiều chủng loại thuốc lá mới đa dạng, phức tạp, trong đó có cả sản phẩm lai tạo giữa 2 dòng sản phẩm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Do đó, việc phân biệt rõ thuốc lá nung nóng, thuốc lá điện tử, và các sản phẩm lai là rất quan trọng, giúp cho việc quản lý hiệu quả, gắn liền với thực tiễn, cũng như không gây nhầm lẫn về mức độ nguy hại của từng loại sản phẩm lên sức khỏe người dân.
Ông cũng cho biết, thế giới vẫn chia làm hai thái cực cấm và quản lý đối với thuốc lá nung nóng. Song thực tế cho thấy các nước phát triển không cấm mặt hàng này mà đưa vào kiểm soát có điều kiện. Ngoài ra, đa phần các doanh nghiệp tham gia vào lĩnh vực thuốc lá mới chủ yếu là các nhà đầu tư nước ngoài, vì vậy cũng cần cân nhắc việc tác động đến môi trường đầu tư trong tương lai.
Bà Nguyễn Quỳnh Liên, Trưởng ban Dân chủ, Giám sát và Phản biện xã hội, Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đánh giá và thận trọng xem xét tác động toàn diện đến các nhóm đối tượng liên quan, đặc biệt người tiêu dùng, khi hơn 18 triệu người hút thuốc lá tại Việt Nam có xu hướng chuyển sang thuốc lá mới.
Nếu xác định thuốc lá mới thuộc nhóm thuốc lá, cần có định nghĩa rõ ràng để thống nhất trong quản lý, tránh tình trạng người tiêu dùng và các cơ quan thực thi nhầm lẫn khái niệm về các sản phẩm này.
Vì vậy, từ góc độ hoàn thiện thể chế, cần sớm rà soát, điều chỉnh đồng bộ giữa các đạo luật liên quan như Luật Phòng chống tác hại thuốc lá, Luật Đầu tư, Luật quản lý ngoại thương và các văn bản hướng dẫn thi hành... đồng thời lấy ý kiến đa chiều từ các bên liên quan. Mục tiêu cuối cùng là xây dựng hành lang pháp lý minh bạch, đồng bộ giữa các văn bản pháp lý, và dung hòa quyền lợi giữa các bên.
Kết luận tại tọa đàm, các đại biểu cùng thống nhất việc ủng hộ mục tiêu bảo vệ sức khỏe cộng đồng của Nghị quyết 173/2024, đồng thời đồng thuận việc sửa hệ thống các luật liên quan là cần thiết để sớm đưa nghị quyết vào thực tiễn.
