Theo thống kê của Bộ Dân tộc và Tôn giáo, cả nước đã hoàn thành việc xóa 334.234 căn nhà tạm, nhà dột nát, nhà không bảo đảm tiêu chuẩn “3 cứng”. Tổng nguồn lực huy động đạt gần 50.000 tỷ đồng, trong đó có hơn 24.761 tỷ đồng từ ngân sách Trung ương. Riêng năm 2024, Nhà nước đã cho phép sử dụng 5% tiết kiệm chi thường xuyên, tương đương 5.074 tỷ đồng, cùng 1.940 tỷ đồng từ nguồn vượt thu để hỗ trợ xây dựng nhà ở cho người có công với cách mạng và thân nhân liệt sĩ.
Nhiều địa phương đã chủ động nâng mức hỗ trợ cao hơn so với quy định chung. Tuyên Quang và Thanh Hóa hỗ trợ 80 triệu đồng cho mỗi hộ xây mới, trong khi Hà Nam nâng mức hỗ trợ lên tới 120 triệu đồng. Khoảng 60% hộ gia đình đã nhận hỗ trợ còn tự huy động thêm nguồn lực để xây dựng, sửa chữa nhà ở kiên cố hơn. Cùng với đó, hơn 2,7 triệu ngày công lao động với 454.000 lượt người đã được huy động, thể hiện tinh thần đoàn kết, chung tay vì cộng đồng.
Chỉ trong vòng 1 năm 4 tháng, Ban Chỉ đạo Trung ương và các địa phương đã triển khai chiến dịch với tốc độ thần tốc, huy động trên 24,7 nghìn tỷ đồng, trong đó, khoảng 12,3 nghìn tỷ đồng đến từ đóng góp của người dân và nguồn lực xã hội hóa. Thành quả này giúp chương trình hoàn thành sớm 5 năm 4 tháng so với mục tiêu Nghị quyết số 42-NQ/TW của Trung ương và sớm hơn 4 tháng so với mục tiêu phong trào thi đua đã phát động. Đặc biệt, toàn bộ nhà ở cho người có công và thân nhân liệt sĩ đã được hoàn thành trước ngày 24/7/2025.
Xóa nhà tạm, nhà dột nát, giữ vững an sinh
Các chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát trên cả nước đã tiến về đích trước thời hạn. GS. Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường cho rằng, thành tựu này mang ý nghĩa xã hội to lớn khi bảo đảm cho người dân có chỗ ở tối thiểu với chất lượng bền vững, thay thế tình trạng nhà tranh tre, nứa lá dễ bị cuốn phăng mỗi khi thiên tai ập đến. Đây là chính sách đặc biệt có ý nghĩa đối với khu vực nông thôn, miền núi, ven biển - nơi người dân thường xuyên đối mặt với bão lũ, lũ ống, lũ quét.
Theo ông Võ, việc xóa bỏ nhà tạm, nhà dột nát là một “nét sáng” trong chính sách an sinh xã hội về nhà ở của Việt Nam. Điều này càng có giá trị khi so sánh với nhiều quốc gia phát triển, nơi các khu ổ chuột vẫn tồn tại, với điều kiện sống còn tồi tệ hơn nhiều so với những căn nhà tranh tre từng phổ biến ở Việt Nam.
“Nhiều chuyên gia quốc tế đã hỏi tôi rằng, tại sao Việt Nam không có khu ổ chuột. Câu trả lời nằm ở chính sách nhất quán của Nhà nước, được triển khai đến tận thôn xóm, xã, phường để bảo đảm không ai bị bỏ lại phía sau. Đây chính là tính ưu việt của chính sách an sinh xã hội ở Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh đất nước vẫn chỉ ở mức thu nhập trung bình”, ông Võ kể lại.
Tuy nhiên, theo GS Đặng Hùng Võ, thách thức đặt ra sau khi về đích là phải ngăn chặn tình trạng tái nghèo về nhà ở. Cấp xã giữ vai trò quan trọng trong việc theo dõi, kịp thời hỗ trợ khi các căn nhà bán kiên cố xuống cấp. Nếu nguồn lực địa phương không đủ, phải kịp thời báo cáo lên cấp tỉnh để có giải pháp, tránh để thành quả nhiều năm phấn đấu bị “tắt ngấm” vì sự thờ ơ trong quản lý.
GS. Võ cũng chỉ ra khoảng trống lớn trong chính sách hiện nay: chưa có chính sách nhà ở xã hội cho khu vực nông thôn và miền núi. Theo Luật Nhà ở, chính sách này mới chỉ áp dụng cho khu vực đô thị và các khu công nghiệp tập trung. Điều này khiến người dân vùng sâu, vùng xa - những nơi khó khăn nhất về thu nhập, vẫn đang trong tình trạng tự xoay xở, nhiều gia đình phải tích cóp, vay nợ trong nhiều năm mới dựng được căn nhà kiên cố.
“Người dân nông thôn, miền núi hiện vẫn cảm thấy bơ vơ vì chưa được chăm lo trong chính sách nhà ở xã hội. Đây là điều Nhà nước cần sớm bổ sung để bảo đảm an sinh cho nhóm đối tượng yếu thế nhất”.
Theo GS. Đặng Hùng Võ, khi chính sách bao phủ được cả đô thị lẫn nông thôn, kết hợp với sự giám sát chặt chẽ của chính quyền cơ sở, Việt Nam mới có thể duy trì thành quả xóa bỏ nhà tạm, nhà dột nát một cách bền vững, đồng thời tiếp tục khẳng định tính ưu việt trong chính sách an sinh xã hội về nhà ở so với nhiều quốc gia khác.
Xóa nhà tạm: Thành quả trước mắt, trách nhiệm lâu dài
TS. Nguyễn Minh Phong, nguyên Trưởng phòng Nghiên cứu kinh tế, Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội Hà Nội cho rằng, chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát là một trong những nhiệm vụ chính trị trọng tâm, kéo dài qua nhiều năm và đến nay đã cơ bản hoàn thành với sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, đặc biệt là Thủ tướng Phạm Minh Chính. Nhiều địa phương đã công bố hoàn thành việc xóa bỏ nhà tạm, nhà dột nát, coi đây là thành tựu lớn, sánh ngang với những kết quả quan trọng như xóa mù chữ, xóa đói giảm nghèo hay triển khai các chính sách an sinh xã hội khác.
Theo ông Phong, chương trình này không chỉ mang giá trị nhân văn, xã hội và kinh tế, mà còn khẳng định sự ưu việt của chế độ, sự quan tâm sát sao của Đảng, Nhà nước đối với đời sống người dân. Việc cung cấp chỗ ở ổn định, vững chắc cho các hộ nghèo góp phần tạo động lực để họ an cư, yên tâm phát triển sản xuất, đồng thời củng cố sự đồng thuận xã hội trong tiến trình chuyển đổi số và xây dựng nông thôn mới. Đây cũng là yếu tố có liên quan trực tiếp đến sự phát triển thị trường bất động sản và mục tiêu giảm nghèo bền vững của cả nước.
Tuy nhiên, theo TS. Nguyễn Minh Phong, khó có thể khẳng định rằng, tình trạng tái nghèo, tái phát nhà dột nát sẽ không xảy ra, bởi Việt Nam là quốc gia thường xuyên hứng chịu thiên tai, bão lũ, khí hậu khắc nghiệt khiến nhà cửa xuống cấp nhanh chóng. Trong bối cảnh nguồn lực tài chính còn hạn chế, việc xây dựng nhà ở cần thực sự bảo đảm chất lượng bền vững. Ông Phong nhấn mạnh, chương trình xóa nhà dột nát không nên chỉ dừng lại như một phong trào nhất thời, mà cần trở thành nhiệm vụ thường xuyên của các địa phương, gắn với công tác rà soát, phát hiện và hỗ trợ kịp thời những hộ dân có nguy cơ rơi vào cảnh nhà tạm, nhà dột nát.
Để giải quyết vấn đề một cách lâu dài, ông đề xuất thành lập quỹ phát triển nhà ở xã hội, trong đó có một phần tài chính và tín dụng dành riêng cho việc hỗ trợ hộ nghèo sửa chữa, thay thế nhà ở xuống cấp. Đồng thời, cần tiếp tục khuyến khích và phát huy tinh thần tương thân, tương ái trong cộng đồng, huy động nguồn lực xã hội cho chương trình này.
Nhìn về tương lai 5-10 năm tới, TS. Phong kỳ vọng, những căn nhà dột nát sẽ biến mất khỏi diện mạo nông thôn và đô thị, thay vào đó là những ngôi nhà kiên cố, góp phần cải thiện cảnh quan, nâng cao chất lượng sống và tạo nên hình ảnh nông thôn mới khởi sắc. Đây sẽ là bước tiến quan trọng để Việt Nam định vị hình ảnh tốt đẹp hơn trong kỷ nguyên hội nhập và phát triển.
Trong giai đoạn về đích, theo TS. Phong, những địa phương đã hoàn thành cần rút kinh nghiệm để duy trì kết quả, những nơi chưa đạt cần khẩn trương rà soát, tháo gỡ vướng mắc và phát huy tinh thần chủ động trong quản lý. Bên cạnh đó, việc tăng cường thông tin, minh bạch trên các kênh báo chí và đường dây nóng là giải pháp cần thiết để kịp thời nắm bắt, xử lý những vấn đề phát sinh, bảo đảm tiến độ cũng như chất lượng công trình.
Tại Hội nghị tổng kết Chương trình và Phong trào thi đua “Cả nước chung tay xóa nhà tạm, nhà dột nát” mới đây, Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định, đối với 334.234 hộ đã được hỗ trợ xóa nhà tạm, nhà dột nát, đây mới chỉ là nền tảng bước đầu để “an cư”. Thời gian tới các bộ, ngành, địa phương cần có chính sách đột phá hỗ trợ để các hộ này để “lạc nghiệp”, phấn đấu đến năm 2030, Việt Nam cơ bản không còn hộ nghèo theo tinh thần Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 23/6/2021 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giảm nghèo bền vững đến năm 2030.
