Cụm từ "Anh em cọc chèo" hay "Anh em đồng hao" có nguồn gốc như thế nào?

Trong chương trình hôm nay, mời quý vị và các bạn cùng tiến sĩ Thanh Nga, Viện Văn học Việt Nam tìm hiểu về sự hoán đổi giữa hai danh từ chỉ loại “con” và “cái”.

“Dao năng liếc thì sắc, người năng chào thì quen”. “Một chào, hai dạ, ba thưa. Tưởng chừng là dễ, mấy ai tận tường”. Lời chào là một nghi thức xã giao đầu tiên, là phép lịch sự tối thiểu của mỗi cá nhân khi bắt đầu một cuộc giao tiếp. Cùng PGS.TS Trương Thị Nhàn - giảng viên Chuyên ngành Ngôn ngữ học, Trường đại học Khoa học Huế chia sẻ về “Lời chào trong tiếng Việt”.

- Cùng tiến sĩ Thanh Nga, Viện Văn học Việt Nam tìm hiểu về sự hoán đổi giữa hai danh từ chỉ loại “con” và “cái” trong chương trình hôm nay. - Giải đáp xuất xứ và ý nghĩa của điển tích “Gương vỡ lại lành”.

“Ngoài” và “ngoại” có gì khác nhau? Cùng PGS, TS Hoàng Anh Thi, Khoa Ngôn ngữ học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội phân biệt một số cặp từ dễ gây hiểm lầm tương tự như vậy.

- Hai tiếng “tri ân”, dù thế hệ nào đi chăng nữa thì vẫn luôn giữ nguyên giá trị. Trong chương trình hôm nay, mời quý vị và các bạn cùng chuyên gia ngôn ngữ, PGS, TS Phạm Văn Tình, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Việt Nam học tìm hiểu ý nghĩa từ “tri ân” và những từ ghép với từ “tri”. - Nguồn gốc câu thành ngữ “Ăn vóc học hay”.

- Giáo sư, tiến sĩ Trần Trí Dõi, Khoa Ngôn ngữ học, trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội sẽ giúp chúng ta phân biệt sự khác nhau của một số cặp từ. - Nguồn gốc và ý nghĩa của câu thành ngữ “Gà đẻ gà cục tác”.

- Trong chương trình hôm nay, mời quý vì và các bạn cùng Phó giáo sư, Tiến sĩ Phạm Văn Tình, Trung tâm Nghiên cứu Việt Nam học tìm hiểu về dấu câu và nguyên tắc sử dụng dấu câu trong tiếng Việt. - Xuất xứ và ý nghĩa của câu thành ngữ “Thả mồi bắt bóng”.

- Có một số cặp từ được sử dụng thường xuyên có vẻ như cùng ý nghĩa, tuy nhiên, nhiều người thấy thắc mắc khi sử dụng, chẳng hạn như “khẳng khái” hay “khảng khái”, “chuẩn đoán” với “chẩn đoán” hay “tri thức” với “trí thức”… Sử dụng cụm từ nào mới là chính xác? - Điển tích thành ngữ “Ăn cơm chúa, múa tối ngày”.

- Mùa thu là mùa đẹp nhất trong năm với tiết trời mát mẻ, cảnh sắc hữu tình. Trong kho tàng ca dao, tục ngữ có nhiều câu sử dụng bối cảnh mùa thu hoặc nói đến cảnh vật, con người trong mùa thu. Tản mạn về "Ca dao mùa thu" cùng TS. Đỗ Anh Vũ. - Điển tích thành ngữ “Ông chẳng bà chuộc”.

- Chữ “luận” có nhiều từ ghép khác nhau rất thú vị, tuy nhiên những từ ghép này sử dụng cũng không phải là dễ dàng. Trong chương trình hôm nay, chúng ta cùng gặp gỡ chuyên gia ngôn ngữ, PGS, TS Phạm Văn Tình để nghe ông phân tích về những từ ngữ này. - Điển tích thành ngữ “Ngậm miệng ăn tiền”.

“Gấu” để chỉ người yêu, “xà lách” có nghĩa là lạng lách…những tiếng lóng thời @ đang ngày càng nở rộ trong giới trẻ. Phạm Khánh Hồng và Đặng Công Thành, sinh viên Đại học Bách khoa Hà Nội chia sẻ quan điểm về tiếng lóng hiện nay.

- Một số cụm từ được cấu tạo từ một từ gốc, có ý nghĩa khá là giống nhau gây khó cho những người sử dụng. Vậy các cụm từ “kiểm tra”, “kiểm soát” và “kiểm soát” sử dụng, phân biệt thế nào? Trong chương trình hôm nay chúng ta cùng gặp gỡ chuyên gia ngôn ngữ, PGS, TS Phạm Văn Tình để nghe ông giải thích về những từ ngữ này. - Đi tìm điển tích: Châu chấu đá voi.

- Cụm từ “nề nếp” và “nền nếp”, cụm từ nào mới là chính xác? Cụm từ “hoang hoải” có ý nghĩa là gì? Trong cụm từ “đất nề quê thói” thì từ “nề” và từ “thói” có ý nghĩa ra sao? Trong chương trình hôm nay, chuyên gia ngôn ngữ, PGS, TS Phạm Văn Tình sẽ giúp chúng ta tìm hiểu về những từ ngữ này. - Câu chuyện điển tích thành ngữ “Mèo già hóa cáo”.

- Có những cặp từ rất dễ bị nhầm lẫn khi sử dụng. “Lên” và “nên” sử dụng, phân biệt thế nào? Một cặp từ khác đó là “chuyện” và “truyện” dùng thế nào mới là đúng? Chuyên gia ngôn ngữ, tiến sĩ Đỗ Anh Vũ sẽ giúp chúng ta phân biệt, sử dụng những cặp từ này. - Câu chuyện điển tích thành ngữ: Đứt đuôi con nòng nọc.

- Từ thủa xa xưa, cuộc sống của người nông dân Việt Nam gắn bó với thiên nhiên, với công việc đồng áng, từ đó ông cha ta đã đúc kết được nhiều kinh nghiệm về lao động sản xuất thông qua những câu tục ngữ, ca dao rất có ý nghĩa và có giá trị còn lưu truyền đến ngày nay. Trong chương trình hôm nay, chúng ta cùng gặp gỡ chuyên gia ngôn ngữ, tiến sĩ Đỗ Anh Vũ để nghe anh bật mí về những từ ngữ này. - Câu chuyện điển tích thành ngữ “một mất mười ngờ”.

- Chữ “xiết” và “siết” dùng thế nào mới là chính xác? Cặp từ khác là “chưng” và “trưng” sử dụng phân biệt thế nào? Chuyên gia ngôn ngữ, TS Đỗ Anh Vũ sẽ bật mí, giúp chúng ta phân biệt sử dụng các cặp từ này. - Câu chuyện về thành ngữ “Lừa ưa nặng”

- Có một số cụm từ có ý nghĩa khá trừu tượng đã gây khó cho người sử dụng. Cụm từ “bản sắc” và “sắc thái” có ý nghĩa là gì và sử dụng thế nào mới là chính xác? Cụm từ “cú pháp” thường được sử dụng trong những trường hợp nào? Chuyên gia ngôn ngữ, PGS, TS Phạm Văn Tình sẽ giúp chúng ta tìm hiểu về những từ ngữ này - Câu chuyện thành ngữ “Trời không chịu đất, đất chẳng chịu trời”

- Có một số từ Hán Việt chúng ta thấy rất quen thuộc, tuy nhiên không phải ai cũng hiểu rõ ý nghĩa cũng như cách sử dụng của chúng. Trong chương trình hôm nay, chúng ta cùng gặp gỡ PGS, TS Phạm Văn Tình để nghe ông giải thích về những từ ngữ này. - Câu chuyện thành ngữ “Ông chẳng bà chuộc”.

- Phân biệt thế nào về hai cụm từ “thảm họa” và “hiểm họa” trong biến đổi khí hậu? Hiểu ra sao về cụm từ “biến đổi khí hậu đột ngột”?... Chuyên gia về biến đổi khí hậu, TS Nguyễn Tiến Thành, giảng viên Khoa Kỹ thuật Tài nguyên nước, trường Đại học Thủy lợi sẽ tiếp tục đồng hành cùng chúng ta trong chương trình hôm nay. - Tiểu phẩm thành ngữ: Vắt cổ chày ra nước.

- Trên các phương tiện truyền thông chúng ta thường thấy các cụm từ liên quan đến biến đổi khí hậu. Tìm hiểu về những từ này, trong chương trình hôm nay, chúng ta cùng gặp gỡ chuyên gia về biến đổi khí hậu TS Nguyễn Tiến Thành, giảng viên Khoa Kỹ thuật Tài nguyên nước, Đại học Thủy lợi để nghe ông giải thích về những từ ngữ này. - Câu chuyện thành ngữ: Nồi nào vung nấy.

"Ngoài” và “ngoại” có gì khác nhau? Cùng PGS, TS Hoàng Anh Thi, Khoa Ngôn ngữ học, Trường đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, đại học Quốc gia Hà Nội phân biệt một số cặp từ dễ gây hiểu lầm tương tự như vậy trong chương trình hôm nay.

- Có một số cặp từ có chung một thành tố khá khó phân biệt...Chẳng hạn như cụm từ “đặc tính” và “thuộc tính” khác nhau ra sao? Cụm từ “căn vặn” và “căn dặn” có đồng nghĩa? Cụm từ “tịch liêu” và “cô liêu” sử dụng thế nào mới là chính xác? TS. Đỗ Anh Vũ phân tích về ý nghĩa và cách sử dụng của những từ ngữ này. - Câu chuyện điển tích thành ngữ: Lấy thúng úp voi.

PGS, TS Hoàng Anh Thi, Khoa Ngôn ngữ học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội phân biệt một số cặp từ dễ gây nhầm lẫn trong tiếng Việt.

- Có một số câu thành ngữ về con mèo khá thú vị, tuy nhiên không phải ai cũng hiểu rõ. Chương trình hôm nay, chuyên gia ngôn ngữ, PGS, TS Phạm Văn Tình sẽ giúp chúng ta tìm hiểu tiếp một số câu thành ngữ, tục ngữ liên quan đến con mèo. - Câu chuyện thành ngữ: Xắn váy quai cồng.

- Trong 12 con giáp, mèo là con vật hiền lành, thông minh, lanh lợi và rất thân thiện gần gũi với con người. Hình ảnh con mèo với nhiều sắc thái và cung bậc khác nhau gắn với đặc tính của loài vật này đã rất quen thuộc trong các thành ngữ, tục ngữ của người xưa. Chúng ta cùng tìm hiểu một số các thành ngữ, tục ngữ liên quan đến con mèo với sự tham gia của chuyên gia ngôn ngữ, PGS, TS Phạm Văn Tình. - Câu chuyện thành ngữ: Châu chấu đá voi.

- “Thinh thinh đất rộng trời cao/ Đố ai biết được xứ nào trời dư?”... Những câu đố vui về địa danh và lời bật mí thú vị của chuyên gia ngôn ngữ TS Đỗ Anh Vũ. - Câu chuyện thành ngữ “Nhún nhảy như chìa vôi”.

- Thú chơi chữ là trò chơi trí tuệ thể hiện trí thông minh, tài liên tưởng nhanh nhạy và sắc sảo đã tạo ra nhiều sản phẩm ngôn ngữ độc đáo. Hiện tượng chơi chữ đồng âm, đồng nghĩa được người xưa sử dụng rất tài tình trong các câu đố vui rất thú vị. Trong chương trình hôm nay, chúng ta cùng gặp gỡ chuyên gia ngôn ngữ, TS Đỗ Anh Vũ để nghe anh giải thích một số câu đố sử dụng lối chơi chữ đồng âm, đồng nghĩa của người xưa về một số loài cây và hoa. - Câu chuyện thành ngữ: Vẽ rắn thêm chân.

- “Manh nha” và “mầm mống” có ý nghĩa tương đương với nhau hay không? Cụm từ “lam lũ” có ý nghĩa như thế nào? Cụm từ “xảo biện” mang sắc thái tiêu cực hay tích cực. Trong chương trình hôm nay, chúng ta cùng gặp gỡ chuyên gia ngôn ngữ, tiến sĩ Đỗ Anh Vũ để nghe anh bật mí về những từ ngữ này. - Câu chuyện thành ngữ “hàng tôm hàng cá”.

- Chữ “cương” có một số từ ghép khá là khó hiểu, chẳng hạn như “tam cương” và “cương thường” có ý nghĩa là gì? Chữ “cương” có cặp từ đồng âm mà ý nghĩa lại tương phản rất rõ rệt, đó là cặp từ nào? Ngoài cặp từ này, trong tiếng Việt còn có những trường hợp đồng âm kiểu tương phản và ngược nghĩa nào khác nữa? Trong chương trình hôm nay, chuyên gia ngôn ngữ, tiến sĩ Đỗ Anh Vũ sẽ giúp chúng ta tìm hiểu về những trường hợp này. - Đi tìm điển tích: Cá chép hóa rồng.

- Những cái tên mà chúng ta vẫn bắt gặp hàng ngày, chẳng hạn như: Đà Lạt, Hương Khê, Sài Gòn… rất quen thuộc, nhưng không phải ai cũng biết những địa danh này có ý nghĩa như thế nào và nguồn gốc ra sao. Chuyên gia ngôn ngữ, PGS, TS Phạm Văn Tình, sẽ giúp chúng ta tìm hiểu tiếp về những tên địa danh này. - Điển tích thành ngữ “Học vẹt”.

Cần hiểu sao về hai tiếng thầy, trò thiêng liêng? Nhà giáo và giáo viên có gì khác nhau? Khách mời hôm nay, PGS, TS Trương Thị Nhàn, giảng viên chuyên ngành Ngôn ngữ học, trường Đại học Khoa học Huế sẽ có những chia sẻ cùng quý vị và các bạn.

- Trong lịch sử khoa cử Việt Nam, ít có ông Trạng nào tên tuổi lại được nhắc đến với nhiều giai thoại kỳ bí như Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm. Dân gian truyền tụng về ông như một vị Thánh của nước Việt, với khả năng thấu thị và tiên tri về số mệnh, vận mệnh... - Câu chuyện thành ngữ: Mười voi không được bát nước sáo.

- Cùng chuyên gia ngôn ngữ, PGS, TS Phạm Văn Tình tìm hiểu về cách gọi các ông trạng thường được người xưa đặt cho các tên nghe khá đặc biệt, chẳng hạn như: Trạng Trình, Trạng Lường, Trạng Bùng, Trạng Quỳnh… Vậy các cách gọi này có ý nghĩa và cấu tạo như thế nào? - Giai thoại về Trạng Lường Lương Thế Vinh.

- Chữ “phụ” có thể kết hợp với nhiều chữ khác để tạo nên những từ ghép rất thú vị. Vậy “phụ” có phải từ hán việt hay không? Chữ “phụ” chuyển nghĩa như thế nào qua các từ ghép? Câu đối sử dụng chữ “phụ” mà Trạng lường Lương Thế Vinh đã nói “Đinh tiền túy tửu, phụ phù phu” có hàm ý ra sao? Trong chương trình hôm nay chúng ta cùng gặp gỡ chuyên gia ngôn ngữ, tiến sĩ Đỗ Anh Vũ để nghe anh phân tích về những từ ngữ này. - Đi tìm điển tích: Câu chuyện thành ngữ “chưa nặn bụt đã nặn bệ”.

- Cụm từ “trang nhã” và “tao nhã” sử dụng khác nhau như thế nào? “Phong sương” và “phong trần” được dùng để nói về những người ra sao? 2 cụm từ này có cùng nghĩa với nhau hay không? Cụm từ “từng trải” thường sử dụng trong những trường hợp nào? Trong chương trình hôm nay, TS Đỗ Anh Vũ sẽ giúp chúng ta tìm hiểu về ý nghĩa và cách phân biệt, sử dụng của các từ ngữ này. - Câu chuyện thành ngữ “Nước chảy chỗ trũng”.

- Cụm từ “tinh tế” và “tế nhị” ý nghĩa, sử dụng, phân biệt như thế nào? Các cụm từ “bao dung”, “khoan dung” và “vị tha” có đồng nghĩa hay không? Cụm từ “lịch sự”, “lịch thiệp”, “lịch lãm” dùng có khác nhau hay không? Trong chương trình hôm nay, TS Đỗ Anh Vũ sẽ giúp chúng ta tìm hiểu về ý nghĩa và cách sử dụng của các từ ngữ này. - Đi tìm điển tích: Câu chuyện thành ngữ “Ông chẳng bà chuộc”.

- Để diễn tả vẻ đẹp của người phụ nữ có những cặp từ ta vẫn thường dùng với nghĩa tương đồng, chẳng hạn như cặp từ “xinh” và “đẹp”, liệu hai từ này có cùng nghĩa? Các cụm từ “yêu kiều” và “kiều diễm” có ý nghĩa là gì và sử dụng có khác nhau hay không? Cụm từ “yêu kiều diễm lệ” được dùng để chỉ những người phụ nữ như thế nào? Trong chương trình hôm nay chúng ta cùng gặp gỡ chuyên gia ngôn ngữ, TS Đỗ Anh Vũ để nghe anh phân tích về cách sử dụng đúng của những cặp từ này. - Câu chuyện thành ngữ “Quýt làm cam chịu”.

- Cụm từ “trọng thể” và “trọng thị” có gì khác nhau? “Thi thoảng” và “thỉnh thoảng” sử dụng thế nào cho đúng? Những thắc mắc của thính giả về sự khác nhau của một số cặp từ sẽ được giải đáp cùng chuyên gia ngôn ngữ, PGS, TS Hoàng Anh Thi, Trung tâm Ngôn ngữ và Văn hóa Việt Nam. - Đi tìm điển tích: Xuất sứ của câu thành ngữ “Ba que xỏ lá”.

- Hiện nay, trong giới trẻ xuất hiện một số những ngôn từ khá khác lạ mà chúng ta vẫn quen gọi là ngôn ngữ thời @. Chẳng hạn như cụm từ “diễn sâu” được giới trẻ dùng với ý nghĩa là gì? Cụm từ “cạn lời” thường được dùng trong những trường hợp như thế nào? Cụm từ “cái nịt” xuất hiện khá nhiều trên các trang mạng được sử dụng với hàm ý ra sao? Trong chương trình hôm nay, chúng ta cùng gặp gỡ chuyên gia ngôn ngữ, PGS, TS Phạm Văn Tình để nghe ông phân tích về những từ ngữ này. - Triển khai chương trình dạy tiếng Việt cho kiều bào ở nước ngoài.

- Cụm từ “me xưa” hay “mất me xưa” có ý nghĩa là gì? “Ở giá” và “xuất giá” sử dụng thế nào mới là chính xác? Chữ “giá” trong 2 từ này có cùng nghĩa hay không? Trong chương trình hôm nay, chúng ta cùng gặp gỡ chuyên gia ngôn ngữ, PGS, TS Phạm Văn Tình để nghe ông phân tích về những từ ngữ này. - Đi tìm điển thích: Câu chuyện thành ngữ “Áo gấm đi đêm”.

- Cụm từ “viện dẫn” phải sử dụng thế nào mới là chính xác? Cụm từ “lượng dụng” có hàm ý ra sao và có thể hiểu thế nào về “công nghệ lưỡng dụng”? Trong cụm từ “chiềng làng, chiềng chạ”, từ chiềng và chạ có ý nghĩa là gì? Chương trình hôm nay, chuyên gia ngôn ngữ, tiến sĩ Phạm Văn Tình sẽ giúp chúng ta tìm hiểu về những từ ngữ này. - Đi tìm điển tích: Mất bò mới lo làm chuồng.

- Lối chơi chữ được người xưa sử dụng rất dí dỏm và sâu sắc thông qua lối nói lái. Trong chương trình hôm nay, chuyên gia ngôn ngữ, Tiến sĩ Đỗ Anh Vũ giới thiệu về một kiểu chơi chữ khác của người xưa với những câu ca dao, tục ngữ biến chuyển tài tình qua thủ pháp đồng âm. - Đi tìm điển tích: Giai thoại về cách chơi chữ kiểu đồng âm của nhà thơ Trần Tế Xương.

- Chương trình hôm nay, chuyên gia ngôn ngữ Đỗ Anh Vũ sẽ giúp chúng ta tìm lời giải đáp cho một số câu đố theo lối nói lái của người xưa rất thú vị, chẳng hạn như: “Bằng cha, bằng chả, bằng chà. Con nít nghe nói, sợ đà thất kinh”. Rồi câu “Khoan đầu, khoan cổ, khoan lai, bò la, bò liệt đố ai biết gì”. Hay câu “Cái gì hình dáng vuông vuông, nắm cho nó chặt kẻo buông nó phình. Cây chi hình dáng xinh xinh, hễ cà thì nhột cùng mình người ta”. - Giai thoại sử dụng lối nói lái của trạng trình Nguyễn Bỉnh Khiêm.

- Thú chơi chữ trong tiếng Việt là một trò chơi trí tuệ rất thú vị được ông cha ta sử dụng để truyền tải những tâm tư, tình cảm, ước mơ vào những câu đố, những vế đối thật dí dỏm và phong phú. Thường đằng sau những câu chữ ấy ẩn hiện những sự vật, sự việc gắn liền với đời sống của người nông dân xưa, cả những lời trêu trọc hay phê phán nhẹ nhàng nhưng trên hết vẫn là những tiếng cười thật sảng khoái. Trong chương trình hôm nay, chúng ta sẽ nghe chuyên gia ngôn ngữ, tiến sĩ Đỗ Anh Vũ giới thiệu khái quát về loại hình ngôn ngữ nói lái cũng như bật mí một vài câu đố về thể loại chơi chữ này. - Giai thoại về cách nói lái của Tam nguyên Yên Đổ Nguyễn Khuyến.

“Dao năng liếc thì sắc, người năng chào thì quen”. “Một chào, hai dạ, ba thưa. Tưởng chừng là dễ, mấy ai tận tường”. Lời chào là một nghi thức xã giao đầu tiên, là phép lịch sự tối thiểu của mỗi cá nhân khi bắt đầu một cuộc giao tiếp. Cùng tìm hiểu về lời chào, một nét đẹp đặc trưng trong văn hóa của người Việt cùng PGS, TS Trương Thị Nhàn, giảng viên chuyên ngành Ngôn ngữ học, trường Đại học Khoa học Huế.

- Có thể hiểu ra sao về câu “ăn vóc học hay”, cụm từ “ăn vóc” ở đây có hàm ý gì. Câu “ăn như thuồng luồng đổ đó” được sử dụng để nói về điều gì? Cụm từ “khói lam chiều” có ý nghĩa sâu sa như thế nào? Trong chương trình hôm nay, chuyên gia ngôn ngữ, PGS, TS Phạm Văn Tình sẽ giúp chúng ta tìm hiểu về những từ ngữ này. - Đi tìm điển tích: câu chuyện thành ngữ “thơ con cóc”.

- Trong lao động sản xuất, ông cha ta đã đúc kết ra nhiều kinh nghiệm thông qua các câu thành ngữ, tục ngữ rất thú vị về thời tiết và lao động, chẳng hạn như các câu “phân gio chẳng bằng cấy mò tháng Sáu”, “trai lành chửa vội, trai thối trời mưa” hay câu “tháng Bảy mưa gãy cành trám”. Những câu này là thành ngữ hay tục ngữ? Ý nghĩa của chúng được dân gian sử dụng như thế nào? Trong chương trình hôm nay, chúng ta cùng gặp gỡ chuyên gia ngôn ngữ PGS, TS Phạm Văn Tình để nghe ông phân tích về những trường hợp này. - Đi tìm điển tích: Câu chuyện về thành ngữ "Nói dối như cuội".

- Nhiều câu thành ngữ, tục ngữ trong dân gian chúng ta thường dùng, tuy nhiên không phải ai cũng hiểu rõ. Chẳng hạn như câu: “tránh thằng một nai, gặp thằng hai nậm” có hàm ý gì? Câu “mắm mặn chết dòi” có phải đơn thuần chỉ là nói về cách làm mắm hay không? Câu “người làm sao bào hao làm vậy” được dùng để nói về những người như thế nào? Cụm từ “bào hao” có ý nghĩa ra sao? Trong chương trình hôm nay, chuyên gia ngôn ngữ PGS, TS Phạm Văn Tình đến từ Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam sẽ giúp chúng ta tìm hiểu về những từ ngữ này. - Đi tìm điển tích: Thành ngữ “bóc ngắn cắn dài”.

- Một số khái niệm về thời tiết, khí hậu tưởng chừng như rất đơn giản, tuy nhiên không phải ai cũng hiểu rõ. Chẳng hạn như: lũ, lụt hay ngập úng khác nhau ra sao? Khái niệm “cực đoan” trong thời tiết được hiểu như thế nào? Khí hậu và thời tiết dùng như thế nào mới là chính xác? Vì sao lại gọi là “nước cứng”. Trong chương trình hôm nay, chuyên gia thủy văn quản lý tài nguyên nước, PGS, TS Bùi Công Quang, nguyên giảng viên cao cấp trường ĐH Thủy Lợi sẽ giúp chúng ta tìm hiểu về những trường hợp này. - Đi tìm điển tích: Thành ngữ “dốt hay nói chữ”.

- Có rất nhiều khái niệm liên quan đến thủy văn, môi trường mà nhiều người thấy lúng túng khi sử dụng. Có thể hiểu ra sao về “hệ sinh thái”? “môi trường sinh thái” khác với “hệ sinh thái” như thế nào? Cụm từ “tài nguyên nước có ý nghĩa là gì”? “an ninh nguồn nước” hay “ an ninh tài nguyên nước”, khái niệm nào mới là chính xác. Để diễn tả độ lớn của các trận mưa, có thể sử dụng cụm từ “lưu lượng mưa” hay không? Trong chương trình hôm nay, chúng ta cùng gặp gỡ chuyên gia thủy văn, quản lý tài nguyên nước, PGS, TS Bùi Công Quang, nguyên giảng viên cao cấp trường ĐH Thủy lợi để nghe ông giải thích về những khái niệm này. - Câu chuyện về thành ngữ “cốc mò cò xơi”.

“Vô hình chung” hay “vô hình trung”, từ nào mới đúng chính tả? Tưởng chừng như đơn giản nhưng lại không ít người mắc phải lỗi chính tả khi dùng 2 từ này. Mời quý vị và các bạn tìm hiểu hiện tượng viết sai chính tả do không rõ nghĩa với sự tham gia của vị khách mời Tiến sĩ Trần Tiến Khôi, chuyên ngành Hán Nôm, trường Đại học Thăng Long, Hà Nội.

Một số cặp từ có ý nghĩa khá gần nhau đã gây thắc mắc cho nhiều người khi sử dụng, như “danh lam” và “thắng cảnh” có cùng nghĩa hay không? Cụm từ “cô đơn” và “cô độc” phân biệt, sử dụng như thế nào? Cụm từ “nhuận bút” và “thù lao” phải chăng là cùng nghĩa? Từ “xiêm” và “áo” có ý khác nhau ra sao? Trong chương trình hôm nay, PGS, TS Phạm Văn Tình đến từ Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam sẽ giúp chúng ta tìm hiểu về những cặp từ này.

Câu nói con người hơn nhau ở ngộ, quý ở thiện và cao ở nhẫn có ý khuyên răn con người ta như thế nào? Câu “cho mượn nhà làm đám tang chứ không cho mượn nhà làm đám cưới” được hiểu ra sao? Câu “ngựa tốt không quay đầu ăn cỏ cũ” được dùng để nói về điều gì? Trong chương trình hôm nay, chúng ta cùng gặp gỡ chuyên gia ngôn ngữ, tiến sĩ Đỗ Anh Vũ để nghe anh phân tích về những trường hợp này.

Nhiều câu nói của người xưa được đúc kết từ kinh nghiệm, từ trí tuệ là những lời khuyên, răn dạy các thế hệ sau rất thú vị và cũng rất hữu dụng. Trong chương trình hôm nay, chúng ta cùng tìm hiểu một số trường hợp này, chẳng hạn như câu: “không sợ ma khóc, chỉ sợ chó hú” có hàm ý gì? Vì sao người xưa lại nói: muốn kinh doanh thắng lợi thì cần phải biết trí tuệ của cáo, phương hướng của sói và sức mạnh của chim ưng. Hay câu: “ấp rắn trăm ngày vẫn không ấm, nuôi sói cả đời cũng không thân” ám chỉ điều gì? Hôm nay, chuyên gia ngôn ngữ, tiến sĩ Đỗ Anh Vũ sẽ giúp chúng ta tìm hiểu về những từ ngữ này.

Trong hành trình đổi mới và hội nhập quốc tế, ngôn ngữ cũng góp phần với những cụm từ mới được tạo ra, được du nhập phù hợp với xu thế hiện đại. Nhiều cụm từ thường xuyên xuất hiện trên truyền thông, báo chí, chẳng hạn như: cụm từ “phân khúc” trong phân khúc thị trường có ý nghĩa là gì? Những người trong giới kinh doanh thường sử dụng cụm từ “nhà đầu tư lướt sóng’, vậy “lướt sóng” ở đây được hiểu như thế nào? Cụm từ “áp chế” sử dụng ra sao mới là đúng? Trong chương trình hôm nay, chuyên gia ngôn ngữ, tiến sĩ Đỗ Anh Vũ sẽ giúp tìm hiểu về những từ ngữ này.

Trong chương trình trước, quý vị và các bạn đã biết đến một số câu tục ngữ về lao động sản xuất rất thú vị. Hôm nay chúng ta tiếp tục tìm hiểu một số câu tục ngữ khác là những kinh nghiệm rất hữu ích trong việc trồng cấy, chăn nuôi. Chẳng hạn như: “tua rua mọc vàng cây héo lá, tua rua lặn chết cá chết tôm” hay “mạ lăn lo lăn lo lóc, lúa lăn con ăn bằng gì”, câu “một ngày vãi chài, 72 ngày phơi lưới”. Vậy những câu tục ngữ này có ý nghĩa như thế nào? Chuyên gia ngôn ngữ PGS, TS Phạm Văn Tình sẽ giúp chúng ta tìm lời giải đáp.

Từ thực tế quan sát trong lao động sản xuất, ông cha ta ngày xưa đã đúc kết rất nhiều kinh nghiệm thông qua những câu ca dao, tục ngữ vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay. Chẳng hạn như câu: “đầu thanh cao tiến, thấp hậu chẳng tậu thì sao” được hiểu như thế nào? Hay câu “nhất canh trì, nhì canh viên, tam canh điền” được dùng để chỉ điều gì? Câu “trăng mờ tốt lúa nỏ, trăng tỏ tốt lúa sâu” người nông dân có thể áp dụng trong việc trồng lúa như thế nào? Trong chương trình hôm nay, chuyên gia ngôn ngữ PGS, TS Phạm Văn Tình sẽ giúp giải thích về những câu ca dao, tục ngữ liên quan đến lao động sản xuất này.

Trong kho tàng dân gian của Việt Nam có rất nhiều kiểu chơi chữ khác nhau, trong đó nói lái là một lối chơi rất thú vị mà rất nhiều người muốn tìm hiểu. Chẳng hạn như câu “lăng quằng, lịt quỵt, lăng quằng trứng” để chỉ cái gì? Hay câu “miệng bà kí lớn bà kí banh, tay ông cai dài ông cai khoanh” có ý nghĩa thế nào? Câu “cúng trên núi, cúng mê, cúng mải” được dùng để nói đến cái gì? Câu” cú trong nhà, cú ra, cú hãi” có thực sự để nó về con cú hay không? Trong chương trình hôm nay, chuyên gia ngôn ngữ PGS, TS Phạm Văn Tình sẽ giúp chúng ta tìm hiểu về nói lái và một số câu đố dân gian theo cách nói lái.

Chữ “kiến” là một từ có rất nhiều từ ghép khá thú vị. Chẳng hạn “kiến tạo”, “kiến thiết”, “kiến lập”, “chủ kiến”, “kiến giải”, “kiến giả”. Vậy chữ “kiến” ở đây có ý nghĩa là gì? Đây là từ hán việt hay thuần việt. Trong chương trình hôm nay, chúng ta cùng gặp gỡ chuyên gia ngôn ngữ, tiến sĩ Đỗ Anh Vũ để nghe anh phân tích về những thắc mắc này.

Câu thành ngữ “kiến bò miệng chén” được sử dụng trong những trường hợp nào? Thành ngữ “kinh bang tế thế” được dùng với hàm ý gì? Câu “mục hạ vô nhân” thường được chỉ những người như thế nào? Trong cụm từ “kể cả bề trên” thì “kể cả” có ý nghĩa gì? Chuyên gia ngôn ngữ - Tiến sĩ Đỗ Anh Vũ bật mí về những từ ngữ này...

Cụm từ “hổ phù” có nghĩa là gì? Nhiều người cho rằng cụm từ “phù hợp” có nguồn gốc từ “hổ phù”, điều này có đúng hay không? Câu thành ngữ “múa tay trong bị” thường được dùng trong những trường hợp nào? Hai cụm từ cấu tạo từ chữ “ăn” đó là “ăn lường”, “ăn quẩn” có hàm ý gì? Trong chương trình hôm nay, chuyên gia ngôn ngữ PGS, TS Phạm Văn Tình để nghe ông phân tích về những từ ngữ này.

Bệnh đặc hữu – một khái niệm mới dùng để nói về căn bệnh Covid-19. Vậy ở đây cụm từ “đặc hữu” được hiểu như thế nào? Một số từ liên quan đến việc di chuyển như “di lý”, “áp tải”, “áp tống”, “tháp tùng” sử dụng khác nhau ra sao? Rồi một số cụm từ liên quan đến chữ “linh”, như “linh cữu”, “linh sàng” và “linh xa” có ý nghĩa là gì? Trong chương trình hôm nay, chuyên gia ngôn ngữ PGS, TS Phạm Văn Tình sẽ giúp giải thích về những từ ngữ này.

Một số từ ghép của chữ “thức” có ý nghĩa khá trừu tượng, mơ hồ, đôi khi gây lúng túng cho người sử dụng. Chẳng hạn như cụm từ “tiềm thức” có ý nghĩa là gì? Cụm từ “cảm thức” thường được dùng trong những trường hợp nào? Có thể hiểu ra sao về cụm từ “thường thức” và “tỉnh thức”. Hai cụm từ này liên quan đến tri thức như thế nào? Trong chương trình hôm nay, chuyên gia ngôn ngữ PGS, TS Phạm Văn Tình sẽ giúp chúng ta tìm hiểu về những từ ngữ này.

Trong kho tàng dân gian Việt Nam có nhiều câu ca dao, tục ngữ cổ rất thú vị. Đó là những lời khuyên răn sâu sắc của người xưa vẫn còn tồn tại đến ngày nay. Chẳng hạn như vì sao lại nói “Thừa con chẳng gả cho hàng chờ, đến 30 tết phất phơ ngoài đường”. Rồi câu “Con gái trở vỏ lửa ra” có hàm ý gì? Hay có thể hiểu thế nào về một câu nói liên quan đến lễ hội đầu xuân “Hội nào vui bằng hội chùa Thầy. Vui thì vui thật chẳng tầy rã La “. Hoặc câu “Cả vóc, cả keo” được hiểu thế nào? Trong chương trình hôm nay, chuyên gia ngôn ngữ TS Đỗ Anh Vũ sẽ giúp bật mí về những câu ca dao, tục ngữ này.

Tết đến Xuân về, ai cũng mong muốn một năm mới dồi dào sức khỏe, bình an và hạnh phúc. Năm nay là năm Nhâm Dần và mọi người đều hi vọng cái tên năm Nhâm Dần sẽ xua tan những u ám, dịch bệnh, mang lại nhiều niềm vui, hạnh phúc cho mọi nhà. Vậy cụm từ “Nhâm Dần” ở đây nói lên điều gì? Những người sinh năm Nhâm Dần, năm 1962, năm nay 60 tuổi được gọi là “lục thập hoa giáp”. Vậy cụm từ này có ý nghĩa như thế nào? Rồi các cụm từ được dùng để chỉ các tuổi, như 30, 40, 50, như tam thập nhi lập, tứ thập nhi bất hoặc và ngũ thập chi thiên mệnh có ý nghĩa ra sao? Trong chương trình hôm nay, mời quý vị và các bạn cùng gặp gỡ chuyên gia ngôn ngữ, tiến sĩ Đỗ Anh Vũ để nghe anh bật mí về những điều thú vị này.

Tết Nguyên đán đang đến gần, chúng ta chuẩn bị bước sang một năm âm lịch mới – năm con Hổ Nhâm Dần. Trong dân gian, Hổ tượng trưng cho một con vật rất mạnh mẽ, oai phong và có phần dữ dằn. Vậy, từ “hổ” có gì liên quan đến điều này? Đây cũng là một trong những con vật được người xưa đặt cho nhiều tên nhất. Những cái tên đó là gì? Người xưa vẫn gọi hổ là Ông Ba mươi. Cái tên này có liên quan đến đêm giao thừa hay không? Trong chương trình hôm nay, mời quý vị và các bạn cùng gặp gỡ chuyên gia ngôn ngữ, tiến sĩ Đỗ Anh Vũ để nghe anh bật mí về những điều này.

Có một cụm từ người ta hay nhắc đến người quản lý hay là đứng đầu một tổ chức nào đó là từ “ông bầu”, “bầu sô”, “ông cai” hay là “ông cai đầu dài”. Vậy trong cụm từ “ông bầu” hay là “bầu sô” thì “bầu” và từ “bầu sô” có ý nghĩa là gì? Từ “cai” có nghĩa gốc như thế nào? Cụm từ “cai đầu dài” sử dụng khác với “cai” ra sao? Cụm từ “bóc phốt” hay “dính phốt”, từ “phốt” có nguồn gốc từ đâu và có ý nghĩa ra sao? Trong chương trình hôm nay, chuyên gia ngôn ngữ PGS, TS Phạm Văn Tình sẽ giúp chúng ta tìm hiểu về những từ ngữ này.

Tháng cuối năm âm lịch có một cái tên khá đặc biệt: tháng Chạp. Vậy, nguồn gốc và ý nghĩa của tên tháng này là gì? Ngoài ra ở miền Bắc, ngày xưa các cụ thường quan niệm tháng cuối năm âm lịch là “tháng củ mật”. Vậy, cụm từ “củ mật” được hiểu như thế nào? Kho tàng câu đố của Việt Nam rất đa dạng và đặc sắc, có nhiều câu rất thú vị, không phải dễ đoán, chẳng hạn như “Tứ túc mà lưỡng hai đầu. Áo thì có mặc đằng sau bao giờ. Mẹ bảo, mẹ chỉ thương cái thằng thứ tư. Nó thì khó nhọc chẳng như tám thằng”. Câu đố này có nghĩa là gì? Trong chương trình hôm nay chúng ta cùng gặp gỡ chuyên gia ngôn ngữ PGS, TS Phạm Văn Tình, đến từ Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam, sẽ giúp chúng ta hiểu về những trường hợp này.

Có những cụm từ chúng ta vẫn thường dùng, tuy nhiên ý nghĩa của nó là khá mơ hồ, chẳng hạn như cụm từ “tín ngưỡng” có ý nghĩa là gì và thường được dùng trong những trường hợp nào? Cụm từ “phiêu linh” và từ “phiêu” có hoàn toàn là đồng nghĩa hay không? Và câu thành ngữ “Cá đầu cau cuối” được sử dụng với hàm ý gì? Trong chương trình hôm nay, chuyên gia ngôn ngữ, tiến sĩ Đỗ Anh Vũ sẽ giải thích về những từ ngữ này.

Có nhiều cặp từ xuất hiện thường xuyên, tuy nhiên nhiều người vẫn cảm thấy lúng túng khi lựa chọn, sử dụng. Từ “các” và từ “những” cần phân biệt, sử dụng như thế nào? Cụm từ “kinh phí” và “chi phí” có ý nghĩa và cách sử dụng khác nhau ra sao? Rồi hai cụm từ “triệu hồi” và “triệu tập” dùng thế nào mới là chính xác? Trong chương trình hôm nay, mời quý vị và các bạn cùng gặp gỡ chuyên gia ngôn ngữ, tiến sĩ Đỗ Anh Vũ để nghe giải thích về những từ ngữ này.

Có rất nhiều cặp từ ý nghĩa khá gần nhau. Để sử dụng chính xác các cặp từ này không phải là chuyện đơn giản. Cụm từ “chính kiến” và “chủ kiến” phải sử dụng thế nào mới là chính xác? Rồi từ “phản ánh” và “phản ảnh” có khác nhau không, dùng như thế nào? Cụm từ “nhân chứng” và “chứng nhân” liệu có phải là đồng nghĩa? Trong chương trình hôm nay, chuyên gia ngôn ngữ, tiến sĩ Đỗ Anh Vũ sẽ giúp chúng ta tìm hiểu về những từ ngữ này.

Câu chuyện lộn xộn phiên âm tên tiếng nước ngoài sang tiếng Việt gây nhiều bất cập và hệ lụy không đáng có. Vậy việc ra một danh mục phiên âm chuẩn thống nhất có phải là điều thật sự cần thiết và việc làm này có khả thi hay không? Mời quý vị và các bạn nghe tiếp câu chuyện luận bàn về vấn đề này giữa các chuyên gia ngôn ngữ: PGS, TS Nguyễn Hữu Đạt; PGS, TS Phạm Văn Tình và phiên dịch tiếng anh Tạ Quang Đông.

Việc phiên âm các từ tiếng nước ngoài sang tiếng Việt từ lâu đã là vấn đề đối với người sử dụng. Từ một cái tên địa danh hay tên riêng tiếng nước ngoài lại có những cách thể hiện trên văn bản khác nhau. Việc đọc phát âm làm sao để người nghe có thể xác định đúng các từ này cũng không phải là câu chuyện đơn giản. Vậy nguyên nhân và thực trạng của vấn đề phiên âm tiếng nước ngoài hiện nay là như thế nào? Trong chương trình hôm nay chúng ta cùng nghe các chuyên gia ngôn ngữ PGS, TS Nguyễn Hữu Đạt; PGS, TS Phạm Văn Tình và phiên dịch tiếng anh Tạ Quang Đông bàn luận về vấn đề này.

Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng lúc sinh thời đã từng dạy “chính cái giàu đẹp đã làm lên cái chất, giá trị, bản sắc tinh hoa của tiếng Việt, kết quả của một quá trình và biết bao công sức rùi mài”. Vậy có thể hiểu thế nào về “bản sắc tinh hoa” về sự “giàu và đẹp” của tiếng Việt trong câu nói của người? Trong chương trình hôm nay chúng ta cùng nghe các chuyên gia ngôn ngữ, GS, TS Nguyễn Văn Khang và PGS, TS Phạm Văn Tình chia sẻ về vấn đề này.

Các cụm từ “hôn thê” và “hôn phu” có cùng nghĩa với các cụm từ “vị hôn thê” và “vị hôn phu” hay không? Cụm từ “thập niên” và “thập kỷ” sử dụng phân biệt thế nào? Có thể hiểu ra sao về cụm từ “bình thường mới” mà đang xuất hiện khá nhiều trên truyền thông? Chúng ta cùng gặp gỡ chuyên gia ngôn ngữ PGS, TS Phạm Văn Tình, đến từ Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam, để nghe ông phân tích về những từ ngữ này.

Chữ “luận” có nhiều từ ghép khác nhau rất thú vị, tuy nhiên những từ ghép này sử dụng không phải là dễ dàng. Chẳng hạn như từ “dư luận” và “công luận” khác nhau thế nào? Từ “luận chứng”, “luận cứ” và “luận điểm” có ý nghĩa phân biệt ra sao? Có thể hiểu thế nào về các từ “ngôn luận”, “chính luận” và “xã luận”? Trong chương trình hôm nay chúng ta sẽ cùng gặp gỡ chuyên gia ngôn ngữ PGS, TS Phạm Văn Tình, đến từ Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam, để nghe ông phân tích về những từ ngữ này.

Câu “Nhờ ông vải húp nước suýt” có ý nghĩa là gì? Câu “Mũi vạy lái phải chịu đòn” có hàm ý ra sao? Chữ “vạy” ở đây được hiểu như thế nào? Cụm từ “phong sát” xuất hiện gần đây trên báo chí có ý nghĩa là gì? Trong chương trình hôm nay, chuyên gia ngôn ngữ tiến sĩ Đỗ Anh Vũ sẽ giúp chúng ta tìm hiểu về những từ ngữ này.

Cụm từ “cát cứ” có ý nghĩa là gì và có thể sử dụng linh hoạt như thế nào? Có thể hiểu ra sao về cụm từ “an sinh xã hội”? Ở đây chữ “an sinh” được dùng để chỉ điều gì? Câu “Có gió lung, mới biết tùng lá cứng. Có ngọn lửa lừng, mới biết thực vàng cao” có ý nghĩa là gì và câu này có thể vận dụng vào tình hình xã hội hiện nay ra sao? Trong chương trình hôm nay chúng ta cùng gặp gỡ chuyên gia ngôn ngữ, tiến sĩ Đỗ Anh Vũ để nghe anh phân tích về những trường hợp này.

Cụm từ “tình nhân” và “nhân tình” có ý nghĩa và phân biệt thế nào? Cụm từ “phương trượng” và “phương trưởng” có ý nghĩa là gì? Cụm từ “ngõ hầu” có ý nghĩa tương đương với những từ ngữ nào và được sử dụng ra sao? Trong chương trình hôm nay chuyên gia ngôn ngữ Tiến sĩ Đỗ Anh Vũ sẽ giải thích về những từ ngữ này.

Vừa qua, có một số cụm từ xuất hiện với tần suất khá dày trên mạng xã hội, gây thắc mắc cho nhiều người. Như cụm từ “sao kê” có ý nghĩa là gì? Cụm từ “cắt lỗ bất động sản” hiện được giới đầu tư nhà đất rất ưa sử dụng có hàm ý ra sao? Rồi câu “khôn cho người ta rái, dại cho người ta thương, dở dở ương ương chỉ tổ cho người ta ghét” người xưa sử dụng trong những trường hợp nào? Trong chương trình hôm nay, chuyên gia ngôn ngữ, PGS, TS Phạm Văn Tình sẽ giải thích về những từ ngữ này.

Gần đây trên mạng xã hội, trên facebook xuất hiện khá thường xuyên nhiều cụm từ có lẽ là độc lạ được giới trẻ rất ưa sử dụng. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu, chẳng hạn như từ “giả trân” có ý nghĩa là gì? Phải chăng đây là một từ hán việt? Cụm từ “phanh xích lô” có nguồn gốc ra sao và được giới trẻ sử dụng trong những trường hợp nào? Rồi cụm từ “đi đường quyền” có hàm ý gì và sự ra đời của cụm từ này có liên quan đến nhân vật nào? Trong chương trình hôm nay chúng ta cùng gặp gỡ PGS, TS Phạm Văn Tình, đến từ Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam, để nghe ông phân tích và đưa ra nhận xét về ý nghĩa và việc sử dụng những từ ngữ này.

Câu “Chân không đến đất, cật không đến trời” có ý nghĩa là gì? Chữ “cật” ở đây thì được hiểu như thế nào? Cụm từ “khánh tiết” và “lễ tân” phân biệt sử dụng ra sao? Có thể hiểu thế nào về cụm từ “chưởng bạ”, cụm từ “hoan ca” và “khải hoàn ca” có gần nghĩa với nhau hay không? Trong chương trình hôm nay chuyên gia ngôn ngữ Tiến sĩ Đỗ Anh Vũ để nghe anh giải thích về những trường hợp này.

Câu “Lanh chanh như hành không muối” có ý nghĩa là gì? Tại sao người xưa lại ví “lanh chanh” với “hành không muối”? Câu “Dĩ công vi thượng” có hàm ý ra sao? Cụm từ “Sa trường” có nguồn gốc thế nào? Chữ “Sa” sử dụng “x” hay “s” mới là chính xác. Rồi cụm từ “Hiển vinh” và “Hiển đạt” dùng khác nhau thế nào? Trong chương trình hôm nay chúng ta cùng gặp gỡ chuyên gia ngôn ngữ, tiến sĩ Đỗ Anh Vũ để nghe ông phân tích về những từ ngữ này.

Câu “Chữ tốt chẳng nề bút cùn” có nghĩa là gì? Từ “nề” ở đây được dùng với hàm ý ra sao? “Mưa rừng cọ, gió rừng thông” có gì đặc biệt mà được người xưa đưa vào tục ngữ? Có thể hiểu ra sao về câu “Nội yên chi phúc”? Rồi cụm từ “quế hòe” thường được sử dụng trong những trường hợp nào? Trong chương trình hôm nay chúng ta sẽ cùng gặp gỡ chuyên gia ngôn ngữ, tiến sĩ Đỗ Anh Vũ để nghe ông phân tích về những từ ngữ này.

Cụm từ “thượng võ” có nguồn gốc như thế nào và thường được sử dụng với hàm ý ra sao? Cụm từ “giác độ” được dùng trong những trường hợp nào? Có thể hiểu ra sao về cụm từ “người ngợm”? Chữ “ngợm” ở đây có ý nghĩa hay không? Rồi câu thành ngữ “Áp đáo tại gia” sử dụng như thế nào mới là chính xác? Trong chương trình hôm nay, PGS, TS Phạm Văn Tình, Phó tổng biên tập Viện từ điển học và bách khoa thư Việt Nam sẽ giúp giải thích về những từ ngữ này.

Vì sao người xưa lại nói “canh tập tàng thì ngon, con tập tàng thì khôn”. Cụm từ “tập tàng” ở đây được sử dụng với ý nghĩa là gì? Có thể hiểu ra sao về câu tục ngữ “Muốn ăn đi tát, muốn ngồi mát đi câu”? Vế sau của câu này được lý giải như thế nào? Trong chương trình hôm nay chúng ta sẽ gặp lại PGS, TS Phạm Văn Tình, Phó tổng biên tập Viện từ điển học và bách khoa thư Việt Nam để nghe ông phân tích về những từ ngữ này.

Theo dân gian, tháng 7 âm lịch được gọi là tháng “cô hồn”, người dân thường tổ chức cúng lễ vu lan. Vậy “cô hồn” có nghĩa là gì và nguồn gốc của từ “Vu lan” xuất phát từ đâu? Rồi có thể hiểu ra sao về chữ “ngạ” trong cụm từ “ngạ qủy”? Trong chương trình hôm nay, chúng ta cùng gặp gỡ PGS, TS Phạm Văn Tình, Phó tổng biên tập Viện từ điển học và bách khoa thư Việt Nam để nghe ông giải thích về những từ ngữ này.

Có một số từ chúng ta vẫn sử dụng thường xuyên, tuy nhiên không phải ai cũng hiểu rõ ý nghĩa và cách sử dụng. Chẳng hạn như từ “đuối nước” và “chết đuối” liệu có phải là cùng nghĩa. Cụm từ “phóng tác” và “dụng điệp” sử dụng khác nhau như thế nào? Từ “phong thành” thường thấy xuất hiện trong thời gian gần đây có nghĩa gốc là như thế nào? Trong chương trình hôm nay PGS, TS Phạm Văn Tình, Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam sẽ giúp chúng ta tìm hiểu về những từ ngữ này.

Vế đối “Da trắng vỗ bì bạch” là của ai? Vì sao đối lại vế này lại rất khó? Câu đối “Thiếp từ thưở lá thắm xe duyên, khi vận tía lúc cơn đen, điều dại điều khôn nhờ bố đỏ". Vế đối là "Chàng ở dưới suối vàng nghĩ lại, vợ má hồng con răng trắng, tím gan tím ruột với trời xanh”. Vậy nghĩa của những vế đối này là gì và giai thoại của nó như thế nào? Trong chương trình hôm nay Chuyên gia ngôn ngữ, TS Đỗ Anh Vũ sẽ giúp chúng ta tìm hiểu về những vế đối này.

Trong chương trình lần trước các bạn đã được làm quen với một số câu đối, hôm nay chúng ta sẽ tiếp tục chủ đề này để tìm hiểu những vế đối rất thú vị, chẳng hạn như “Chiều ba mươi, nợ hỏi tít mù, co cẳng đạp thằng Bần ra cửa” vế đối là “Sáng mồng một, rượu sau túy lúy, giơ tay bồng ông Phúc vào nhà”. Hay câu “Giàu có thiếu gì tiền, đi một vài quan không phải lẽ” thì đối lại là “Sang không thì ra bạc, gửi dăm ba chữ gọi là tình”. Chuyên gia ngôn ngữ, TS Đỗ Anh Vũ sẽ đồng hành cùng chúng ta trong chương trình hôm nay để giúp bật mí về những câu đối này.

Trong kho tàng ngôn ngữ của người Việt, câu đối là nét đẹp văn hóa đã có từ rất lâu đời. Có những câu đối thật là thú vị, chẳng hạn như “Than trong lò, sắt trong lò, lửa trong lò, thổi phì phò đúc nên rùi sắt” và vế đối lại là “Nghiên ở túi, bút ở túi, giấy ở túi, viết lúi húi mà đỗ khôi nguyên”. Rồi câu “Gạo trắng nước trong, mến cảnh lại càng mến cả” mà vế đối lại là “Cát lầm gió bụi, lo đời đâu đấy hãy lo”. Hay câu “Cây xương rồng trồng đất rắn, long vẫn hoàn long” vế đối lại là “Quả dưa chuột tuột thẳng gang, thử chơi thì thử”. Vậy những câu đối này có ý nghĩa là gì? Tác giả là những ai? Và chúng ra đời trong hoàn cảnh như thế nào? Trong chương trình hôm nay, chúng ta cùng gặp gỡ chuyên gia ngôn ngữ Tiến sĩ Đỗ Anh Vũ để nghe anh giải thích về những trường hợp này.

Có một số từ gần nghĩa khá là khó phân biệt chẳng hạn như “cử tuyển”, “ứng cử” và “ứng tuyển” khác nhau như thế nào? Cùng được cấu tạo từ chữ “trợ” thì các cụm từ “hỗ trợ”, “viện trợ” và “tài trợ” được dùng với hàm ý khác biệt ra sao? Rồi cụm từ “khoa bảng” và “bảng nhãn” được người xưa sử dụng với ý nghĩa là gì? Trong chương trình hôm nay, PGS, TS Phạm Văn Tình, đến từ Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam, sẽ giúp tìm hiểu về những cụm từ này.

Chữ “phản” có rất nhiều từ ghép khác nhau khá thú vị, chẳng hạn như “phản phúc”, “phản thùng”, “phản trắc” và “phản phong”... Những cụm từ này có ý nghĩa là gì và thường được dùng trong trường hợp nào? Câu “Hồi quang phản chiếu” có ý nghĩa gì và sử dụng như thế nào mới đúng? Chuyên gia ngôn ngữ, PGS.TS Phạm Văn Tình, Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam sẽ giúp tìm hiểu về những cụm từ này:

Trong chương trình lần trước các bạn đã biết đến một số câu ca dao, tục ngữ về thời tiết rất thú vị, chúng ta lại tiếp tục chủ đề này về tìm hiểu một số khái niệm, chẳng hạn thế nào là “trăng quầng”, “trăng tán” như trong câu “Trăng quầng thì hạn, trăng tán thì mưa”. Hay cụm từ “đổ trời” dùng để chỉ điều gì trong tục ngữ “Gió thổi là đổ trời”? Rồi có thể hiểu ra sao về câu “Vồng chiều thì mưa sáng, ráng chiều thì mưa hôm”. Hôm nay chúng ta sẽ gặp lại chuyên gia khí tượng thủy văn ông Lê Thanh Hải, nguyên phó tổng cục trưởng Cục Khí tượng Thủy văn sẽ để nghe ông bật mí về những câu ca dao, tục ngữ này.

“Thâm đông, hồng tây, dựng mây. Ai ơi ở lại ba ngày hãy đi”. Câu tục ngữ mà người xưa vẫn thường nói này có ý nghĩa gì? “Rồng đen uống nước thì nắng, rồng trắng uống nước thì mưa” được hiểu như thế nào? Ông cha ta đã có rất nhiều kinh nghiệm trong việc dự báo thời tiết, được thể hiện qua những câu ca dao, tục ngữ rất thú vị. Chuyên gia khí tượng thủy văn - ông Lê Thanh Hải, nguyên phó tổng cục trưởng Cục Khí tượng Thủy văn - bật mí về những câu ca dao, tục ngữ này... - Câu chuyện về thành ngữ "lấy thúng úp voi"

Trong bản tin dự báo thời tiết có một số khái niệm mà nhiều người chưa hiểu rõ, chẳng hạn như “gió Phơn tây nam là loại gió gì”? Nắng nóng trên diện rộng và nắng nóng cục bộ khác nhau như thế nào? Có thể hiểu ra sao về câu tục ngữ “Mống đông vổng tây, chẳng mưa dông cũng bão giật”. Trong chương trình hôm nay, chuyên gia khí tượng thủy văn ông Lê Thanh Hải, nguyên phó tổng cục trưởng Cục Khí tượng Thủy văn sẽ giúp giải thích về những trường hợp này.

Cụm từ “xiêm y”, “xiêm áo” và “áo xống” khác nhau ra sao? “Từ điển” và “tự điền” dùng thế nào mới là chính xác? Cụm từ “cổ động” và “sách động” có gần nghĩa với nhau hay không? Và câu tục ngữ “Đói thì ăn vất, mất thì nói quàng” có ý nghĩa là gì? Ở đây từ “mất” và “vất” được hiểu như thế nào? Trong chương trình hôm nay, chúng ta cùng gặp gỡ chuyên gia ngôn ngữ Tiến sĩ Đỗ Anh Vũ để nghe anh phân tích về những trường hợp này.

Có một số câu thành ngữ khá thông dụng, tuy nhiên không phải là ai cũng hiểu rõ, chẳng hạn như “nhàn cư vi bất thiện” thì “cư vi” ở đây được hiểu như thế nào? Câu “mẻ không ăn cũng chết” thì có hàm ý gì? Liệu chữ “mẻ” ở đây có cùng nghĩa với chữ “mẻ” trong cụm từ “khinh người như mẻ” hay không? Rồi cụm từ “phong phanh” và “phong thanh” dùng thế nào mới là chính xác. Trong chương trình hôm nay, chuyên gia ngôn ngữ Tiến sĩ Đỗ Anh Vũ sẽ giúp giải thích về những trường hợp này.

Trong câu thành ngữ “duyên nợ ba sinh” thì cụm từ “ba sinh” có nghĩa là gì? Cụm từ “bếp núc” thì chữ “núc” được hiểu ra sao? Chữ “điếng” trong cụm từ “đau điếng” có ý nghĩa hay không? Vì sao người xưa lại nói “làm mai, lãnh nợ, gác cu, cầm chầu” là 4 cái ngu ở đời? Chuyên gia ngôn ngữ, PGS.TS Phạm Văn Tình, Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam, sẽ giúp tìm hiểu về những cụm từ này.

Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh là một người rất tinh thông và am hiểu sâu sắc về việc sử dụng từ ngữ. Chẳng hạn như tên bí danh Nguyễn Ái Quốc và Hồ Chí Minh mà Người đã chọn có ý nghĩa là gì? Câu “Dĩ bất biến, ứng vạn biến” Bác nói với hàm ý ra sao? Rổi trong câu nói “Y tá là những chiến sĩ đánh giặc ốm để bảo vệ sự khang kiện của giống nòi”, thì ở đây cụm từ “khang kiện” Bác dùng được hiểu như thế nào? Chuyên gia ngôn ngữ Tiến sĩ Đỗ Anh Vũ sẽ giúp chúng ta tìm hiểu về nguồn gốc của những từ ngữ này...

Có một số cụm từ khá là gần nghĩa, gây khó cho người sử dụng, chẳng hạn như các cụm từ “tham vấn”, “tư vấn” và “cố vấn” có ý nghĩa khác nhau và phân biệt như thế nào? Hay cụm từ “thẩm tra” và “thẩm định” có thể sử dụng trong các trường hợp khác nhau ra sao?” Rồi câu “ăn tấm trả giặt” thì có ý nghĩa gì. Ở đây có thể hiểu thế nào về từ “giặt”? Chuyên gia ngôn ngữ PGS.TS Phạm Văn Tình, đến từ Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam sẽ giúp chúng ta tìm hiểu về những từ ngữ này. - Câu chuyện về thành ngữ: "Sống chết mặc bay, tiền thầy bỏ túi"

- Có những cụm từ được dùng để chỉ một số các loại hình nghệ thuật và người chơi mà chúng ta vẫn thường gặp. Tuy nhiên không phải ai cũng hiểu, chẳng hạn từ “ca trù” và “cô đầu” có nguồn gốc như thế nào? Vì sao “ca trù” lại được gọi là hát nhà trò. Từ “đào”, “kép” và “quan văn” được dùng để chỉ những người nào? Những từ ngữ này được hình thành như thế nào? Rồi trong cụm từ “ông bà, ông vải” thì chữ “vải” ở đây có ý nghĩa ra sao? Chuyên gia ngôn ngữ Tiến sĩ Đỗ Anh Vũ sẽ giúp chúng ta tìm hiểu về những từ ngữ này. - Thực hư cuốn "Từ điển tiếng em".

- Thời gian gần đây, cụm từ “cộng đồng” xuất hiện rất nhiều trên các phương tiện truyền thông. Chẳng hạn như “cộng đồng mạng” hay “cộng đồng người Việt ở nước ngoài”. Vậy khái niệm “cộng đồng” được hiểu như thế nào? - Cũng có chứa chữ “đồng” nhưng cụm từ “bao đồng” thường dùng để ám chỉ điều gì? Vì sao người xưa lại nói “tháng Giêng bếp chủ nhà, tháng Ba bếp con ở”? Chúng ta cùng gặp gỡ chuyên gia ngôn ngữ PGS.TS Phạm Văn Tình, đến từ Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam, để nghe ông phân tích về những từ ngữ này.

Có hai cụm từ “phong vị” và “hương vị” được sử dụng tương đương với nhau. Chẳng hạn như “phong vị của một miền quê”, “hương vị của một vùng quê”. “Hương vị” được dùng để chỉ một mùi vị nào đó. Hai cụm từ này liệu có đồng nghĩa không? Vậy cụm từ “phong vị” và “hương vị” khác nhau thế nào? Cụm từ “đầu thú” và “tự thú” phân biệt sử dụng ra sao? Trong câu thành ngữ “Môn đăng hậu đối” thì chữ “đăng” ở đây có nghĩa là gì? Nhiều người còn nói là “Môn đương hậu đối”, vậy câu nào mới là chính xác? Trong chương trình hôm nay chúng ta cùng nghe chuyên gia ngôn ngữ PGS.TS Phạm Văn Tình, đến từ Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam chia sẻ về những từ ngữ này.

Hiện nay việc sử dụng các từ tiếng Anh xen lẫn với tiếng Việt trên các phương tiện truyền thông, đặc biệt trong một số các chương trình games show trên truyền hình khá phổ biến. Việc sử dụng ngôn ngữ “lai căng” như vậy phải chăng là do chúng ta đã khá tự ti khi dùng tiếng Việt? Điều này có phải đã làm mất đi sự trong sáng của tiếng Việt và liệu việc xây dựng, triển khai Bộ Luật ngôn ngữ có phải là điều cần thiết? Cùng nghe chuyên gia ngôn ngữ PGS.TS Phạm Văn Tình, đến từ Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam và ông Tạ Quang Đông, phiên dịch viên tiếng Anh rất tâm huyết trong việc giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt chia sẻ về những vấn đề này.

Có một số từ ngữ có lẽ liên quan đến chuyện ngôn tình hiện được giới trẻ rất ưa sử dụng, chẳng hạn như cụm từ “phong sát” có ý nghĩa là gì và nó thường được dùng trong những trường hợp nào? Cụm từ “trà xanh” có nguồn gốc như thế nào và được dùng với hàm ý ra sao? Rồi cụm từ “tra nam, tra nữ”, “trạch nam, trạch nữ” được dùng để chỉ những người như thế nào? Trong chương trình hôm nay, chuyên gia ngôn ngữ PGS.TS Phạm Văn Tình, đến từ Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam sẽ giúp bật mí về những từ ngữ này.

“Ráng mỡ gà, có nhà thì giữ” trong câu tục ngữ này, cụm từ “ráng mỡ gà” có nghĩa là gì? Vì sao lại phải giữ nhà khi có “ráng mỡ gà”? Rồi câu mà người dân đi biển thường nói “Bạn chài thợ lái bảo nhau, mống Đông, chớp lạch quay mau về nhà”, từ “mống” ở đây có nghĩa ra sao? Có thể hiểu thế nào về câu “Chuồng gà hướng Đông cái lông chẳng còn” hay câu các cụ vẫn nói “Mống dài trời lụt, mống cụt trời mưa” thì có hàm ý gì? Trong chương trình hôm nay, chúng ta sẽ gặp chuyên gia khí tượng thủy văn, ông Lê Thanh Hải, nguyên Phó tổng Cục trưởng Tổng Cục Khí tượng thủy văn để nghe ông giải thích về một số câu ca dao, tục ngữ liên quan đến thời tiết.

Trong quá trình lao động sản xuất nông nghiệp, từ quy luật tự nhiên, ông cha ta đã đúc rút thành những kiến thức hết sức quý giá về dự báo thời tiết, được thể hiện qua những câu ca dao, tục ngữ rất thú vị chẳng hạn như “Trời đã xẩm tối rồi, gà còn đi bới, điềm trời sắp mưa” Vậy “điềm trời” ở đây là gì? Câu “Vàng mây thì gió, đỏ mây thì mưa” được sử dụng như thế nào? Hiểu ra sao về câu “Tam đào đội mũ, nước lũ sẽ về”? Chuyên gia khí tượng thủy văn, ông Lê Thanh Hải, nguyên Phó tổng Cục trưởng Tổng Cục Khí tượng thủy văn sẽ bật mí về những câu ca dao, tục ngữ này.

Hầu hết các chung cư ở Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh và các thành phố lớn hiện nay đều đặt tên theo tiếng nước ngoài mà cụ thể là tiếng Anh. Tình trạng loạn đặt tên chung cư theo tiếng nước ngoài này đã có ảnh hưởng như thế nào đối với sự trong sáng của tiếng Việt và văn hóa Việt Nam?

“Đánh” không có nghĩa là đánh mà lại có nghĩa là “ăn”, “mặc” và cả “chơi”. Sự chuyển nghĩa, đa nghĩa của tiếng Việt sẽ được chuyên gia ngôn ngữ PGS.TS Phạm Văn Tình, Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam phân tích trong chương trình hôm nay. - Xuất xứ của các câu thành ngữ "Hăm mốt Lê Lai, hăm hai Lê Lợi" và "Liều mình cứu Chúa"

Trong 12 con giáp, vì sao con trâu lại là hình tượng đi vào nhiều nhất trong các thành ngữ, tục ngữ của tiếng Việt. Có một số câu tục ngữ rất thú vị, chẳng hạn như “trâu lấm vảy càn” thì có ý nghĩa ra sao? Người xưa thường nói “trâu chậm uống dơ, trâu ngơ ăn cỏ béo” câu này có hàm ý khuyên người ta thế nào? Rồi câu “thề lái trâu” được sử dụng với ý nghĩa là gì? Nhân dịp đầu năm Tân Sửu, chuyên gia ngôn ngữ Tiến sĩ Đỗ Anh Vũ sẽ giúp chúng ta tìm hiểu về những từ ngữ này.

Vì sao năm mới Tân Sửu được nhiều người gọi là năm trâu vàng? Cụm từ “Tân Sửu” ở đây được hiểu thế nào? Phân tích kỹ cụm từ này có thể luận về những người sinh năm Tân Sửu ra sao? Dân gian vẫn thường nói “Tân biến vi toan” câu này nói lên điều gì? Câu thành ngữ “Yêu nhau rào dậu cho kín” được hiểu như thế nào? Trong chương trình hôm nay, chuyên gia ngôn ngữ Tiến sĩ Đỗ Anh Vũ sẽ có những chia sẻ hết sức thú vị về những từ ngữ này.

Cụm từ “công nhân” và “nhân công” chỉ có sự đảo chữ cho nhau, vậy ý nghĩa của nó thay đổi ra sao? Câu thành ngữ “vênh váo như bố vợ phải đấm” có hàm ý gì? Rồi câu người xưa vẫn thường nói “Mất tiền mua mâm thì đâm cho thủng” có thể hiểu như thế nào? Chuyên gia ngôn ngữ PGS.TS Phạm Văn Tình, Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam sẽ giúp chúng ta giải đáp những từ ngữ này.

Có một số khái niệm được cấu tạo từ chữ “văn” mà nhiều người cho rằng khá là trừu tượng và khó hiểu. Chẳng hạn như “văn vật” có nghĩa là gì hay “văn minh” và “văn hóa” có thể dùng cho những trường hợp nào? Còn “văn hiến” thì chữ “hiến” ở đây được hiểu ra sao? Chuyên gia ngôn ngữ PGS.TS Phạm Văn Tình, Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam sẽ giải thích về những từ ngữ này.

Hiện nay việc viết chính tả hai chữ “i” và “y” đang có sự thiếu thống nhất trên báo chí, trong sách in và nhiều loại văn bản. Đã có nhiều ý kiến cho rằng sự thiếu thống nhất này gây khó khăn cho người sử dụng. Vậy tại sao xảy ra sự lộn xộn trong cách viết chính tả hai chữ “i” và “y”? Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu trong chương trình hôm nay. Cuối chương trình các bạn sẽ được nghe xuất xứ của câu thành ngữ “Thỏa chí tang bồng”.

Có nhiều câu tục ngữ liên quan đến đời sống của người nông dân rất thú vị, tuy nhiên về ý nghĩa của nó đôi khi cũng gây thắc mắc cho người sử dụng. Chẳng hạn vì sao lại nói “nắng đan đó, mưa gió đan gàu” hay câu “ Nêu cao nhưng bóng chẳng ngay” thì có hàm ý ra sao? Rồi trong câu “ăn có sở, ở có nơi” thì chữ “sở” được sử dụng với ý nghĩa là gì? Trong chương trình hôm nay, chuyên gia ngôn ngữ- Tiến sĩ Đỗ Anh Vũ sẽ giúp tìm hiểu về những câu tục ngữ này

Có 2 cụm từ mà ý nghĩa của nó đều chỉ về một điều gì đó không tốt xảy ra đó là cụm từ “biến cố” và “sự cố”. Ý nghĩa của 2 cụm từ này rất trừu tượng nên khi sử dụng rất khó lựa chọn, không biết trường hợp nào nên sử dụng “biến cố” và trường hợp nào nên dùng “sự cố”. Vậy cụm từ “biến cố” và “sự cố” khác nhau như thế nào? Cụm từ “tham nhũng” và “tham ô” có đồng nghĩa hay không? Rồi cụm từ “bãi công” và “lãn công” sử dụng trong những trường hợp nào mới là chính xác? Chuyên gia ngôn ngữ, PGS.TS Phạm Văn Tình, Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam sẽ giúp giải thích về những từ ngữ này.

Những từ Hán Việt chỉ thời gian như “thập kỷ”, “thập niên”, “kỳ nguyên”, “thời đại”... thường xuất hiện trên báo chí, trong hội thảo khoa học và đôi khi cả trong ngôn ngữ đời thường. Tuy nhiên nghĩa của các cặp từ này khác nhau thế nào? Câu thành ngữ “múa rìu qua mắt thợ” được hiểu ra sao? Khách mời GS, TS Nguyễn Văn Khang, nguyên Phó Viện trưởng Viện Ngôn ngữ học sẽ giải đáp rõ hơn về những khái niệm này.

Có nhiều từ được cấu tạo từ chữ “thương” khá là thú vị, tuy nhiên nhiều người cũng thấy thắc mắc, như cụm từ “thương xá” có ý nghĩa là gì? Vậy cụm từ “thương xá” và “nhà thương” có đồng nghĩa hay không? “Thương phẩm” và “thương phiếu” khác nhau như thế nào? Cụm từ “cà trớn” được dùng với hàm ý gì? Có thể hiểu ra sao về câu “đầu dần cuối dậu”? Chuyên gia ngôn ngữ - Tiến sỹ Đỗ Anh Vũ sẽ phân tích về những từ ngữ này.

Ngoài các khái niệm về áp thấp nhiệt đới, bão, lượng mưa còn một số cụm từ, chẳng hạn như thế nào là lũ. Có thể hiểu ra sao về cụm từ lũ quét và lũ ống? Người ta hay nói lũ - lụt vậy hai khái niệm này có phải được dùng để chỉ những hiện tượng liên quan đến nhau hay không? Rồi cụm từ "nước dâng do bão" liệu có phải là sóng thần hay thủy triều lớn hay không? Ông Lê Thanh Hải, nguyên Phó Tổng cục trưởng, Tổng cục Khí tượng Thủy văn sẽ giúp giải thích về những khái niệm này.

Có những khái niệm về khí tượng thủy văn trong bản tin Dự báo thời tiết mà nhiều người cảm thấy mơ hồ, khó hiểu chẳng hạn như vì sao lại gọi là Áp thấp nhiệt đới? Liệu bão có phải là bão nhiệt đới hay không? Rồi cụm từ "mắt bão" được hiểu như thế nào? Vì sao ở đây lại gọi là mắt? Khi nói bão "đổ bộ" vào khu vực nào đó, thì cụm từ "đổ bộ" có nghĩa như thế nào? Hay cụm từ lượng mưa 200mm có ý nghĩa ra sao? Ông Lê Thanh Hải, nguyên Phó Tổng cục trưởng, Tổng cục Khí tượng Thủy văn sẽ giúp giải thích về những khái niệm này.

Cụm từ “mô phạm” có ý nghĩa là gì? Cụm từ “tự tôn” thường được dùng trong những trường hợp nào? Có thể hiểu thế nào về chữ “đầm” trong cụm từ “mị đầm”? Câu thành ngữ “sáng tai họ, điếc tai cày” thì có ý nghĩa ra sao? Chuyên gia ngôn ngữ - Tiến sĩ Đỗ Anh Vũ sẽ giúp bật mí về những từ ngữ này.

“Ý tại ngôn ngoại” có ý nghĩa là gì? Tại sao lại nói “mẹ gà con vịt”, câu “cần ăn xuống, muống ăn lên” có ý nghĩa là gì, câu này là thành ngữ hay tục ngữ? Hiểu thế nào về cụm từ “chế tài”? Mọi thắc mắc sẽ được chuyên gia ngôn ngữ, PGS.TS Phạm Văn Tình, Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam giải đáp.

"Áo gấm đi đêm" nghĩa là gì? Trong tình huống nào thì áp dụng câu thành ngữ này? Chúng ta cùng tìm hiểu câu chuyện về điển tích thành ngữ : “Áo gấm đi đêm” của tác giả Tiêu Hà Minh, trong cuốn “Đi tìm Điển tích Thành ngữ”, do Nhà xuất bản Thông tấn phát hành năm 2010.

Người xưa có câu “đàn ông như giỏ, đàn bà như hom” câu này có ý nghĩa là gì, liệu đây có phải là câu thành ngữ hay không? Là khen hay chê người phụ nữ? Mọi thắc mắc này sẽ được chuyên gia ngôn ngữ, PGS.TS Phạm Văn Tình, Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam giải đáp.

Chữ "Quyền" và "Thế" có phải là gốc Hán hay không? Cách dùng hai từ này trong Tiếng Việt như thế nào? Chúng ta sẽ cùng TS Trịnh Ngọc Ánh, giảng viên trường Đại học Thủ Đô phân tích về những từ này.

Trong tiếng Việt có rất nhiều từ được dùng để gọi mẹ. Vậy đó là những từ gì? Những từ chỉ người như cụm từ liền ông, liền bà liên quan đến cụm từ đàn ông, đàn bà như thế nào? Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Hùng Vĩ, trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội sẽ giải thích về những từ ngữ này.

Cụm từ “con giáp thứ 13” - ngôn ngữ cộng đồng mạng, được giải thích ra sao? Cụm từ “Quan ngại” có ý nghĩa là gì? “lo lắng” và “lo ngại” dùng có khác nhau hay không? Cặp từ “va vấp” và “va chạm” sử dụng phân biệt như thế nào? GS.TS Nguyễn Văn Khang, Viện Ngôn ngữ học, Viện Hàn lâm Khoa học XHVN sẽ giúp tìm hiểu về những từ ngữ này.

Cụm từ “bác mẹ” có nghĩa ra sao? “cắt đúm” đươc dùng để chỉ điều gì? cụm từ “đối ẩm” được hiểu như thế nào ? Và cụm từ “chiếu lệ” sử dụng thế nào mới là chính xác. PGS.TS Phạm Văn Tình, Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam sẽ phân tích về những từ ngữ này.

Câu “trâu cổ vò, bò cổ dải” ám chỉ điều gì? Cũng có người nói “trâu cổ cò, bò cổ dải”. Vậy trong 2 câu này, câu nào mới là đúng? Đây có phải là thành ngữ hay không? Thành ngữ “đa ngôn, đa quá” được dùng để nói về những người như thế nào? Trong câu "Đang yên đang lành, đọc canh phải tội", chữ "canh" có ý nghĩa gì? Hiểu thế nào về thành ngữ “đã nghèo lại còn mắc cái eo”? Chuyên gia Ngôn ngữ, TS Đỗ Anh Vũ sẽ giúp tìm hiểu về những vấn đề này.

Trong các cụm từ “yêu dấu", "hỏi han", "xương xẩu", "thi thố” thì các từ "dấu", "han", "xẩu", "thố” có ý nghĩa là gì? Câu thành ngữ “Mấy ai biết lúa von, mấy ai biết con hư?” được sử dụng như thế nào? Từ “von” ở đây có ý nghĩa ra sao? Nhà nghiên cứu Văn hóa dân gian Nguyễn Hùng Vĩ, trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội, sẽ giúp tìm hiểu về những từ ngữ này.

Ngày rằm Trung thu trẻ em thường chơi đèn cù hay còn gọi là đèn kéo quân, vậy chữ “cù” trong “đèn cù” có ý nghĩa là gì? Câu thành ngữ “chạy như đèn cù” có hàm ý ra sao? Rồi câu “bò đất, ngựa gỗ” được sử dụng trong những trường hợp nào và phải hiểu như thế nào về câu nói của người xưa: "Đĩ khóc, tù van, hàng sáo kêu lỗ, thế gian sự thường"? Chuyên gia Ngôn ngữ, TS Đỗ Anh Vũ sẽ giải thích về những từ ngữ này.

Vì sao "gái thương chồng" lại được so sánh với "buổi chợ đương đông"? Còn “nắng quái chiều hôm” thì có liên quan gì đến “trai thương vợ”?... Rồi câu thành ngữ “Quân hồi vô phèng” có ý nghĩa ra sao, ....hay cụm từ “điêu linh” trong “khốn khổ điêu linh” thì được hiểu như thế nào? Chuyên gia ngôn ngữ, PGS. TS Phạm Văn Tình, đến từ Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam sẽ giải thích những thắc mắc này.

Các cụm từ như “cần cù”, “xinh xắn”, rồi “do dự”, hay là “tinh tế”... sử dụng thế nào là chính xác? Những thành tố đứng sau trong các trường hợp này như “cù”, “xắn”, “dự” rồi “tế” thì có ý nghĩa là gì? Liệu đây có phải là các từ láy âm đầu như nhiều người vẫn nghĩ ? Chuyên gia Ngôn ngữ, TS Đỗ Anh Vũ sẽ giúp chúng ta tìm hiểu về những từ ngữ này.

Khai phóng, khai mở, khai sáng, khai khẩn ….cùng là những từ được cấu tạo từ chữ "khai", vậy ý nghĩa của chúng khác nhau như thế nào? Các từ "khuyến nghị" và' kiến nghị" sẽ được phân biệt ra sao? PGS.TS Phạm Văn Tình, đến từ Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam sẽ giúp chúng ta tìm hiểu về những từ ngữ này.

"Mỹ nhân", "mỹ nữ" và "kỹ nữ" khác nhau ra sao? hay các cụm từ "nhi nữ" và "nữ nhi" liệu ý nghĩa và cách dùng có giống nhau không? Rồi cụm từ “Nam thanh nữ tú” được dùng để chỉ về những người như thế nào? TS Đỗ Anh Vũ sẽ giúp tìm hiểu về những từ ngữ này.

Từ "dấu" d – đ và "dấu" gi-i phân biệt sử dụng thế nào? Câu thành ngữ “Khẩu thiệt vô bằng” có ý nghĩa là gì ? Câu “Oan gia ngõ hẹp” thường được sử dụng trong những trường hợp nào? Những thắc mắc của bạn sẽ được GS.TS Nguyễn Văn Khang, Viện Ngôn ngữ học, Viện Hàn Lâm khoa học xã hội Việt Nam giải thích.

Từ “Đầu thú” và “tự thú” phân biệt thế nào? Cụm từ “thuyết âm mưu” sử dụng trong trường hợp nào mới chính xác? Câu “ Chớ đánh rắn trong hang, chớ đánh đại bàng trên núi” là thành ngữ hay tục ngữ? Và có hàm ý gì? PGS. TS Phạm Văn Tình, đến từ Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam sẽ giải đáp về những trường hợp này.

Từ “đặc biệt” với “đặc chủng” sử dụng phân biệt thế nào? “quân chủng” với “binh chủng” khác nhau ra sao? …và hiểu thế nào về cụm từ “Thủy quân lục chiến”?.. Rồi câu tục ngữ “Con mắt là mặt đồng cân” thì có ý nghĩa là gì? PGS.TS Phạm Văn Tình, đến từ Viện từ Điển học và Bách khoa thư Việt Nam sẽ phân tích về những từ ngữ này.

Chữ "chính" có những ý nghĩa như thế nào? Cụm từ “chính chuyên và chuyên chính” có ý nghĩa khác nhau ra sao? Chữ "chính" trong cụm từ “chính đại quang minh” có ý nghĩa là gì? GS.TS Nguyễn Văn Khang, đến từ Viện Ngôn ngữ học, Viện Hàn Lâm khoa học xã hội Việt Nam, sẽ giải thích về những trường hợp này.

“Dị hợm” có ý nghĩa là gì? “hợm hĩnh”, “hợm đời” có cùng nghĩa với “dị hợm” ? Có thể hiểu thế nào về câu thành ngữ “Kiến giả nhất phận”? Câu tục ngữ “lấy muối làm ngon, lấy nước làm sạch, lấy con làm giàu” có ngụ ý gì? PGS.TS Phạm Văn Tình - Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam sẽ giải thích về những từ ngữ này.

Trong cụm từ “đều như vắt chanh”, chữ "chanh" ở đây có phải là quả chanh hay không? Ở thành ngữ “cha vơ chú váo” thì từ "vơ" và "váo" có ý nghĩa ra sao? Cụm từ “tâm thư” được dùng để chỉ loại thư gì ? Và nó được sử dụng như thế nào mới là chính xác? TS. Đỗ Anh Vũ sẽ giúp chúng ta phân tích về những từ ngữ này.

Từ “toang”có ý nghĩa thế nào mà hiện nay giới trẻ lại thích sử dụng như vậy? Chữ " toang" trong các cụm từ “toang hoang”, “vỡ toang”, “toang hoác”... khác nhau thế nào"? Từ "hóng" mà cư dân mạng thường sử dụng liệu có cùng nghĩa với cụm từ "hóng hớt"? PGS.TS Phạm Văn Tình đến từ Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam sẽ giải đáp cùng quý vị ý nghĩa của những từ ngữ này.

“Dịch bệnh” và “Đại dịch” có giống nhau hay không? Cụm từ “căn nguyên” và “thu dung” có ý nghĩa là gì? PGS.TS Phạm Văn Tình, Viện Từ Điển học và Bách khoa thư Việt Nam sẽ giúp chúng ta tìm hiểu về những từ ngữ này.

Cụm từ “sen đầm” có ý nghĩa là gì? Có thể hiểu thế nào về chữ "sen" và chữ "đầm"? Cụm từ “cặp bài trùng” hiện đang được sử dụng có ý nghĩa ra sao?

Cụm từ “nhân nghĩa bà Tú Đễ” được dùng để ám chỉ về điều gì? Câu thành ngữ “Ôm cây đợi thỏ” thì có ý nghĩa ra sao? Cụm từ “Lội ngược dòng” thường được dùng trong những trường hợp nào? ....Từ ngữ thế nào thì được gọi là “Hán Việt” và “thuần Việt”..... PGS.TS Phạm Văn Tình, Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam giải thích về ý nghĩa của những từ ngữ này.

Có rất nhiều từ được sử dụng để chỉ về một nửa xinh đẹp, đáng được yêu thương và trân trọng của Thế giới.... Tuy nhiên không phải ai cũng hiểu rõ về những từ ngữ này. Chẳng hạn như: “phụ nữ” và “đàn bà” khác nhau như thế nào? Hay các cụm từ như “ái nữ, thục nữ, ngọc nữ”... hay “tố nữ ” thì được hiểu ra sao? TS. Đỗ Anh Vũ sẽ giúp chúng ta tìm hiểu về những từ ngữ này.

Thành ngữ “Như cua gặp ếch” có ý nghĩa là gì? Vì sao lại sử dụng Cua và Ếch trong trường hợp này? Câu “Cầm đèn chạy trước ô tô” được sử dụng để ám chỉ điều gì? Thành ngữ “Chưa khỏi vòng đã cong đuôi” có nguồn gốc như thể nào và dùng ra sao mới chính xác? Chuyên gia Ngôn ngữ, Tiến sĩ Đỗ Anh Vũ sẽ giải thích về ý nghĩa và cách sử dụng của những câu thành ngữ này.

Từ “thảo mai” có nguồn gốc như thế nào? Cụm từ “bắt quả tang” thì chữ tang có ý nghĩa là gì? Rồi có thể hiểu ra sao về cụm từ “bạo hồng” mà hiện giới trẻ đang ưa sử dụng? Chuyên gia ngôn ngữ PGSTS Phạm Văn Tình, đến từ Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam sẽ giúp giải thich về những từ ngữ này.

Cụm từ “trăng suông” có ý nghĩa là gì?; Cụm từ “thảo dân” được dùng để chỉ những người dân như thế nào?; Câu thành ngữ “Thủy hỏa đạo tặc” nói lên điểu gì? ...và khái niệm “Camera hành trình” được định nghĩa ra sao? Chuyên gia ngôn ngữ PGS.TS Phạm Văn Tình - Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam sẽ giải thích về những từ ngữ này.

“khẳng khái” - “khảng khái”, “chẩn đoán” - “chuẩn đoán”, “tri thức” - “trí thức”, “chỉn chu” - “chỉnh chu” sử dụng cụm từ nào mới là chính xác. Chuyên gia Ngôn ngữ, TS Đỗ Anh Vũ cùng quý thính giả tìm hiểu về những từ ngữ này.

Cụm từ “nhân nghĩa bà Tú Đễ” được dùng để ám chỉ về điều gì? Câu thành ngữ “Ôm cây đợi thỏ” thì có ý nghĩa ra sao? hay cụm từ “Lội ngược dòng” thường được dùng trong những trường hợp nào? .... Và từ ngữ thế nào thì được gọi là “Hán Việt” và “thuần Việt”..... PGS.TS Phạm Văn Tình, Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam giải thích về ý nghĩa của những từ ngữ này.

“Đỏ ngầu”, “cool ngầu”, “ngầu bá cháy”, “xí xập ngầu” ... những cụm từ này có ý nghĩa là gì? Chữ “ngầu” thay đổi thế nào qua các từ ngữ này? Rồi vì sao người ta lại nói “Trẻ trồng na, già trồng chuối”? PGS.TS Phạm Văn Tình, đến từ Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam sẽ giải thích về những từ ngữ này.

Chữ “bản” có thể cấu tạo nên nhiều từ ghép rất thú vị, chẳng hạn như “bản làng", "bản Mường", "phiên bản", "bản sao" ... hay "bản thể”. Vậy chữ “bản” có nghĩa gốc là gì? nó biến đổi thế nào qua các từ ghép? Liệu “bản” có phải là một từ Hán Việt? Chuyên gia Ngôn ngữ, TS Đỗ Anh Vũ sẽ phân tích về những từ ngữ này.

“Bản ngã”, “bản ngữ”, “bản sắc”, “bản mặt” ......rồi “bản mộc” thì có ý nghĩa là gì? Chữ bản thay đổi như thế nào qua những từ ghép này? chuyên gia Ngôn ngữ, TS Đỗ Anh Vũ sẽ giải thích về ý nghĩa và cách sử dụng của những từ ngữ này.

Cụm từ “biểu lộ”, “bộc lộ, “phát lộ” khác nhau ra sao? “Tất cả” và “tất thảy” dùng phân biệt thế nào? “Thể tất” với “thể lượng” liệu có cùng nghĩa hay không? Rồi cụm từ “liêm phóng” sử dụng thế nào mới là chính xác? GS.TS Nguyễn Văn Khang đến từ Viện Ngôn ngữ học, Viện Hàm lâm Khoa học Xã hội Việt Nam sẽ phân tích về những từ ngữ này.

Sử dụng chữ "i" ngắn hay "y" dài như thế nào cho chính xác? Với những từ: "ý chí", "ỉ eo", "chây ì", "kĩ thuật", "kỳ vọng", "yếm thế", "quý trọng"... sẽ viết "i" ngắn hay "y" dài? PGS.TS Phạm Văn Tình đến từ Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam sẽ giải đáp những thắc mắc này.

Có rất nhiều từ ghép cấu tạo từ chữ quả như “quả phúc”, “quả báo”, “quả phụ”, hay “nhân quả”, “chính quả” …rồi cả “lại quả”, Vậy từ quả có nghĩa gốc là gì? Nó biến đổi ra sao qua các từ ghép? PGS.TS Phạm Văn Tình, đến từ Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam sẽ phân tích về những từ ngữ này

Trong các cụm từ “báo chí", "tạp chí” thì chữ “chí” ở đây có ý nghĩa là gì? Các cụm từ “báo chí chính luận", hay "thông cáo báo chí” sử dụng như thế nào mới là chính xác? Có thể hiểu ra sao về cụm từ “thông tấn” trong “thông tấn xã Việt Nam”? TS Đỗ Anh Vũ sẽ giúp phân tích về những trường hợp này.

Câu thành ngữ “Cô quả cô độc” sử dụng trong những tình huống nào mới là chính xác? Chữ “cô” ở đây có ý nghĩa là gì? liệu nó có cùng nghĩa với chữ cô trong “cô nam quả nữ” hay không? Cụm từ “quả nhân” thường được sử dụng để chỉ những người như thế nào? chuyên gia ngôn ngữ, TS Đỗ Anh Vũ sẽ giúp giải thích về những từ ngữ này.

Cụm từ “tri ân” và "biết ơn" có ý nghĩa là gì? cụm từ “phụng dưỡng” trong “phụng dưỡng bà mẹ Việt Nam anh hùng” có khác với cụm từ “nuôi dưỡng” hay không? Cụm từ “anh linh” và “vong linh” phân biệt sử dụng như thế nào? TS Đỗ Anh Vũ sẽ giúp giải thích về những từ ngữ này.

“Trường thi”, “trường chinh”, “trường vốn” rồi “đoạn trường”, “hý trường”…. chữ “trường” có nghĩa gốc là gì? Ý nghĩa của nó biến đổi như thế nào qua các từ ghép? Chuyên gia ngôn ngữ, PGSTS Phạm Văn Tình đến từ Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam sẽ giúp giải thích về những từ ngữ này.