Đất nước ngàn năm

Trong lịch sử nước ta vương triều Lý được coi là triều đại đã đặt nền móng cho việc học và thi cử. Bắt đầu từ năm 1075 vua Lý Nhân Tông cho mở khoa thi nho học đầu tiên gọi là khoa Tam trường để chọn những người học rộng, hiểu sâu kinh sử, vì vậy khoa thi này còn được gọi là khoa thi này còn được gọi là khoa thi Minh kinh bác học, người đỗ đầu khoa này là Lê Văn Thịnh. Ông là người làng Đông Cứu, nay là thôn Bảo Tháp, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh. Sau khi đỗ đầu trong khoa thi đầu tiên của nho học Việt Nam ông được bổ làm quan, dần làm đến chức Thái sư triều Lý. Trong suốt quá trình làm quan, Lê Văn Thịnh đã đem hết tài năng, trí tuệ cống hiến cho công cuộc xây dựng, đổi mới triều đại và canh tân đất nước.

Có thể nói, trong lịch sử nước ta sự ra đời của chính quyền họ Khúc đánh dấu một mốc son quan trọng. Năm 905 Khúc Thừa Dụ khởi nghĩa giành quyền tự chủ sau hơn 1000 năm Bắc thuộc là một dấu ấn có ý nghĩa hết sức trọng đại trong lịch sử. Đây không chỉ là sự kiện mở đầu cho sự nghiệp của dòng họ Khúc mà còn mở đầu cho thế kỷ X với những bước chuyển hết sức lớn lao của đất nước. Từ đây, nền độc lập dân tộc được xác lập, củng cố gắn liền với các chính quyền tự chủ và các triều đại phong kiến đầu tiên, trong đó họ Khúc hoạt động trên phương diện chính trị, ngoại giao, kinh tế và xã hội đã thật sự làm thay đổi bộ mặt đất nước. Đây cũng chính là đóng góp của họ Khúc đối với lịch sử dân tộc ở thế kỷ thứ X.

Trong dòng chảy của lịch sử dân tộc, thiết chế làng xã đóng vai trò rất to lớn đến sự phát triển của vùng và rộng hơn là đất nước. Bên cạnh làng nghề, có những làng nổi lên từ truyền thống hiếu học, khoa bảng, sản sinh cho đất nước những nhân tài. Làng Quan Tử, xã Sơn Đông, huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc là một làng như thế.

Theo các tài liệu ghi chép lại, thiền sư Từ Đạo Hạnh (1072 – 1116) vốn tên là Lộ, tự Đạo Hạnh sống vào thời vua Lý Nhân Tông. Ông theo tu ở chùa Thiên Phúc trên núi Sài Sơn thuộc huyện Quốc Oai, Hà Nội ngày nay. Từ Đạo Hạnh là một trong những danh tăng nổi tiếng của lịch sử phật giáo Việt Nam, ngài là người mở đầu cho tín ngưỡng hòa trộn vào phật giáo, sau đó có sức ảnh hưởng lớn đối với người Việt thời Lý, Trần tín ngưỡng thờ Thánh Tổ.

Ở vùng biên giới huyện Đình Lập, tỉnh Lạng Sơn, tại km 150, quốc lộ 31, có một di tích lịch sử được coi là “pháo đài”, là điểm tựa tâm linh giữ yên biên ải. Đó chính là ngôi đình cổ Pò Háng, thuộc xã Bính Xá, huyện Đình Lập, tỉnh Lạng Sơn. Quy mô của đình còn khá khiêm tốn, do ảnh hưởng của thiên tai và chiến tranh, nhưng nơi đây chứa đựng nhiều câu chuyện lịch sử, những huyền thoại và nghi lễ độc đáo.

Chỉ năm ngày sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh tuyên bố với toàn thể quốc dân và thế giới sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa thì đúng 11 giờ 30 phút ngày 07/9/1945 Đài Tiếng nói Việt Nam chính thức phát sóng chương trình đầu tiên. Trải qua 78 năm hình thành và phát triển cùng đất nước, trong hai cuộc kháng chiến cứu nước Đài Tiếng nói Việt Nam để đảm bảo an toàn cho làn sóng quốc gia Đài đã sơ tán 14 lần.

Trần Nguyên Đán (1325 – 1390) hiệu là Băng Hồ. Ông là tôn thất nhà Trần, dòng dõi Chiêu Minh vương Trần Quang Khải. Trần Nguyên Đán có phong cách của bậc quân tử thời xưa. Làm quan tới Tư đồ dưới thời các vua Trần Nghệ Tông, Trần Duệ Tông. Sau khi chí sĩ Trần Nguyên Đán đã về Côn Sơn xây dựng động phủ đặt tên là Thanh Hư động, có công với đất nước và mở mang cảnh sắc Côn Sơn, Trần Nguyên Đán được các thế hệ sau ghi ơn tưởng nhớ là một bậc danh nhân hiền tài. Đến nay, đền thờ Trần Nguyên Đán nằm trong quần thể Côn Sơn Kiếp Bạc ở Chí Linh, tỉnh Hải Dương, là nơi để nhân dân tưởng nhớ những công lao đóng góp của ông đối với vương triều nhà Trần.

Làng Quan Tử, xã Sơn Đông, huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc nổi danh là một trong số 20 làng khoa bảng của cả nước với 12 vị tiến sĩ được ghi danh tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám. Một trong những vị danh nhân có công mở mang vùng văn hiến này là Đỗ Khắc Chung – một trong những vị quan thời nhà Trần cuối thế kỷ XIII – đầu thế kỷ XIV, người được coi là thầy giáo đầu tiên của làng Quan Tử. Không chỉ là người khai tâm, mở trí cho dân làng Quan Tử, Đỗ Khắc Chung còn là một vị quan của triều Trần có tài đối đáp khiến tướng giặc nhà Nguyên là Ô Mã Nhi phải thán phục.

Vào đầu thế kỷ XX, trong bối cảnh xã hội rối ren, nhà Nguyễn lập chính phủ thân Nhật, quan Thượng thư Bùi Bằng Đoàn đã từng cáo quan về ở ẩn, nhưng khi cách mạng tháng Tám công Bùi Bằng Đoàn lại mang tài năng, đức độ góp sức với cách mạng và được bầu làm Trưởng ban Thường trực Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Trong lịch sử khoa cử Việt Nam có rất ít gia đình, dòng họ có hai đến ba người đỗ Trạng nguyên như dòng họ Nguyễn của Trạng nguyên Nguyễn Thiến. Chính vì vậy, đây không chỉ là niềm tự hào của gia đình, dòng họ mà của cả địa phương.

Sau mộc bản triều Nguyễn, bia tiến sĩ ở Quốc Tử Giám thì mộc bản chùa Vĩnh Nghiêm là di sản tư liệu thứ ba của Việt Nam được thế giới vinh danh, đây là bộ hiện vật đã tồn tại suốt hơn 7 thế kỷ, và những bản ván khắc này chứa đựng nhiều kiến thức từ thế kỷ thứ XIV để khẳng định các giá trị to lớn về lịch sử, văn hóa của dân tộc.

Khu di tích lịch sử Lam Kinh ở xã Xuân Lam, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa là khu di tích quốc gia có lịch sử hàng trăm năm với kiến trúc triều đình độc đáo. Nơi đây, vốn là quê hương đất tổ của nhà Lê – nơi sinh ra anh hùng dân tộc Lê Lợi, nơi phát tích cuộc khởi nghĩa Lam Sơn lừng lẫy chiến công ở thế kỷ XV.

Trong suốt chiều dài lịch sử dân tộc, cái tên Ngã ba Đồng Lộc được nhắc đến như một khúc tráng ca về tinh thần bất khuất, anh hùng của lực lượng thanh niên xung phong trong công cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Trong những năm chiến tranh, Ngã ba Đồng Lộc là mạch máu giao thông để hậu phương chi viện sức người, sức của cho miền Nam ruột thịt, vì thế nơi đây được gọi là yết hầu, huyết mạch giao thông mà đế quốc Mỹ bằng mọi giá đánh phá, hòng cắt đứt sự chi viện từ miền Bắc vào chiến trường miền Nam với khẩu hiệu: máu có thể ngừng chảy, tim có thể ngừng đập, nhưng mạch máu giao thông không bao giờ tắt. Dưới mưa bom, bão đạn để giữ vững con đường thông suốt, hàng trăm, hàng ngàn các chiến sĩ và nhân dân đã ngã xuống. Nơi đây, đúng 55 năm về trước (vào ngày 24/7/1968) đã chứng kiến sự ngã xuống đầy anh dũng của 10 cô gái thanh niên xung phong. Ngã ba Đồng Lộc đã dệt nên những kỳ tích, những huyền thoại còn vang vọng mãi đến mai sau.

Tô Hiến Thành (1102 – 1179) người làng Hạ Mỗ, nay là xã Hạ Mỗ, huyện Đan Phượng, Hà Nội, là quan đại thần phụ chính qua hai triều vua là Lý Anh Tông và Lý Cao Tông. Tô Hiến Thành làm quan nổi tiếng tài năng lại công minh, chính trực, không vì tiền tài nên được giao cho chức Thái Phó. Hiện nay, Tô Hiến Thành được thờ tự tại đền Văn Hiến, xã Hạ Mỗ - quê hương ông và nhiều nơi trên cả nước. Với người dân làng Hạ Mỗ, Tô Hiến Thành không chỉ là niềm tự hào của quê hương, mà ông còn là biểu tượng trong đời sống, văn hóa tinh thần để con cháu đời sau nối tiếp những truyền thống mà ông để lại.

Cửa sông Bạch Đằng – nơi gắn liền với ba trận thủy chiến nổi tiếng trong lịch sử chống giặc ngoại xâm của dân tộc là trận Ngô Quyền đánh tan quân Nam Hán năm 938, trận Lê Hoàn tức vua Lê Đại Hành đánh tan quân Tống năm 981 và trận Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn đánh tan quân Nguyên Mông năm 1288. Trong ba cuộc chiến trên sông Bạch Đằng, trận thủy chiến năm 938 không chỉ ghi dấu ấn sâu đậm trong ký ức dân tộc Việt Nam như một chiến công huyền thoại mà còn là minh chứng rõ nét cho đỉnh cao nghệ thuật quân sự của quân dân Đại Việt.

Chùa Phúc Chỉ, xã Yên Thắng, huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định là di tích có giá trị lịch sử, văn hóa và kiến trúc. Nơi đây là cơ sở cách mạng đầu tiên của tỉnh gắn với hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược. Hình thành cách đây hơn 700 năm, chùa Phúc Chỉ đã trải qua biết bao thăng trầm của lịch sử và tàn phá của thiên tai. Nhưng với phúc lành của vùng đất thiêng đã được tiền nhân “chọn mặt gửi vàng”, ngôi chùa vẫn vững vàng với thời gian như một biểu tượng linh thiêng của miền quê này.

Trong giai đoạn lập quốc từ thế kỷ thứ 10 đến thế kỷ thứ 15 phật giáo có vai trò quan trọng đối với việc xây dựng nhà nước quân chủ và phát triển kinh tế xã hội Việt Nam. Tại cố đô Hoa Lư có sự đóng góp hết sức tiêu biểu của các vị cao tăng và một trong số đó là thiền sư Thích Quốc Sư Nguyễn Minh Không – người con của quê hương Ninh Bình. Thiền sư Nguyễn Minh Không hay còn gọi là Đức Thánh Nguyễn tên thật là Nguyễn Chí Thành (1065 – 1141), cùng với các vị cao tăng khác, Quốc Sư Nguyễn Minh Không đã có những đóng góp vô cùng to lớn trong sự nghiệp xây dựng và củng cố nhà nước quân chủ. Để ghi nhớ và tôn vinh công lao của Quốc Sư, nhân dân làng Điềm Xá, phủ Trường Yên xưa nay thuộc hai xã Gia Tiến và Gia Thắng, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình đã lập đền thờ ông. Đây cũng là niềm tự hào của người dân Gia Viễn nói riêng và Ninh Bình nói chung.

Bảo vật Quốc gia là những hiện vật, nhóm hiện vật mang tính độc bản, hình thức độc đáo, có giá trị tiêu biểu của đất nước về lịch sử, văn hoá, khoa học… Với bề dày truyền thống lịch sử, vùng đất cội nguồn Phú Thọ hiện có 5 Bảo vật Quốc gia thời đại Hùng Vương gồm: Trống đồng Đền Hùng; Bộ khoá đai lưng bằng đồng; Sưu tập Nha Chương, Tượng Mẫu Âu Cơ và Bệ đá hoa sen. Những bảo vật này chứa đựng giá trị khoa học quý giá và hơn hết, đó là minh chứng rõ ràng, chân thực về lịch sử dựng nước, giữ nước của dân tộc.

Vua Quang Trung - Nguyễn Huệ được lịch sử nhắc đến với chiến thắng lẫy lừng Ngọc Hồi – Đống Đa mùa xuân Kỷ Dậu (1789). Dù chỉ tại vị 4 năm ngắn ngủi từ năm 1788 – 1792 nhưng ông đã chứng tỏ tài năng của một nhà quân sự lỗi lạc nhất trong lịch sử. Bên cạnh đó Quang Trung - Nguyễn Huệ còn là một nhà chính trị xuất sắc với hùng tâm mở một kỷ nguyên mới cho dân tộc Việt. Quang Trung – Nguyễn Huệ còn là một thủ lĩnh có tài dùng người, ông từng nói “một cây gỗ không chống nổi tòa nhà to, mưu lược một kẻ sĩ không dựng được cuộc thái bình”. Chính vì vậy, sau khi đánh đuổi giặc Thanh, Quang Trung đã ban chiếu mời gọi nhân tài. Quang Trung dùng người không câu nệ thành phần xuất thân là quan lại cũ của triều Lê – Trịnh, cũng không câu nệ là người Đàng Trong hay Đàng Ngoài miễn là có tài và có tâm thực sự. Nhiều tên tuổi lớn cựu thần nhà Lê đã được ông cảm hóa và thu phục trở thành những cộng sự đắc lực của Quang Trung và giường cột cho chính quyền Tây Sơn lúc bấy giờ.

Dưới triều Lý có một nhân vật đặc biệt được vua ban cho quốc tính. Ông cũng là một trong số ít các thiền sư được sách Đại Việt sử ký toàn thư ghi chép lại các sự kiện liên quan. Năm 1131 triều đình nhà Lý dựng nhà cho đại sư Minh Không. Năm 1136 thiền sư chữa khỏi bệnh cho vua Lý Thần Tông, được phong làm Quốc sư, khi ông qua đời cũng được ghi chép rõ ràng vào tiết mùa thu, năm Đại Định thứ 2 (1141). Ông chính là thiền sư Lý Quốc Sư Nguyễn Minh Không hay còn được dân gian gọi là Đức Thánh Nguyễn. Đức Thánh Nguyễn tên thật là Nguyễn Chí Thành (1065 – 1141), sinh tại làng Đàm Xá, phủ Tràng An nay là làng Điền Xá, xã Gia Thắng, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình. Ông là một nhân vật lịch sử khá đặc biệt bởi xung quanh cuộc đời và sự nghiệp của ông là cả một không gian văn hóa đậm chất lịch sử và huyền tích. Không chỉ chính sử ghi chép mà tâm thức dân gian vẫn khắc ghi.

Hà Nội là mảnh đất nghìn năm văn hiến, nơi lưu dấu ấn những thăng trầm của dân tộc. Với vị trí chiến lược, Hà Nội nhiều lần là mục tiêu cốt yếu của quân xâm lược ngoại bang. Do vậy, trong cuộc xâm lăng của thực dân Pháp nửa cuối thế kỷ thứ 19, chỉ trong vòng chưa đầy 10 năm, thực dân Pháp đã nhiều lần tấn công Hà Nội, nhưng đều vấp phải sự chống trả quyết liệt của quân, dân Hà Nội. Năm 1873 danh nhân Nguyễn Tri Phương, trong một cuộc chiến đấu không cân sức đã tuẫn tiết để tỏ rõ nghĩa khí của một Tổng đốc thành Hà Nội, một lòng sống chết bảo vệ thành trước sự tấn công của thực dân Pháp xâm lược. Năm 1882 Pháp quay trở lại tấn công Hà Nội lần thứ 2, một lần nữa họ lại đụng phải tinh thần kháng chiến của quân dân Hà Nội, đứng đầu là Tổng đốc Hoàng Diệu.

Theo sử sách, Nguyễn Sư Mạnh là người làng Cổ Đô, xã Cổ Đô, huyện Ba Vì, Hà Nội. Đệ tam giáp đồng Tiến sĩ xuất thân, khoa Giáp Thìn niên hiệu Hồng Đức 15 (1484) đời vua Lê Thánh Tông, tên ông được khắc trong bia Hồng Đức Thập ngũ niên Giáp Thìn ở Văn Miếu Quốc tử Giám. Hoạt động và cống hiến của Nguyễn Sư Mạnh chủ yếu ở thời Lê Thánh Tông và Lê Hiến Tông, ông là người biết nhiều, hiểu rộng, tri thức uyên bác, ứng xử uyên thâm nên năm 1500 Nguyễn Sư Mạnh được vua Lê cử đi xứ Trung Quốc. Trong lần đi xứ này, ông được nhà Minh phong cho là Thượng thư lưỡng quốc. Có thể nói, Nguyễn Sư Mạnh là niềm tự hào với mỗi người con xứ Đoài, là tấm gương sáng cho muôn đời noi theo.

Đền Truông Bát ở xã Ngọc Sơn, huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh nổi tiếng linh thiêng, là điểm đến của đông đảo người dân và du khách. Nơi đây hội tụ đầy đủ giá trị lịch sử tâm linh, đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc. Đền Truông Bát là nơi thờ Vương nương Thánh mẫu đệ nhị thượng ngàn Lộc Hoa công chúa (tức bà chúa Lộc), thân mẫu ông Hoàng Mười. Bà tên thật là Phạm Thị Thỏa, là một nữ tướng tài sắc có công cùng với nghĩa quân Lam Sơn chống giặc Minh xâm lược.

1055 năm đã trôi qua, hình ảnh người anh hùng Đinh Bộ Lĩnh với cuộc hành quân bình định 12 xứ quân, lập ra nhà nước Đại Cồ Việt thái bình thịnh trị vẫn mãi in đậm trong tâm thức nhân dân. Trong đó, kinh đô Hoa Lư và các tuyến tường thành thiên tạo, nhân tạo do vua Đinh Tiên Hoàng khởi dựng đã góp phần giữ vững nền độc lập dân tộc, thống nhất quốc gia, chuẩn bị cho những tiền đề quan trọng cho cuộc bứt phá vĩ đại của dân tộc ta trong các giai đoạn về sau. Kinh thành đá Hoa Lư của nước Đại Cồ Việt do vua Đinh, vua Lê xây dựng đã đi vào lịch sử dân tộc Việt Nam, đời đời rạng danh cùng non sông, đất nước.

Vua Lê Thánh Tông – vị hoàng đế thứ 5 của nhà Lê được biết đến là một bậc minh vương. Cùng với việc xây dựng một quốc gia thịnh trị, trong lĩnh vực văn chương, ông là một nhà tài nghệ. Năm 1495 vua Lê Thánh Tông đã thành lập hội Tao Đàn do ông làm chủ soái, được gọi là Tao Đàn nhị thập bát tú (Tao Đàn Lê Thánh Tông). Sự ra đời của Hội Tao Đàn đánh dấu một bước ngoặt lịch sử, một điểm nhấn văn hóa cho đất nước, gây tiếng vang lớn cho mai sau. Một trong số 28 vị tinh tú của Tao Đàn là tiến sĩ Phạm Đạo Phú, người duy nhất đã họa lại được 9 bài thơ trong Quỳnh uyển cửu ca của vua Lê Thánh Tông.

Dưới thời phong kiến, trong số 21 làng khoa bảng tiêu biểu của cả nước, những làng có hơn 10 người đỗ đại khoa từ phó bảng trở lên thì Hà Nội có đến 6 làng. Một trong số đó phải kể đến là làng Nguyệt Áng. Theo các sử liệu, làng Nguyệt Áng, xã Đại Áng, Thanh Trì, Hà Nội là nơi có truyền thống hiếu học, sản sinh ra nhiều nhân tài có công lớn với đất nước. Cùng với Tả Thanh Oai, Nguyệt Áng là ngôi làng khoa bảng thứ 2 ở huyện Thanh Trì. Làng khoa bảng Nguyệt Áng là đất học nổi tiếng của đất Kinh Kỳ khi xưa vì nhiều người đỗ đạt, làm quan to trong triều nên Nguyệt Áng còn được gọi là đất Trạng. Truyền thống ấy đến nay vẫn được các thế hệ người dân giữ gìn, phát huy và truyền lại cho con cháu.

Trần Hưng Đạo, tên thật là Trần Quốc Tuấn, tước hiệu Hưng Đạo đại vương, ông là một vị anh hùng dân tộc, một vị tướng gắn liền với cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên Mông. Từ một danh tướng của vương triều Trần, Hưng Đạo đại vương đã vươn đến một biểu tượng văn hóa trở thành Đức Thánh Trần trong đời sống tâm linh, tín ngưỡng của người dân nước ta. Là một danh tướng, Trần Quốc Tuấn cũng là một nhà văn hóa lớn, ông giỏi tâm lý, biết cách thu phục lòng quân để giữ yên lòng dân, ra sức đoàn kết tướng sĩ, đoàn kết quân dân, đoàn kết vương triều tạo nên sức mạnh vô địch cho cả quốc gia, dân tộc.

Với tấm lòng yêu nước thương dân sâu sắc, người chiến sĩ cách mạng tiên phong Nguyễn Ái Quốc (Hồ Chí Minh) đã bôn ba khắp năm châu, bốn bể để tìm ra con đường cứu nước thoát khỏi lầm than. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại di sản lớn cho dân tộc Việt Nam, đó là những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, trong đó phải kể đến tư tưởng về ngoại giao và đoàn kết quốc tế của Người mang tính nhân văn sâu sắc. Với tầm nhìn bao quát, xác định mối liên hệ mật thiết giữa cách mạng Việt Nam với cách mạng thế giới, Người đã sáng tạo ra đường lối, tư tưởng ngoại giao, tập hợp lực lượng, tạo nên sức mạnh đoàn kết quốc tế.

Đình Thổ Hà, xã Vân Hà, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang là một trong những ngôi đình nổi tiếng xứ Kinh Bắc được xây dựng vào năm 1692, thời vua Lê Hy Tông. Đình Thổ Hà gắn liền với vị thành hoàng làng là Thái Thượng Lão Quân, là nơi tiêu biểu cho tâm linh văn hóa của người Việt với nét kiến trúc đặc trưng và độc đáo. Đặc biệt hiện trong đình còn lưu giữ một bảo vật có một không hai ở nước ta, đó là bức cửa võng Đình Thổ Hà.

Vào nửa cuối thế kỷ 19 có một vị quan triều Nguyễn, tuy chỉ giữ chức quan tỉnh nhưng lại phong hàm ngang với các quan đầu triều, đó chính là Thái tử Thiếu bảo Phạm Văn Toán.

Dòng họ Phùng Văn là một trong những dòng họ danh giá ở làng Vĩnh Mỗ xưa, nay thuộc thị trấn Yên Lạc, huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc. Đây là dòng họ có hai chú cháu cùng đỗ nhất, nhì trong khoa thi hương. Dòng họ Phùng Văn còn nổi danh với câu chuyện về một người cha nuôi dạy 12 người con đỗ đạt, đóng góp cho đất nước trong cả ngạch quan văn và quan võ. Người cha ấy chính là vị quan tri phủ Tán trị Thừa chánh sứ Tư hữu Tham nghị Phùng Khoa Hân.

Di tích quốc gia đặc biệt Tân Trào, xã Tân Trào, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang được biết đến như thủ đô khu giải phóng, thủ đô kháng chiến khi được Bác Hồ và Trung ương Đảng chọn làm căn cứ cách mạng để chuẩn bị cho cuộc Tổng khởi nghĩa tháng 8/1945 và kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược.

Vũ Hữu (1437 – 1530) là một nhà toán học và cũng là một danh thần dưới triều đại Lê Thánh Tông, Lê Hiến Tông. Ông còn được coi là nhà toán học đầu tiên của Việt Nam và được mệnh danh là thần toán Vũ Hữu. Công trình toán học ông để lại cho hậu thế nổi bật là Lập Thành Toán Pháp. Sách này gồm cách đo ruộng, tính diện tích ruộng; hình vẽ các thửa ruộng có hình phức tạp. Các phép đo ruộng đất được tính theo đơn vị mẫu, sào, thước và tấc.

Trong cuốn Lịch triều hiến chương loại chí của Phan Huy Chú viết về 4 danh nhân thời Lý, 10 danh nhân thời trần, 18 danh nhân thời Lê và chỉ có một danh nhân thời Mạc đó là Trạng nguyên Giáp Hải. Vậy Trạng nguyên Giáp Hải là người như thế nào, ông có đóng góp gì cho nước nhà mà sử gia Phan Huy Chú lại đặc biệt viết về ông trong cuốn sách của mình?

Là một quốc gia nằm trên bán đảo Đông Dương, đất nước Việt Nam có bề dày lịch sử hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước, gắn liền với quá trình chinh phục và chế ngự sông nước, biển đảo. Chính vì thế, việc sử dụng, khai thác biển ở quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa là truyền thống lâu đời của dân tộc Việt Nam. Đến thời nhà Nguyễn, chủ quyền của Việt Nam trên hai quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa càng được thiết lập và thực thi một cách liên tục, đầy đủ và toàn vẹn, không có sự tranh chấp nào. Trong suốt quá trình tồn tại, các vị vua triều Nguyễn đều nhận thức biển đảo có ý nghĩa quan trọng đối với an ninh quốc gia, dân tộc. Đó cũng chính là một trong các yếu tố tác động đến ý thức hướng biển và chủ trương tăng cường phòng thủ biển đảo của triều Nguyễn.

Cùng với Đường Lâm, Cự Đà là một trong những ngôi làng cổ nổi tiếng ở Đồng bằng Bắc Bộ. Đây là một trong số hiếm hoi các làng còn giữ lại được nhiều ngôi nhà, các công trình văn hóa cổ và nghề truyền thống, nơi đây còn được ví là “bảo tàng sống” về kiến trúc làng nghề ven đô. Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, nhưng làng cổ Cự Đà vẫn mang trong mình nhiều nét cổ kính, độc đáo riêng có. Đặc biệt, những dấu ấn văn hóa là minh chứng cho thời phát triển cực thịnh vẫn được dân làng giữ gìn gần như nguyên vẹn. Với người dân làng Cự Đà, làng cổ là niềm tự hào mà hiếm vùng quê nào có được.

Đinh Tiên Hoàng có tên thật là Đinh Bộ Lĩnh, người làng Đại Hữu, châu Đại Hoàng, nay là thôn Văn Bòng, xã Gia Phương, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình. Ông là con thứ của Thứ sử Đinh Công Trứ, một nha tướng của Dương Đình Nghệ. Mẹ ông là Đàm Thị, sau khi cha mất Đinh Bộ Lĩnh cùng mẹ về quê Đại Hoàng sinh sống. Uy thế chính trị của cha đã tạo cho Đinh Bộ Lĩnh một vị thế trong vùng mà không một đứa trẻ nào có được. Ông là một vị anh hùng dân tộc, một danh nhân của Việt Nam, ông đã có công lao to lớn, dẹp loạn cát cứ của các xứ quân, lập nên nhà nước phong kiến trung ương tập quyền, mở đầu thời kỳ độc lập tự chủ của dân tộc ta sau hơn 1000 năm Bắc thuộc.

Tại thôn chùa, xã Xuân Hương, huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang và trên Núi Cấm ven sông Thương có khu di tích cấp quốc gia thờ một vị tướng có công lớn trong cuộc chiến chống giặc xâm lược ngoại bang thế kỷ thứ XV. Nơi đây còn lưu giữ những kỷ vật, những tài liệu, cổ vật thâm trầm, quý hiếm, trong đó đặc biệt là những bộ trang phục có tuổi đời gần 600 năm của tướng quân và công chúa Thiều Dương từ thời nhà Lê. Vị danh nhân đó là Khang Quốc Công Phạm Văn Liêu hay còn gọi là Lê Liêu.

Ngô Quyền (898 – 944) sinh trưởng trong một dòng họ có thế lực ở châu Đường Lâm, nay là làng Đường Lâm, Sơn Tây, Hà Nội. Cha là Ngô Mân làm chức Châu mục Đường Lâm. Ngô Quyền được sử sách mô tả là bậc anh hùng tuấn kiệt, có trí dũng. Ông còn được biết đến với tên gọi là Tiền Ngô Vương. Năm 938, ông là người lãnh đạo nhân dân đánh bại quân Nam Hán trong trận Bạch Đằng, chính thức kết thúc hơn 1000 năm Bắc thuộc, mở ra một thời kỳ độc lập lâu dài của Việt Nam.

Triều đại nhà Nguyễn được đánh giá sớm có tầm nhìn vươn ra biển, ngay từ thời các chúa Nguyễn khi mới xây dựng cơ đồ ở Đàng trong, khi xác định “Hoành Sơn nhất đái, vạn đại dung thân” theo lời khuyên của trạng trình Nguyễn Bỉnh Khiêm. Kế thừa tư tưởng này của cha ông, vua Minh Mệnh (còn gọi là Minh Mạng), vị vua thứ 2 của triều Nguyễn với tầm nhìn chiến lược về biển đảo đã xây dựng một quốc gia thống nhất, vững mạnh, có uy tín và vị thế trong khu vực. Đặc biệt khi những cuộc thăm dò của phương tây dưới danh nghĩa buôn bán, thương mại và truyền giáo ngày một nhiều và lộ rõ ý đồ xâm lược, thì nhu cầu bảo vệ quốc gia từ phía biển được đặt ra cấp thiết. Vua Minh Mệnh xác định biển có một vị trí quan trọng thể hiện rõ trong các hoạt động kinh tế và chính sách an ninh quốc phòng.

Là một quốc gia nằm trên bán đảo Đông Dương thuộc khu vực Đông Nam Á, đất nước Việt Nam có bề dày lịch sử hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước, gắn liền với quá trình chinh phục và chế ngự sông nước, biển đảo. Chính vì thế, cha ông ta sớm có tư tưởng hướng biển và những chính sách bảo vệ lãnh hải. Trong đó thực thi chủ quyền quốc gia đối với các hải đảo là các hoạt động được các triều đại chú trọng.

Cùng với Mộc bản triều Nguyễn, bia văn, bia miếu Quốc tử giám thì Mộc bản chùa Vĩnh Nghiêm là di sản tư liệu được thế giới vinh danh. Mộc bản chùa Vĩnh Nghiêm là những bản khắc gỗ chữ Hán và chữ Nôm với kỹ thuật khắc ngược, dùng để in thành sách vô cùng độc đáo. Hành trình lịch sử của kho Mộc bản chùa Vĩnh Nghiêm gắn với rất nhiều những câu chuyện huyền thoại mang màu sắc phật giáo. Mộc bản chùa Vĩnh Nghiêm còn là nguồn tư liệu vô cùng quý giá cho việc nghiên cứu sự phát triển của ngôn ngữ Việt nói chung, của chữ Nôm nói riêng trong lịch sử.

Nhà bác học Lê Quý Đôn tên thật là Lê Danh Phương sinh năm 1726 trong một gia đình khoa bảng tại làng Diên Hà, chấn Sơn Nam nay thuộc xã Độc Lập, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình. Sinh ra tại đất học, lại có truyền thống hiếu học của gia tộc, cộng với tài năng thiên bẩm Lê Quý Đôn là một trong những nhân vật được các sử gia đánh giá là tài năng bậc nhất thời bấy giờ bởi ông có kiến thức uyên bác và đa dạng trên nhiều lĩnh vực.

Bắc Ninh nổi tiến là một vùng quê văn hiến, giàu truyền thống cách mạng, nơi đây được xem là địa danh có nhiều di tích lịch sử, nổi bật trong số đó phải nhắc tới Đền Đô – ngôi đền thờ 8 vị vua nhà Lý. Đền Đô hay còn gọi là đền Lý Bát Đế được xây dựng vào thế kỷ thứ XI, nằm ở phường Đình Bảng, thành phố Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Đền được xây dựng trên nền đất khi xưa vua Lý Công Uẩn đăng quang và trở lại thăm quê hương. Theo sử sách, dân làng Đình Bảng đã cho xây dựng một ngôi nhà lớn làm nơi nghênh tiếp nhà vua. Khi vua Lý Công Uẩn băng hà, vua Lý Thái Tông lên ngôi, ông đã cho sửa sang lại ngôi nhà xưa và chọn làm nơi thờ tự vua cha. Từ đó, đền trở thành nơi thờ tự các vị vua nhà Lý sau khi băng hà.

Trung tướng Đồng Sĩ Nguyên là một vị tướng đa tài, mưu lược, quyết đoán cả trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước và trong xây dựng đất nước sau này. Ông từng là Tư lệnh Đoàn 559 bộ đội Trường Sơn, nguyên UVBCT, nguyên Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng nay là Phó Thủ tướng Chính phủ, nguyên Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải, nguyên Bộ trưởng Bộ Xây dựng. Ông là người được đặc cách thăng quân hàm vượt cấp vào năm 1974 từ Đại tá lên Trung tướng. Ông được coi là linh hồn của đường mòn Hồ Chí Minh trong kháng chiến chống Mỹ và cả đường Hồ Chí Minh hiện đại ngày nay. Ngoài ra, tên tuổi của ông được gắn liền với nhiều công trình trọng đại của đất nước như Nhà máy Xi măng Hoàng Thạch, Nhà máy Xi măng Bỉm Sơn, Nhà máy Giấy Bãi Bằng, Nhiệt điện Phả Lại, Thủy điện Hòa Bình.

Thái sư Lưu Cơ sinh năm 940, quê ở Tri Hối, châu Đại Hoàng, nước Đại Cồ Việt (nay thuộc xã Gia Tân, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình). Ông là một trong những vị khai quốc công thần của thời nhà Đinh, có công giúp Đinh Tiên Hoàng dẹp loạn 12 xứ quân, lập nên nước Đại Cồ Việt, nhà nước phong kiến độc lập tự chủ đầu tiên của nước ta từ thế kỷ thứ X. Sự nghiệp, vai trò lịch sử và công tích của Thái sư Lưu Cơ gắn liền với ba triều đại: nhà Đinh, tiền Lê và nhà Lý trên nhiều phương diện.

Đền vua Lê Đại Hành tọa lạc trên địa bàn thôn Trường Yên Hạ còn có tên gọi khác là đền Hạ, nằm trong di tích đặc biệt Cố đô Hoa Lư, Ninh Bình. Ngôi đền cổ này vẫn còn giữ nguyên nền kiến trúc nghệ thuật độc đáo của thế kỷ thứ 17. Nơi này chỉ cách đền vua Đinh Tiên Hoàng khoảng 300m về phía Bắc. Đền vua Lê có nhiều đặc điểm, kiến trúc giống với đền vua Đinh, tuy nhiên đền vua Lê nổi tiếng bởi việc sở hữu các kiến trúc cổ đặc sắc, mang đậm tính nghệ thuật của các nghệ nhân xưa.

Họ Hoàng là một trong những dòng họ lớn của làng Đa Sĩ. Cụ tổ của họ Hoàng xưa kia ở làng Lương Xá, huyện Chương Mỹ. Vào cuối thời nhà Trần, cụ tổ họ Hoàng là Hoàng Phúc Xuyên thấy có một vùng đất ở Huyền Khê rất tốt, cụ bèn mua đất gần đấy rồi mở trường dạy học. Vùng đất này sau đổi tên từ Huyền Khê thành làng Đan Sĩ rồi thành Đa Sĩ, ngày nay là làng Đa Sĩ, phường Kiến Hưng, TP.Hà Nội. Kể từ khi đến Đa Sĩ lập nghiệp, dòng họ Hoàng suốt 24 đời đều có người đỗ khoa bảng, kéo dài 300 năm, có thể nói là trường thịnh, không suy. Người mở đầu sự nghiệp khoa cử của dòng họ cũng là người khai khoa cho làng Đa Sĩ là danh nhân Hoàng Trình Thanh. Sau Hoàng Trình Thanh dòng họ Hoàng còn có một Lưỡng quốc Trạng nguyên và nhiều người đỗ đạt, làm quan to, có tầm ảnh hưởng lớn và được nhắc nhiều trong sử sách.

Phạm Thận Duật (1825 – 1885) ông có tên chữ là Quan Thành hiệu Vọng Sơn, quê ở xã Yên Mô Thượng, huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình. Trong quá trình làm quan, ông đã đảm nhận nhiều trọng trách trong các lĩnh vực từ chính trị, kinh tế, thủy lợi đến ngoại giao, quốc phòng. Suốt cuộc đời Phạm Thận Duật là một vị quan thanh liêm, một sĩ phu yêu nước ở cuối thế kỷ thứ XIX, đồng thời là một trong những nhà nho yêu nước đầu tiên phát động phong trào Cần Vương chống Pháp.

Bắc Giang là mảnh đất trù phú, thiên nhiên ưu đãi nhiều cảnh quan tươi đẹp. Đây cũng là mảnh đất giàu truyền thống văn hóa với lịch sử lâu đời, nhiều làng nghề truyền thống độc đáo, các lễ hội đậm đà tính nhân văn cùng nhiều sản vật ngon nổi tiếng. Nhắc đến Bắc Giang không thể không nói tới vẻ đẹp tâm linh nơi đây đặc biệt là chùa Vĩnh Nghiêm, nơi được coi là chốn Tổ của thiền phái Trúc Lâm.

Tướng quân Nguyễn Chích (1382 – 1449) quê ở làng Mạc Xá, huyện Đông Sơn (nay là xã Vạn Lộc, huyện Đông Sơn), tỉnh Thanh Hóa. Ông là vị tướng có nhiều công lao không chỉ trong thời kháng chiến mà cả trong thời bình dựng nước của vua Lê Thái Tổ. Trong phong trào giải phóng dân tộc đầu thế kỷ XV, Nguyễn Chích được xem là nhân vật tiêu biểu - một vị tướng tài ba, xuất thân từ tầng lớp nông dân, mang trong mình dòng máu anh hùng của dân tộc, không biết đến khuất phục. Đứng trước thảm cảnh nước mất nhà tan, Nguyễn Chích đã đứng lên chiêu mộ, tập hợp nhân dân, lập các căn cứ chống giặc Minh trong suốt 8 năm trên quê hương Đông Sơn, mà lịch sử gọi là khởi nghĩa Hoàng Nghiêu Sơn.

Là một quốc gia nằm trên bán đảo Đông Dương, thuộc khu vực Đông Nam Á, Việt Nam có bề dày lịch sử hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước, gắn liền với quá trình chinh phục và chế ngự sông nước, biển đảo. Chính vì thế, cùng với quá trình chung sống, khai thác và chinh phục biển là quá trình xác lập chủ quyền và đấu tranh bảo vệ chủ quyền biển, đảo của các thế hệ cha ông ta. Trong đó, kế thừa tinh thần hướng biển, vua Gia Long đã có những chính sách bảo vệ lãnh hải và khẳng định chủ quyền trên biển, đặc biệt là quần đảo Hoàng Sa.

Như chúng ta đã biết, vào thời kỳ đầu thế kỷ thứ XX, giữa lúc dân tộc ta đứng trước cuộc khủng hoảng về đường lối cứu nước, ngày 5/6/1911 người thanh niên Nguyễn Tất Thành đã quyết tâm ra đi tìm đường cứu nước theo phương hướng mới, với khát vọng cháy bỏng là giành độc lập, tự do cho nhân dân, cho đất nước. Sau những bôn ba bất chấp mọi hiểm nguy, gian khổ, đi qua nhiều nước châu Âu, châu Phi, châu Mỹ, Nguyễn Tất Thành đã bắt gặp ánh sáng và tìm ra con đường cứu nước. Ngày 3/2/1930 mãi mãi là mốc son trong lịch sử dân tộc Việt Nam, với sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam do Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì sáng lập.

Cây đa, giếng nước, sân đình là những hình ảnh quen thuộc mà làng Đa Sĩ, phường Kiến Hưng, quận Hà Đông, TP.Hà Nội vẫn giữ gìn được cho tới ngày nay. Với người dân nơi đây, đình làng không chỉ là nơi diễn ra các sinh hoạt cộng đồng mà đình như là một minh chứng cùng thời gian chứng kiến mọi sự đổi thay của làng. Trải qua những biến cố thăng trầm của lịch sử, đình đã được trùng tu, tôn tạo nhiều lần nhưng đình Đa Sĩ không chỉ có giá trị về mặt lịch sử mà còn có ý nghĩa quan trọng trong đời sống văn hóa tinh thần của người dân nơi đây.

Vùng đất Tổ Phú Thọ, ngoài Cụm di tích quốc gia đặc biệt Đền Hùng còn có rất nhiều di tích lịch sử, văn hóa trải dài dọc theo sông Hồng, sông Lô, sông Đà. Trong đó, ở vùng ngã ba sông – nơi hợp lưu ba con sông là sông Hồng, sông Lô và sông Đà có Cụm di tích đền Tam Giang (tên thường gọi là đền Bạch Hạc) - nơi chứa đựng nhiều câu chuyện lịch sử và câu chuyện huyền thoại và nhiều lễ hội độc đáo.

Lương Quy Chính (1825 – 1908) có tên chữ là Đoan Tiêu, hiệu Hộ Khê, ông sinh ra và lớn lên tại xã Phú Khê, huyện Thần Khê, phủ Tiên Hưng, nay là thôn Hưng Đông, xã Hồng Việt, huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình. Lương Quy Chính làm quan từ thời vua Tự Đức cho đến vua Thành Thái. Trải qua gần 40 năm quan lộ, ông đã đảm nhận nhiều trọng trách quan trọng trong triều đình nhà Nguyễn. Cả cuộc đời làm quan ông là người mẫu mực, sống ngay thẳng, liêm khiết, luôn quan tâm hết lòng đến đời sống của nhân dân, đây cũng là điều mà hậu thế luôn tự hào khi nhắc về ông.

Vào những ngày gần cuối năm 1972, đế quốc Mỹ chính thức lập kế hoạch dùng máy bay B52 khi đó được mệnh danh là siêu “pháo đài bay” để tập kích Hà Nội, Hải Phòng với kỳ vọng là tạo nên kỳ tích, vớt vát tình thế sau hơn 10 năm sa lầy tại chiến trường Việt Nam. Tuy nhiên, với sự quyết tâm của toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta, biểu tượng B52 – niềm tự hào của quân đội Mỹ thời đó đã phải tan tác trên bầu trời Hà Nội. Trận quyết chiến chiến lược Hà Nội – Điện Biên Phủ trên không thêm một lần nữa chứng minh chân lý giản dị: “Không quân đội nào, không khí giới nào có thể đánh ngã được tinh thần hy sinh của toàn thể dân tộc” như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói.

Vào những ngày này cách đây 76 năm, trước tình thế đứng trước muôn vàn khó khăn, thử thách Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thay mặt Đảng và Chính phủ truyền đi Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến. Lời kêu gọi của Bác là một hiệu lệnh khơi gợi tinh thần yêu nước, cũng thể hiện ý chí quyết tâm sắt đá của dân tộc. Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến vừa tiếp nối truyền thống dân tộc, vừa là nguồn động lực kết tinh thành sức mạnh to lớn để dân tộc ta vượt qua tình thế hiểm nghèo, khó khăn, thử thách. Đây là một quyết định trọng đại của dân tộc.

Ngày 14/12/1972 Tổng thống Mỹ Richard Nixon chính thức phê chuẩn kế hoạch tập kích chiến lược B52 vào Hà Nội, Hải Phòng với mật danh Linebacker II. Cuộc tập kích chiến lược bằng B52 của quân đội Mỹ kỳ vọng vào một cuộc lội ngược dòng nhằm cứu vãn tình thế sau hơn 10 năm sa lầy tại chiến trường miền Nam Việt Nam. Tuy nhiên, được sự lãnh đạo của Đảng, BCT, lần đầu tiên một chiến dịch phòng không quy mô lớn chống B52 đã được thực hiện thành công, không chỉ với Việt Nam mà với cả thế giới lúc bấy giờ. Chiến thắng trên bầu trời Hà Nội đã tạo ra bước ngoặt lịch sử cho cuộc kháng chiến chống Mỹ. Dù chiến tranh đã lùi xa, nhưng không khí hào hùng của Hà Nội 12 ngày đêm Điện Biên Phủ trên không, vẫn còn in đậm trong ký ức của những người đã trải qua cuộc chiến ngày ấy.

Trạng nguyên Nguyễn Thiến sinh năm 1495 là danh sĩ nổi tiếng thế kỷ thứ XVI. Quê nội của ông ở làng Tả Dương còn quê ngoại thuộc làng Canh Hoạch, phủ Thanh Oai, nay là xã Dân Hòa, huyện Thanh Oai, Hà Nội. Người xưa nói “Địa linh sinh nhân kiệt” tức là đất thiêng sinh người tài giỏi. Làng Canh Hoạch có dòng họ Nguyễn nổi danh với những người đỗ Trạng nguyên như Trạng nguyên Nguyễn Bá Ký dưới triều vua Lê Thánh Tông, Trạng nguyên Nguyễn Đức Lượng dưới triều vua Lê Tương Dực, và Trạng nguyên Nguyễn Thiến đỗ khoa thi năm 1532 dưới triều vua Mạc Đăng Doanh.

Châu bản triều Nguyễn là một loại hình tài liệu Hán Nôm, đây là các văn bản hành chính hình thành trong hoạt động quản lý nhà nước của triều Nguyễn, bao gồm các văn bản do hoàng đế ban hành, văn bản do các cơ quan trong hệ thống chính quyền đệ trình lên hoàng đế phê duyệt bằng mực son và một số văn kiện ngoại giao. Có thể nói, Châu bản triều Nguyễn là những tài liệu độc đáo mang giá trị sử liệu cao, những giá trị đặc trưng của các văn quản quản lý nhà nước này là độc bản, trở thành di sản lịch sử và văn hóa đặc sắc của Việt Nam.

Nhà Tây Sơn (triều Tây Sơn) là một triều đại quân chủ trong lịch sử Việt Nam tồn tại (1778 – 1802). Nhà Tây Sơn được lập lên bởi ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Lữ và Nguyễn Huệ. Người nắm quyền đầu tiên của nhà Tây Sơn là Nguyễn Nhạc – lên ngôi năm 1778. Tới năm 1788 Nguyễn Nhạc nhường ngôi cho em là Nguyễn Huệ (vua Quang Trung). Tuy chỉ tồn tại chưa đầy 3 thập kỉ nhưng triều đại Tây Sơn đã có công lớn là tiếp tục mở rộng lãnh thổ đất nước, sau hàng trăm năm bị chia cắt bởi các cuộc tranh giành quyền lực giữa các thế lực lớn. Có được những chiến thắng đó, là bởi những thủ lĩnh của nghĩa quân Tây Sơn có sách lược khôn khéo, thu hút được sự ủng hộ và hưởng ứng của nhiều tầng lớp nhân dân, trong đó đặc biệt là những chính sách xây dựng lực lượng và nghệ thuật quân sự.

Trên đỉnh núi Long Sơn ở phường Ngọc Xuyên, quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng ngọn núi đầu tiên trong 9 ngọn chạy dọc bán đảo Đồ Sơn còn có một di tích văn hóa lịch sử với cả nghìn năm tuổi - đó là tháp Tường Long. Cụm di tích chùa tháp Tường Long không chỉ là một công trình nghệ thuật kiến trúc điêu khắc đẹp, thể hiện nét văn hóa tâm linh của Đồ Sơn, Hải Phòng. Nơi đây còn mang dấu ấn và giá trị quan trọng của nhà Lý tại vùng biển Đông Bắc.

Cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt là một trong những nhà lãnh đạo kiệt xuất của Đảng và Nhà nước ta. Võ Văn Kiệt tên thật là Phan Văn Hòa, bí danh là Sáu Dân, Chín Dũng. Ông sinh năm 1922 tại ấp Bình Phụng, xã Trung Hiệp, huyện Vũ Liêm, tỉnh Vĩnh Long. Cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt là người suốt đời phấn đấu vì đất nước, vì nhân dân, lấy phụng sự Tổ quốc, phụng sự nhân dân làm lẽ sống. Nhắc tới ông, chúng ta nhớ về một nhà lãnh đạo biết lắng nghe, mạnh dạn cải cách đưa Việt Nam vượt qua khó khăn, phát triển đất nước trong bối cảnh mới và hội nhập quốc tế. 70 năm gắn bó với cách mạng, cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã cống hiến hết mình cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất Tổ quốc và công cuộc đổi mới đất nước. Với người dân Việt Nam, đặc biệt là người dân Vĩnh Long và TP.HCM, kí ức về bác Sáu Dân luôn gần gũi, dung dị.

Nửa đầu thế kỷ XIX, chế độ phong kiến nhà Nguyễn cai trị hà khắc, địa chủ, cường hào ra sức bóc lột, đời sống nhân dân cơ cực, Phan Bá Vành - người con của quê hương Vũ Bình đã tập hợp lực lượng dựng cờ khởi nghĩa, dấy binh chống lại áp bức bóc lột dành cơm áo cho dân nghèo. Cuộc khởi nghĩa do ông lãnh đạo kéo dài gần 7 năm thì bị dập tắt. Thủ lĩnh Phan Bá Vành, người đã lãnh đạo phong trào nông dân khởi nghĩa vào nửa đầu thế kỷ thứ XIX đã làm nghiêng ngả triều đình nhà Nguyễn, ông là biểu tượng cho tinh thần bất khuất của những người con mảnh đất Vũ Bình dám đứng lên bẻ gãy gông cùm của triều đình phong kiến. Tọa lạc trên mảnh đất bên bờ sông Hồng thuộc địa phận làng Nguyệt Lâm, xã Vũ Bình, huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình, di tích Đồn Cả - Phan Bá Vành là nơi thờ phụng Phan Bá Vành và các nghĩa binh tham gia cuộc khởi nghĩa do ông làm thủ lĩnh.

Trong cuộc đời làm quan, phụng sự bốn triều vua Lê suốt 37 năm liên tục (1460 – 1497) Thái sư Cương Quốc Công Nguyễn Xí không chỉ là một võ tướng tài ba mà còn là một danh thần kiệt xuất. Ông là người giữ nhiều chức vụ trọng yếu, góp phần to lớn để xây dựng đất nước và củng cố chế độ nhà Lê. Trong lịch sử phong kiến nước nhà, hiếm có một bề tôi nào được nhà vua tôn trọng, quan tâm đến tận những ngày cuối đời như ông.

Mộc bản triều Nguyễn là di sản tư liệu thế giới đầu tiên của Việt Nam được UNESCO công nhận ngày 31 tháng 7 năm 2009, gồm 34.618 tấm, là những văn bản chữ Hán - Nôm được khắc ngược trên gỗ để in ra các sách tại Việt Nam vào thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20. Tất cả nội dung các bản thảo được khắc trên mộc bản đều được hoàng đế trực tiếp ngự lãm, phê duyệt bằng bút tích trước khi giao cho những người thợ tài hoa nhất trong cung đình khắc lên gỗ quý. Đây là những tài liệu gốc, độc bản, có giá trị phục vụ cho việc nghiên cứu lịch sử và văn hóa Việt Nam thời cận đại.

Cách đây 70 năm (1952 - 2022), Trung ương Đảng đã quyết định tiến hành chiến dịch Tây Bắc với chủ trương tránh chỗ mạnh, đánh vào chỗ yếu, tìm nơi sơ hở của địch mà đánh. Chiến dịch Tây Bắc giành thắng lợi sau hai tháng, góp phần làm thay đổi cục diện chiến trường theo hướng có lợi cho ta. Đây là một bước phát triển lên tầm cao mới của nghệ thuật quân sự Việt Nam.

Thời gian qua, dư luận rất quan tâm đến việc cổ vật của nhà Nguyễn đang chuẩn bị được bán đấu giá tại Pháp với mức từ 2 đến 3 triệu euro, đó là chiếc kim ấn “Hoàng đế chi bảo”. Đây là chiếc kim bảo lớn, đẹp và có ý nghĩa quan trọng nhất của triều Nguyễn. Vậy ấn dưới triều Nguyễn có vai trò và ý nghĩa ra sao?

Trên quê hương đất Tổ Vua Hùng có một vị Trạng nguyên đỗ đầu khoa thi Tiến sĩ năm Canh Tuất, niên hiệu Hồng Đức thứ 21 (1490). Không chỉ nổi danh về tài năng học vấn, mà khí tiết và tấm lòng trung nghĩa với nước, với dân của ông còn được lưu truyền trong chính sử.

Dòng họ Nghiêm ở làng Quan Độ, xã Văn Môn, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh là một trong những dòng họ danh giá của Kinh Bắc. Họ Nghiêm nổi tiếng với nhiều danh tướng với các chức võ quan trong triều đình như Đại tư mã Nghiêm Tĩnh, hay vị tướng quân tài ba Nghiêm Kế - người có công rất lớn trong việc đánh đuổi quân xâm lược Nguyên Mông lần thứ nhất. Điều đặc biệt hơn nữa, dòng họ Nghiêm Quan Độ đến ngày nay còn lưu giữ được nhiều tài liệu lịch sử quý giá như Nghiêm Thị Thế Phả, Lịch Đại Sự Tích, Gia Phả Lược Biên trong đó có cuốn gia phả được coi là có niên đại sớm nhất là cuốn Nghiêm Tính Gia Kê được biên soạn từ cuối thế kỷ thứ XV, mang nhiều giá trị lịch sử.

Vào những ngày này, cách đây 70 năm, dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Trung ương Đảng, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh, trực tiếp là Tổng Quân ủy và Bộ Tổng Tư lệnh, quân và dân ta đã mở màn chiến dịch Tây Bắc, giành thắng lợi sau ba đợt tiến công từ ngày 14/10 – 10/12/1952. Chiến thắng Tây Bắc đã làm thất bại âm mưu củng cố xứ Thái, xứ Nùng tự trị của thực dân Pháp. Chiến thắng Tây Bắc, đã khẳng định đường lối xây dựng Mặt trận Dân tộc thống nhất của Đảng là đúng đắn. Khối đại đoàn kết dân tộc tiếp tục được xây dựng, và đã phát huy cao độ trong chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ sau này, góp phần quyết định thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp năm 1954. Để thực hiện thắng lợi chiến dịch, cùng với việc sử dụng các đơn vị chủ lực, Trung ương Đảng chủ trương đẩy mạnh xây dựng cơ sở cách mạng ở các tỉnh Tây Bắc, huy động sự đóng góp toàn dân, đặc biệt là nhân dân các dân tộc vùng Tây Bắc.

Làng cổ Triều Khúc nằm giữa hai triền sông Tô và sông Nhuệ, mang đậm sắc thái của một ngôi làng cổ ven đô với mái chùa, mái đình, cây đa, giếng nước. Đình Triều Khúc có tên tự là Miếu Đường Lâm tọa lạc trên mảnh đất Triều Khúc, xã Tân Triều, TP.Hà Nội. Đình Triều Khúc nằm trong cụm di tích lịch sử, văn hóa chùa, đình, đền Triều Khúc, là nơi hội tụ của các tín ngưỡng, tôn giáo cổ, tạo nên một không gian văn hóa đặc sắc. Đình là một trong những công trình kiến trúc có quy mô lớn. Theo ý nghĩa của người xưa, nó có tầm quan trọng, ảnh hưởng tới sự thịnh vượng của dân làng. Đình làng Triều Khúc không chỉ có giá trị về mặt lịch sử, mà nó còn mang giá trị tâm linh và tinh thần của người dân địa phương nơi đây.

Khắc Quốc công Lê Văn An là khai quốc công thần nhà Hậu Lê, ông sinh ra và lớn lên ở sách Mục Sơn, huyện Cổ Lôi, trấn Thanh Hóa, nay là xã Xuân Bài, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa. Hiện nay, đền thờ ông được xây dựng ở thôn Diên Hào, xã Thọ Lâm, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa. Lê Văn An là người tham gia khởi nghĩa Lam Sơn từ rất sớm. Trong văn thề Lũng Nhai, tên của ông đứng thứ 5 sau Lê Lợi, Lê Lai, Lê Thận và Lê Văn Linh. Khi khởi nghĩa Lam Sơn nổ ra, Lê Lợi cho ông làm Thứ thủ vệ kỵ binh quân Thiết Đột. Ông theo Lê Lợi đánh nhiều trận lớn nhỏ, lập được nhiều công lao...

Vào những ngày này, cách đây 70 năm, dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Trung ương Đảng, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh trực tiếp là Tổng Quân ủy và Bộ Tư lệnh, quân và dân ta đã mở màn chiến dịch Tây Bắc, giành thắng lợi sau ba đợt tiến công từ ngày 14/10 – 10/12/1952.

Sau chiến thắng Điện Biên Phủ, ngày 10/10/1954, năm cửa ô rộng mở, ngập trong cờ hoa và biểu ngữ đón chào đoàn quân tiến về Hà Nội, chính thức tiếp quản Thủ đô. Ngày 10/10/1954 đánh dấu mốc son lớn cho lịch sử dân tộc Việt Nam. Thủ đô Hà Nội chính thức được giải phóng. Hình ảnh đoàn quân trùng điệp tiến bước trong sự hân hoan của hàng vạn nhân dân vào buổi sáng cách đây 68 năm đã trở thành một phần ký ức đẹp của bao thế hệ của người dân Thủ đô.

Trong dòng chảy lịch sử Việt Nam, dòng họ Phan Huy được biết đến là một dòng họ danh giá với những danh nhân nổi tiếng đóng góp cho đất nước như Phan Huy Cận, Phan Huy Ích, Phan Huy Chú….Điều đặc biệt, dòng họ Phan Huy có hai nhánh lớn. Một nhánh chính ở xứ Nghệ, nhánh thứ hai phát triển ở đất Sài Sơn, hay còn gọi là dòng họ Phan Huy Sài Sơn. Dòng họ Phan Huy Sài Sơn có nhiều đóng góp cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước trên nhiều lĩnh vực khác nhau như văn hóa, giáo dục và ngoại giao, đồng thời dòng họ cũng để lại nhiều dấu ấn với những di sản Hán Nôm còn đến ngày nay tại di tích lịch sử Chùa Thầy.

Vũ Phạm Khải (1807 – 1872) quê làng Thiên Trì (nay là thôn Phượng Trì, xã Yên Mạc, huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình). Ông làm quan dưới ba triều là vua Minh Mệnh, Thiệu Trị và Tự Đức. Vì có thời ông làm chức Tham biện nội các nên dân gian quen gọi Vũ Phạm Khải là Quan các Phượng trì. Ông được đánh giá là một vị quan liêm khiết, trong sạch, một trong những người tích cực nhất trong phái chủ chiến chống Pháp. Làm quan trải qua ba đời nhà Nguyễn, Vũ Phạm Khải nổi tiếng khắp nơi không chỉ bởi khí chất hiên ngang mà còn ở tấm lòng vì dân, vì nước.

Tiến sĩ, Thượng thư Bộ Lễ Nguyễn Sư Mạnh sinh năm 1458 tại làng Cổ Đô, xã Cổ Đô, huyện Ba Vì, Hà Nội. Ông thi đỗ đệ Tam giáp đồng tiến sĩ, xuất thân khoa thi Giáp Thìn (1484), đời vua Lê Thánh Tông. Theo nhà sử học Lê Văn Lan, làng Cổ Đô không chỉ nổi danh trong văn chương thi phú, nơi địa linh nhân kiệt mà còn là làng khoa bảng với nhiều danh nhân kiệt xuất.

Hiện nay, cả nước ta có hơn 100 nơi thờ Hoàng thái hậu Ỷ Lan, nhưng đền thờ bà tại xã Dương Xá, huyện Gia Lâm, TP.Hà Nội được đánh giá là to đẹp và thu hút du khách gần xa ghé thăm nhiều hơn cả. Bởi ngôi đền này không chỉ nằm trên chính quê hương bà mà còn có giá trị lịch sử đặc biệt sâu sắc. Đền còn có tên gọi khác là đền Bà Tấm.

Đền thờ Nàng Han nằm ở xã Mường Giàng, huyện Quỳnh Nhai, tỉnh Sơn La. Đây là một địa điểm thờ cúng nhân vật trong truyền thuyết, được nhân dân gọi là Nàng Han (nàng có nghĩa là con gái, Han có nghĩa là anh hùng). Tương truyền, Nàng Han xuất thân trong một gia đình người Thái nghèo ở Chiềng Sa (nay là xã Mường So, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu). Nàng đã cải trang thành nam giới, đứng lên kêu gọi thanh niên trai tráng các bản đoàn kết đánh giặc. Nàng đứng đầu cuộc khởi nghĩa của đồng bào 16 xứ Thái quật cường đánh bại giặc xâm lược phương Bắc. Sau khi dẫn đoàn quân thắng trận trở về, nàng tắm gội ở mó nước Tây An (xã Mường So) rồi bay lên trời. Từ đó, nhớ công ơn của nàng, bà con lập đền thờ và tổ chức lễ hội ngay ở mó nước nàng tắm.

Nguyễn Đăng Đạo sinh năm 1651, người xã Hoài Bão, tổng Hậu Duệ (nay là thôn Hoài Thượng, xã Liên Bão, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh). Năm 16 tuổi, Nguyễn Đăng Đạo đi thi và đỗ Tam trường, năm 19 tuổi lại đỗ đầu Hương cống, được triều đình cho vào học tại Quốc Tử Giám. Năm 1683 ông thi Đình và đỗ Trạng nguyên, lúc đó ông 33 tuổi. Ông được triều đình giao cho giữ nhiều chức vụ quan trọng từ Đô đài ngự sử, Binh bộ thượng thư rồi đến chức quan cao nhất là Tể tướng. Cả cuộc đời làm quan, Nguyễn Đăng Đạo là một vị quan thanh liêm, chính trực, luôn hết lòng vì nước, vì dân.

Nhắc tới làng Phú Thị nhiều người sẽ nhớ tới tên địa danh làng Sủi thuộc xã Phú Thị, huyện Gia Lâm, TP. Hà Nội, đây không chỉ là ngôi làng vùng đất cổ thuộc trung tâm hương siêu loại xưa mà còn là một ngôi làng khoa bảng nổi tiếng.

Tinh thần trung hiếu đã trở thành nền tảng, tâm thức qua các thế hệ khi đứng trước tiền nhân. Những vị thần linh bảo hộ cho non sông, thái độ trung hiếu chính là chuẩn mực để không thẹn với giang sơn, với cha ông mình. Đó cũng là ý nghĩa của Hội thề “Trung hiếu” tại đền Đồng Cổ ở phường Bưởi, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội.

Cố Tổng Bí thư Lê Hồng Phong tên thật là Lê Huy Doãn, sinh ngày 06/09/1902 tại làng Đông Thôn, huyện Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An. Được nuôi dưỡng bởi truyền thống yêu nước của gia đình, quê hương và dân tộc, tận mắt chứng kiến cảnh đất nước lầm than, nhân dân lao động bị áp bức, bóc lột. Đồng chí Lê Hồng Phong đã sớm có tinh thần yêu nước, thương dân sâu sắc, lòng căm thù giặc và ý chí quyết tâm cứu dân, cứu nước. Có thể nói, với người dân cả nước nói chung và người dân Nghệ An nói riêng thì đồng chí Lê Hồng Phong luôn là tấm gương lớn về sự hy sinh, cống hiến cho quá trình đấu tranh giải phóng dân tộc, vì độc lập tự do của tổ quốc, vì hạnh phúc của nhân dân.

Trong lịch sử khoa bảng họ Ngô ở làng Vọng Nguyệt, xã Tam Giang, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh là gia tộc có truyền thống khoa bảng tiêu biểu, vẻ vang, kéo dài suốt mấy thế kỷ. Nhà sử học Phan Huy Chú từng ca ngợi: “Làng Vọng Nguyệt, huyện Yên Phong có họ Ngô kể từ Ngô Ngọc đỗ chính bảng đời Hồng Đức, rồi năm đời đỗ tiến sĩ liên tiếp thực là xưa nay hiếm có”.

Xuất thân từ một nhà giáo, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã trở thành một nhà cầm quân kỳ tài, một tầm cao tư duy về nghệ thuật chiến tranh nhân dân của dân tộc, với cốt cách, đức độ của vị hiền nhân được khắc sâu trong tâm khảm mỗi người Việt Nam. Nhân kỷ niệm 111 năm ngày sinh của Đại tướng, mời quý vị cùng nhìn lại chặng đường hoạt động của ông.

Mùa thu năm 1945, dân tộc Việt Nam đã làm nên một thắng lợi có ý nghĩa lịch sử to lớn, nhân dân Việt Nam từ thân phận nô lệ trở thành người dân một nước độc lập, làm chủ vận mệnh của mình. Không khí sôi nổi, hào hùng của những ngày thu lịch sử là ký ức không thể nào quên đối với những người đã từng được chứng kiến thời khắc dân tộc ta dành được chính quyền, thoát khỏi ách nô lệ.

Dòng họ Nghiêm ở làng Quan Độ, xã Văn Môn, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh là một trong những dòng họ danh giá vùng Kinh Bắc. Dòng họ có 10 đời liên tiếp đều làm quan dưới thời Lý, Trần với các chức võ quan quan trọng trong triều đình như Đại tư mã Nghiêm Tĩnh, hay vị Tướng quân tài ba Nghiêm Kế, người đã có công lớn trong việc đánh đuổi quân xâm lược Nguyên Mông lần thứ nhất. Truyền thống của dòng họ Nghiêm không chỉ được tiếp nối ở con đường võ nghiệp mà còn ở sự nghiệp khoa cử, đỗ đạt nổi tiếng. Trong đó, người mở đầu truyền thống khoa bảng họ Nghiêm Quan Độ chính là tiến sĩ Nghiêm Phụ.

Đền thờ vua Đinh Tiên Hoàng là một trong những công trình tiêu biểu của quần thể di tích của Cố đô Hoa Lư. Đền được xây dựng vào khoảng thế kỷ thứ 17, nằm ở trung tâm thành Đông của kinh đô Hoa Lư xưa, nay thuộc địa phận xã Trường Yên, huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình. Đền vua Đinh là nơi tưởng nhớ vị vua dẹp loạn 12 xứ quân, thống nhất non sông, khai sinh ra nhà nước tập quyền đầu tiên của nước Việt. Đền thờ do nhân dân Hoa Lư xây dựng để thờ và tưởng nhớ công lao Đinh Tiên Hoàng, đây là một trong những công trình có nghệ thuật chạm khắc gỗ và đá tiêu biểu của thế kỷ thứ 17.

Theo nhiều tư liệu, chùa Lý Triều Quốc Sư trước kia gọi là đền, thuộc thôn Tiên Thị, tổng Tiên Túc, huyện Thọ Xương, kinh thành Thăng Long xưa. Nay chùa tọa lạc ở số 50 phố Lý Quốc Sư, quận Hoàn Kiếm, TP.Hà Nội. Chùa được lập vào năm 1131 và mang tên Lý Triều Quốc Sư - là tên của Thiền sư Minh Không (1066 - 1141).

Đồng chí Võ Chí Công, tên thật là Võ Toàn sinh ngày 07/08/1912 trong một gia đình giàu truyền thống yêu nước và đấu tranh cách mạng tại làng Khương Mỹ, tổng Phú Quý, phủ Tam Kỳ nay thuộc xã Tam Xuân 1, huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam. Ông được người dân Quảng Nam gọi với một cái tên vô cùng trìu mến là bác Năm Công. Hơn 80 năm hoạt động cách mạng, đồng chí Võ Chí Công đã được Đảng và Nhà nước tin tưởng trao nhiều trọng trách quan trọng. Ông nguyên là Phó Thủ tướng Chính phủ, nguyên Ủy viên BCT, Bí thư TƯ Đảng, nguyên Chủ tịch HĐNN, nguyên Chủ tịch Hội đồng Quốc phòng,…Dù ở bất kỳ cương vị nào ông cũng luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, đóng góp nhiều công sức vào sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất và xây dựng đất nước. Đặc biệt là trong sự nghiệp đổi mới của đất nước, đã có sự đóng góp không nhỏ của ông.

Giữa phố trung tâm của Hà Nội, di tích đình Nam Hương mang nét đẹp cổ kính giữa phồn hoa đô thị. Đình Nam Hương tọa lạc tại số 75 phố Hàng Trống, phường Hàng Trống, quận Hoàn Kiếm. Đình được xây dựng vào cuối thời Lê, thờ 5 vị Thành Hoàng có công bảo trợ đất Thăng Long xưa.

Khi nhắc tới doanh nhân Nguyễn Tri Phương, lịch sử thường hay nhắc tới sự kiện ông tuẫn tiết năm 1873 để tỏ rõ nghĩa khí của một Tổng đốc thành Hà Nội, một lòng sống chết bảo vệ thành trước sự tấn công của thực dân Pháp xâm lược. Không chỉ có thế, với cuộc đời trải dài 53 năm làm quan dưới ba triều vua Nguyễn là vua Minh Mạng, Thiệu Trị và Tự Đức, Nguyễn Tri Phương luôn là một vị quan tiết tháo. Đặc biệt, ông là người sớm có tư tưởng độc lập, kiên quyết chống lại thực dân Pháp xâm lược.

Vào giai đoạn nửa sau thế kỷ XIX, thời kỳ vua Tự Đức trị vì (1848 – 1883) là giai đoạn lịch sử có nhiều rối ren, biến động. Mặc dù ông đã chăm lo chính sự nhưng chưa đáp ứng được nhu cầu canh tân đất nước. Tự Đức là hoàng đế yêu nước, nhưng dưới thời ông trị vì, đất nước đã bước vào khúc quanh với nhiều gam màu tối. Tuy vậy, vẫn còn le lói những điểm sáng đó là phát huy truyền thống coi trọng biển đảo, bảo vệ cương giới lãnh hải của dân tộc Việt, trong đó có những nỗ lực xây dựng lực lượng thủy quân.

Làng Kim Lũ, tổng Khương Đình, huyện Thanh Trì nay là phường Đại Kim, quận Hoàng Mai, TP.Hà Nội là ngôi làng cổ, nổi danh từ bao đời nay với truyền thống khoa bảng thuộc hạng nhất, nhì của kinh thành Thăng Long xưa. Mảnh đất bình dị ven sông Tô Lịch, quanh năm khí hậu hiền hòa chính là nơi nuôi dưỡng, phát tích nhiều quan trạng, nho sĩ tài hoa vang danh ngàn đời. Trong số đó, phải kể đến những vị danh nhân của dòng họ Nguyễn như: Nguyễn Công Thái, Nguyễn Văn Siêu, Nguyễn Trọng Hợp.

Bà Lý Chiêu Hoàng là con thứ của vua Lý Huệ Tông và hoàng hậu Trần Thị Dung, cũng là vị hoàng đế thứ 9 và cuối cùng của triều đại nhà Lý ngự trị từ năm 1224 – 1225. Ngay từ khi còn nhỏ, Lý Chiêu Hoàng đã bị vướng vào cuộc tranh đấu vương quyền giữa hai triều Lý - Trần, để rồi cả quãng đời về sau của bà phải chịu lắm nỗi truân chuyên.

Họ Nguyễn Huy Trường Lưu là dòng họ lớn, có nhiều người đỗ đạt cao, qua nhiều đời đã hình thành nên truyền thống khoa bảng của dòng họ, góp phần làm rạng danh truyền thống hiếu học của xứ Nghệ. Nhiều người trong dòng họ Nguyễn Huy không chỉ uyên thâm về nho học mà còn có tài năng về nhiều mặt. Trong đó, đóng góp lớn nhất của dòng họ Nguyễn Huy Trường Lưu là dạy học và trước tác.

Trong lịch sử của Đảng Cộng sản Việt Nam có hai nhà cách mạng giữ chức Tổng Bí thư khi mới ở tuổi 26. Trên cương vị là người lãnh đạo cao nhất của Đảng, họ đã thể hiện tư chất của một lãnh tụ tài năng, sáng tạo, kịp thời đề ra những chủ trương, đường lối đúng đắn. Một trong số đó là đồng chí Nguyễn Văn Cừ. Ông là nhà lý luận xuất sắc, nhà chính trị tài năng, một tấm gương tiêu biểu về tinh thần tự học tập, rèn luyện và trưởng thành qua đấu tranh cách mạng. Đồng chí Nguyễn văn Cừ đã có những cống hiến to lớn cho sự nghiệp cách mạng của Đảng và nhân dân Việt Nam.

Thái sư Lưu Cơ (940 – 1013) sinh tại trang Tri Hối, nay là thôn Tuy Hối, xã Gia Tân, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình. Ông vốn thuộc dòng họ Lưu, Yên Định xứ Hoan Châu, tức là vùng đất Yên Định, nay thuộc xã Thịnh Lộc và xã Phù Lưu, huyện Lộc Hà, tỉnh Hà Tĩnh. Ông là một trong tứ trụ triều đình nhà Đinh, có nhiều đóng góp trong việc Đinh Bộ Lĩnh thống nhất đất nước. Vai trò này của ông được đánh giá sánh ngang hàng phó vương giúp vua Đinh Tiên Hoàng cai quản vùng đất Giao Châu trọng yếu và giàu tiềm năng kinh tế nhất của nước Đại Cồ Việt đương thời. Trong suốt quãng đời của mình, Lưu Cơ đã phục vụ cho ba triều đại nhà Đinh, nhà tiền Lê và nhà Lý. Ở triều đại nào ông cũng để lại nhiều dấu ấn. Đặc biệt nhất ông có tới 40 năm được giao trọng trách cai quản thành Đại La và chính là người đã xây dựng, kiến thiết tòa thành này, tạo tiền đề cho Lý Công Uẩn khi dời đô về Thăng Long.

Nguyễn Công Trứ (1778 – 1858) tự Tổn Chất, hiệu Ngộ Trai, biệt hiệu Hy Văn, người làng Uy Viễn, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh (theo một số tài liệu, ông sinh ra ở Quỳnh Côi, Quỳnh Phụ, Thái Bình đến năm 10 tuổi mới theo gia đình về quê cha ở Hà Tĩnh). Từ nhỏ, Nguyễn Công Trứ luôn nuôi ý tưởng giúp đời, lập công danh, sự nghiệp. Sống và làm việc trải qua ba đời vua Minh Mạng, Thiệu Trị và Tự Đức, Nguyễn Công Trứ đã ba lần lều chõng đi thi, đến tuổi 41 đỗ Giải nguyên trưởng Nghệ. Ông nổi tiếng là thanh liêm, chính trực, tài trí hơn người. Ông bắt đầu sự nghiệp làm quan với chức Hành tẩu xử quán, rồi dần lên tới các chức Thượng thư, Tổng đốc do có những thành tích trong quân sự và kinh tế. Thế nhưng cũng nhiều lần Nguyễn Công Trứ bị giáng phạt, thậm chí giáng liền ba, bốn cấp, có lần bị phạt đi làm binh ở miền ven biên giới Quảng Ngãi. Đến năm 1848 dưới thời vua Tự Đức, ông cáo lão về quê an hưởng tuổi già.

Tướng quân Nguyễn Chích (1382 – 1449) quê ở làng Mạc Xá, huyện Đông Sơn (nay là xã Vạn Lộc, huyện Đông Sơn), tỉnh Thanh Hóa. Ông là vị tướng có nhiều công lao không chỉ trong thời kháng chiến mà cả trong thời bình dựng nước của vua Lê Thái Tổ. Trong phong trào giải phóng dân tộc đầu thế kỷ XV, Nguyễn Chích được xem là nhân vật tiêu biểu – một vị tướng tài ba, xuất thân từ tầng lớp nông dân, mang trong mình dòng máu anh hùng của dân tộc, không biết khuất phục. Đứng trước thảm cảnh nước mất nhà tan, Nguyễn Chích đã đứng lên chiêu mộ, tập hợp nhân dân, lập các căn cứ chống giặc Minh trong suốt 8 năm trên quê hương Đông Sơn, mà lịch sử gọi là khởi nghĩa Hoàng Nghiêu Sơn.

Chữ quốc ngữ bắt đầu xuất hiện ở nước ta vào đầu thế kỷ thứ 19, tới nay đã trở thành chữ viết chính thống của chúng ta. Một trong những người góp phần quan trọng vào việc hoàn thiện và truyền bá chữ quốc ngữ vào Việt Nam là nhà bác học Trương Vĩnh Ký. Ông là một vị giáo sư danh tiếng thông hiểu tới 27 sinh ngữ, cổ ngữ trên thế giới, cũng là tác giả của trên 121 cuốn sách viết về lịch sử, văn hóa, ngôn ngữ, giáo dục bằng cả ba thứ tiếng là tiếng Việt, tiếng Pháp và chữ Hán, là chủ tờ báo đầu tiên ở Việt Nam là Gia Định báo. Trương Vĩnh Ký được vinh danh là một trong 18 nhà bác học nổi danh của thế giới ở thế kỷ thứ 19.

Trịnh Khả người làng Kim Bôi, huyện Vĩnh Ninh (nay thuộc huyện Vĩnh Lộc), tỉnh Thanh Hóa. Năm 1416, Trịnh Khả là một trong số những người tham dự hội thề Lũng Nhai. Ông là một trong những thành viên đầu tiên của bộ chỉ huy Lam Sơn. Trải qua hơn 10 năm, Trịnh Khả luôn trực tiếp cầm quân, chiến đấu một cách dũng cảm và mưu lược, lập được nhiều công lao xuất sắc.

Khu di tích quốc gia đặc biệt Lam Kinh cách thành phố Thanh Hóa khoảng 50km về phía tây bắc, nằm trên địa bàn xã Xuân Lam, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa. Đây là nơi anh hùng Lê Lợi dựng cờ khởi nghĩa chống quân Minh xâm lược. Trải qua gần 600 năm với biết bao thăng trầm của lịch sử và thời gian, khu di tích quốc gia đặc biệt Lam Kinh không chỉ giữ được nguyên vẹn những công trình của triều đại nhà hậu Lê mà còn lưu giữ cả những câu chuyện của một triều đại phong kiến được coi là hưng thịnh bậc nhất trong lịch sử Việt Nam.

Đồng chí Phạm Hùng tên khai sinh là Phạm Văn Thiện, ông sinh ra và lớn lên tại làng Long Hồ, huyện Châu Thành, tỉnh Vĩnh Long (nay là xã Long Phước, huyện Long Hồ, tỉnh Vĩnh Long), trong một gia đình trung nông. Ông được người dân Vĩnh Long gọi với một cái tên vô cùng trìu mến là bác Hai Hùng. Sinh ra ở một vùng đất có truyền thống yêu nước, căm thù giặc sâu sắc, đồng chí Phạm Hùng đã tham gia cách mạng từ rất sớm. Trải qua không ít lần bị tù đầy, thậm chí từng bị kết án tử hình nhưng ông vẫn kiên trung với Đảng, giữ vững lý tưởng và niềm tin vào tương lai của cách mạng. Đồng chí Phạm Hùng là một trong những nhà lãnh đạo có cống hiến quan trọng, góp phần làm nên những chiến thắng vĩ đại của dân tộc ta trong thế kỷ 20. Trong công tác, thời chiến cũng như thời bình, ông thể hiện phong cách làm việc có chương trình, kế hoạch, có nguyên tắc nhưng không máy móc. Thể hiện rõ tư duy độc lập, tự chủ của một nhà lãnh đạo tài năng.

Cách đây 111 năm (05/06/1911) với hành trang là lòng yêu nước nồng nàn, thương dân sâu sắc, ý chí, nghị lực phi thường, chàng thanh niên Nguyễn Tất Thành rời bến cảng Nhà Rồng ra đi tìm đường cứu nước. Người chọn sang phương Tây – một sự lựa chọn đúng đắn, quyết định tương lai của dân tộc Việt Nam. Trong hành trình 30 năm bôn ba ở Pháp, Liên Xô, Trung Quốc, Hồ Chí Minh tham gia các phong trào cộng sản và công nhân quốc tế. Sau khi xác định con đường đúng đắn của cách mạng Việt Nam, Hồ Chí Minh đã vận dụng vào thực tiễn cách mạng Việt Nam, đặc biệt là thực tiễn độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, xây dựng và xác lập vai trò lãnh đạo của Đảng. Sau 30 năm bôn ba, Người trở về nước, trực tiếp lãnh đạo cách mạng Việt Nam. Nguyễn Ái Quốc chủ trì Hội nghị Trung ương 8 tháng 5/1941, cùng Trung ương Đảng quyết định thay đổi chiến lược, xác định nhiệm vụ giải phóng dân tộc là cấp thiết hàng đầu.

Vua Gia Long tên thật là Nguyễn Phúc Ánh (1762 – 1820), ông là con trai thứ ba của hoàng tử Nguyễn Phúc Luân và là cháu nội của chúa Nguyễn Phúc Khoát. Vua Gia Long lên ngôi năm 1802 ở Phú Xuân (Thừa Thiên Huế) lập ra vương triều nhà Nguyễn. Năm 1804 vua Gia Long đổi quốc hiệu nước ta thành Việt Nam. Có thể nói vua Gia Long là người có đóng góp không nhỏ trong việc thống nhất giang sơn, kết thúc cuộc nội chiến liên miên nhiều thế kỷ ở Việt Nam.

Tể tướng Nguyễn Công Thái (1684 – 1758) là người làng Kim Lũ (làng Lủ), phường Đại Kim, quận Hoàng Mai, TP.Hà Nội. Ông không chỉ được tôn là “tứ hổ Tràng An” ông còn là người dựng mốc biên giới bên sông Đỗ Chú, xác lập sự ổn định gần 300 năm nay.

Chùa Thọ Lão nằm ở phố Hương Viên, phường Đồng Nhân, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội. Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, chùa là nơi tập kết và trung chuyển thương binh của Trung đoàn bảo vệ Thủ đô trong trận chiến ngày đêm 19/12/1946 ở Liên khu 1 chùa bị thực dân Pháp phá hủy cháy rụi. Sau ngày 10/10/1954 sư trụ trì cùng nhân dân đã phục dựng lại ngôi chùa. Với những đóng góp cho kháng chiến và những giá trị tâm linh vốn có, Chùa Thọ Lão đã vinh dự được thành phố trao tặng bằng khen di tích kháng chiến, di tích lịch sử - văn hóa.

Vào giai đoạn nửa sau thế kỷ 19, thời kỳ vua Tự Đức trị vì, giặc biển hoành hành trên nhiều vùng biển thuộc hải phận nước ta và trở thành ''vấn nạn" dưới triều Nguyễn. Trước tình hình đó, tướng quân Bùi Viện đã dâng một bản tấu lên vua Tự Đức đề nghị thành lập đội hải quân đi tuần khắp miền duyên hải nước ta.

Những ngày tháng năm lịch sử này, chúng ta đều nhớ đến vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc - Chủ tịch Hồ Chí Minh. Dù đã đi xa, nhưng hình ảnh, lối sống, tác phong và những lời dạy của người vẫn luôn hiện hữu và là bài học để mỗi chúng ta học tập, noi theo. Là người đứng đầu một đất nước nhưng giữa Hồ Chủ tịch và nhân dân không hề có sự xa cách. Người gần gũi với các cụ già, trẻ thơ, thăm hỏi ân cần những người lao động cần cù một nắng hai sương, luôn đấu tranh vì một cuộc sống tốt đẹp hơn cho tất cả mọi người.

Làng Quan Độ, xã văn Môn, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh là một làng có lịch sử lâu đời, giàu truyền thống văn hiến, tiêu biểu là truyền thống hiếu học, khoa bảng. Trong lịch sử tồn tại và phát triển trên 8 thế kỷ, gia tộc họ Nghiêm làng Quan Độ đã xây dựng, phát triển những truyền thống tốt đẹp của dân tộc - đó là thượng võ và văn hiến. Nhiều người trong gia tộc đã trở thành những nhân vật lịch sử, những danh nhân văn hóa. Bên cạnh những vị tài, đức cống hiến cho sự nghiệp bảo vệ đất nước dưới thời phong kiến như Nghiêm Tĩnh, võ tướng Nghiêm Kế, còn có rất nhiều những danh nhân, khoa bảng. Cho đến nay, dòng họ Nghiêm vẫn luôn là niềm tự hào của các thế hệ con cháu và người dân làng Quan Độ.

Chủ tịch Hồ Chí Minh – lãnh tụ vĩ đại của chúng ta, đã để lại di sản lớn cho dân tộc Việt Nam. Đó là hệ thống tư tưởng sâu sắc về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam. Trong hệ thống tư tưởng đó, tư tưởng về ngoại giao và đoàn kết quốc tế của Người mang tính nhân văn sâu sắc. Cuộc hành trình tìm đường cứu qua khắp năm châu đã tạo nên ở lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc một cách nhìn mới về thế giới, về mối liên hệ giữa Việt Nam và thế giới, và đúc kết thành những tư tưởng chính về đường lối ngoại giao cơ bản.

Phùng Khắc Khoan (1528 - 1613) sinh tại làng Bùng, xã Phùng Xá, huyện Thạch Thất, tỉnh Hà Tây (nay thuộc TP.Hà Nội). Tương truyền, ông là học trò của trạng nguyên Nguyễn Bỉnh Khiêm, tuy nổi tiếng là người có văn tài, kiêm thông cả thuật số nhưng ông không đi thi và không chịu ra làm quan triều Mạc. Đầu đời vua Lê Trung Tông (1548 - 1556) ông theo Lê Bá Lỵ tham gia công cuộc phù Lê diệt Mạc. Năm 1557 Phùng Khắc Khoan đỗ đầu khoa thi Hương ở Yên Định, Thanh Hóa lúc 29 tuổi. Thái sư Trịnh Kiểm biết ông là người có mưu lược, có học thức uyên bác cho giữ chức kí lục ở ngự dinh, trông coi quân dân 4 vệ và cho tham dự việc cơ mật. Phùng Khắc Khoan đỗ Hoàng Giáp ở khoa thi Hội năm Canh Thìn đời vua Lê Thế Tông, được thăng làm Đô Cấp Sự. Ông giữ nhiều chức vụ quan trọng trong triều đình, thể hiện tài năng xuất chúng trên nhiều lĩnh vực như chính trị, ngoại giao, và là một người hết lòng vì dân. Ông đã hướng dẫn người dân đào mương dẫn nước, truyền dạy nghề dệt lượt cho người dân. Chính vì vậy, ông được người dân suy tôn làm tổ nghề dệt.

Chiến dịch Điện Biên Phủ 07/05/1954 là một chiến dịch điển hình trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân ta. Chiến thắng vĩ đại này đã ghi vào lịch sử dân tộc Việt Nam như một mốc son rực sáng nhất trong thế kỷ 20. Chúng ta đánh thắng quân viễn chinh Pháp có tiềm lực quân sự mạnh, vũ khí trang bị hiện đại, đó cũng là niềm tự hào của mỗi người dân đất Việt.

Cách đây 47 năm, thực hiện tâm nguyện của Chủ tịch Hồ Chí Minh trước lúc đi xa. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, bằng cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975, nhân dân ta đã kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, hoàn thành sự nghiệp giải phóng miền Nam, thu non sông về một mối. Thắng lợi vĩ đại của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975, đỉnh cao là chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử thêm một lần nữa khẳng định sức mạnh đại đoàn kết toàn dân dưới sự lãnh đạo của Đảng là một đảm bảo để đường lối kháng chiến chống Mỹ cứu nước dành thắng lợi.

Trong kế hoạch phòng thủ nỗ lực tối đa của Quân đội Sài Gòn đầu năm 1975, Phan Rang trở thành lá chắn phía đông để ngăn chặn cánh quân Duyên Hải của Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam, đồng thời hỗ trợ phòng ngự cho cụm cứ điểm Xuân Lộc và che chở từ xa cho Sài Gòn. Đối với quân đội Sài Gòn, Phan Rang chính là “lá chắn thép”, địa hình ở đây có nhiều lợi thế cho việc phòng ngự, 3 phía là núi bao bọc, muốn tiến vào chỉ có một con đường bộ duy nhất. Nếu ta tiến đánh theo đường biển thì địch sẽ dễ dàng khống chế. Còn về phía ta, đánh thắng Phan Rang, sẽ tạo thế mở đường tiến vào giải phóng Sài Gòn, góp phần to lớn vào cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của toàn dân tộc. Chính vì vậy, Phan Rang trở thành điểm mấu chốt để cả ta và địch đưa ra những quyết sách quan trọng.

Dụ Am Phan Huy Ích (1751 – 1822), từng làm quan dưới 3 triều đại từ cuối thời Lê Trịnh, nhà Tây Sơn, rồi đến triều Nguyễn đầu thế kỷ 19. Ông có đóng góp trải dài trên nhiều lĩnh vực, từ chính trị, ngoại giao, giáo dục, văn hóa. Đặc biệt, ông còn để lại số lượng tác phẩm văn thơ đồ sộ lên tới hàng nghìn bài thơ, từ, bi ký.

Trạng nguyên Nguyễn Quốc Trinh người xã Nguyệt Áng, huyện Thanh Trì, phủ Thường Tín, trấn Nam Sơn (nay là xã Đại Áng, huyện Thanh Trì, Hà Nội). Ông đỗ Trạng nguyên khoa Kỷ Hợi, niên hiệu Vĩnh Thọ thứ 2 năm 1659, đời vua Lê Thần Tông. Ông là người liêm khiết, từng làm rạng danh nước nhà khi đi xứ nhà Thanh.

Phú Thọ là tâm điểm của tín ngưỡng thờ cúng vua Hùng với những hoạt động, lễ hội tại các di tích trên núi Hùng, thu hút hàng triệu đồng bào tham gia. Ngoài Phú Thọ, các địa phương có điểm thờ vua Hùng như Hà Nội, Hải Phòng, Lạng Sơn, Thừa Thiên Huế, TP.HCM, Kiên Giang, Cần Thơ đều tổ chức lễ giỗ Tổ vào ngày 10/3 âm lịch hằng năm để tri ân công lao dựng nước của các vua Hùng.

Trong tâm thức mỗi người dân đất Việt, Đền Hùng từ bao đời nay là biểu tượng văn hóa tâm linh, là nơi cháu con trở về với cội nguồn dân tộc. Không chỉ dâng hương tri ân công đức tổ tiên, tại khu di tích lịch sử quốc gia Đền Hùng khách hành hương còn được chiêm bái nhiều bức hoành phi, câu đối, cuốn thư có giá trị khẳng định sự trường tồn, vững mạnh của đất nước và tư tưởng uống nước nhớ nguồn.

Thực hiện chỉ đạo của Quân ủy Trung ương và Bộ Tổng tư lệnh, Quân khu Trị Thiên, Quân đoàn 2 đã mở chiến dịch Trị Thiên – Huế từ ngày 5/3/1975 - 26/3/1975 nhằm bao vây, tiêu diệt tập đoàn phòng ngự thuộc Quân đoàn 1 - Quân khu 1, quân đội Sài Gòn ở Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975.

Đồng chí Lê Văn Lương sinh ngày 28/3/1912 trong một gia đình khoa bảng tại làng Xuân Cầu, xã Nghĩa Trụ, huyện Văn Giang, tỉnh Hưng Yên – vùng đất giàu truyền thống văn hiến, quê hương của khởi nghĩa Bãi Sậy nổi danh cả nước. Ông đã kế thừa được các phẩm chất cao quý của gia đình, dòng họ và quê hương, sớm giác ngộ và tham gia hoạt động cách mạng từ khi còn nhỏ. Trung thực, giản dị, luôn luôn tôn trọng và lắng nghe ý kiến của đồng chí, của nhân dân. Điều đáng quý ở ông là bản lĩnh thừa nhận và rút kinh nghiệm về những vấp váp, không lùi bước, quyết tâm suốt đời đấu tranh vì Đảng, vì cách mạng. Với gần 70 năm hoạt động và cống hiến cho sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc, đồng chí Lê Văn Lương được Đảng, Nhà nước tặng thưởng Huân chương Sao Vàng, Huy hiệu 50 năm tuổi đảng và nhiều huân, huy chương cao quý khác.

Triều đại Tây Sơn tuy chỉ tồn tại trong vòng chưa đầy ba thập kỷ, nhưng được đánh giá là vương triều mạnh với nhiều thành tựu về quân sự và văn hóa, đặc biệt là quy tụ nhiều vị quan hầu cận tài ba. Một trong những vị quan đó là Dụ Am Phan Huy Ích (1751 – 1822). Dù làm quan dưới ba triều đại nhưng ông để lại dấu ấn nhiều nhất ở triều đại Tây Sơn. Đóng góp của Phan Huy Ích trải dài trên nhiều lĩnh vực từ chính trị, ngoại giao, giáo dục và văn học.

Nhắc đến làng Kim Đôi, phường Kim Chân, thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh ai cũng nhớ đến danh xưng làng tiến sĩ. Sau làng Mộ Trạch ở Hải Dương, đây là làng thứ 2 có truyền thống khoa bảng hàng đầu ở nước ta. Dưới thời phong kiến, làng Kim Đôi nổi tiếng qua câu “Kim Đôi nhiều cuộc hiển vinh. Hai mươi lăm vị khoa danh rõ ràng”. Số lượng tiến sĩ của làng tập trung chủ yếu vào dòng họ Nguyễn với 18 vị. Có thể nói, dòng họ Nguyễn là một trong những dòng họ giàu truyền thống khoa bảng của vùng đất Kinh Bắc. Truyền thống ấy luôn là niềm tự hào của dòng họ và được những người con họ Nguyễn nối tiếp.

Tô Hiệu sinh năm 1912 tại làng Xuân Cầu, xã Nghĩa Trụ, huyện Văn Giang, tỉnh Hưng Yên trong một gia đình nhà nho nghèo. Cha làm nghề dạy học nên Tô Hiệu được đi học từ rất nhỏ và sớm bộc lộ là một học trò chăm chỉ, thông minh. Những năm 1925 - 1926 Tô Hiệu theo học trường Pháp Việt tại thị xã Hải Dương và sớm tham gia vào các phong trào yêu nước của học sinh như bãi khóa để truy điệu chiến sĩ Phan Chu Trinh, tham gia phong trào đòi ân xá cụ Phan Bội Châu. Năm 1927 ông lên Hà Nội ở với người anh cả là Tô Tu. Tại đây ông vừa đi học, vừa tham gia các hoạt động cách mạng trong các tổ chức yêu nước. Cuối năm 1929 Tô Hiệu vào Sài Gòn hoạt động với anh trai là Tô Chấn. Hai anh em ông bị bắt trong một cuộc họp và bị đày ra nhà tù Côn Đảo. Chế độ nhà tù hà khắc đã làm Tô Hiệu bị lao phổi nặng. Dù vậy, ông vẫn kiên cường tham gia đấu tranh và tiếp tục học tập lý luận cách mạng. Năm 20 tuổi ông được kết nạp vào Đảng tại nhà tù Côn Đảo, đánh dấu con đường hoạt động cách mạng của ông.

Nhà Tây Sơn (triều Tây Sơn) là một triều đại quân chủ trong lịch sử Việt Nam (1778 – 1802). Nhà Tây Sơn được lập nên bởi ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Lữ và Nguyễn Huệ. Người nắm quyền đầu tiên của nhà Tây Sơn là Nguyễn Nhạc – lên ngôi năm 1778. Tới năm 1788 Nguyễn Nhạc nhường ngôi cho em là Nguyễn Huệ (vua Quang Trung). Tuy chỉ tồn tại chưa đầy 3 thập kỉ nhưng triều đại Tây Sơn đã có công lớn là tiếp tục mở rộng lãnh thổ đất nước, sau hàng trăm năm bị chia cắt bởi các cuộc tranh giành quyền lực giữa các thế lực lớn. Có được những chiến thắng đó, là bởi thủ lĩnh của nghĩa quân Tây Sơn có sách lược khôn khéo, thu hút được sự ủng hộ và hưởng ứng của nhiều tầng lớp nhân dân, trong đó đặc biệt là những chính sách xây dựng lực lượng và nghệ thuật quân sự.

Theo truyền thuyết, làng Quan Xuyên được hình thành vào thời nhà Lý. Thời gian này triều đình khuyến khích binh lính và nhân dân khai khẩn đất hoang, lập làng, lập ấp mới. Những cư dân đầu tiên xuôi theo Sông Hồng về đến bãi ven sông, thấy đất đai phì nhiêu, lại tiện sông ngòi đã khai khẩn đất đai, lập làng và đặt tên là Quan Xuyên hay còn gọi là làng Cửa Sông. Có thể nói, đây là một trong những ngôi làng cổ có bề dày văn hóa, lịch sử nằm bên bờ sông Hồng mang những nét đặc trưng của một làng truyền thống vùng đồng bằng Bắc Bộ với cây đa, giếng nước, sân đình. Làng Quan Xuyên còn lưu giữ được một quần thể di tích gồm đình Quan Xuyên, miếu Thượng, miếu Trung, miếu Hạ, chùa Quan Xuyên…những di tích trên đã tạo thành một quần thể văn hóa – lịch sử ở vùng đất Khoái Châu. Tuy nhiên, nổi bật hơn cả là đình Quan Xuyên – một công trình kiến trúc đã trường tồn qua 5 thế kỷ. Với người dân Quan Xuyên thì đình làng chính là nơi đã gắn với sự phát triển của làng.

Trong lịch sử nước ta có những nữ tướng anh hùng đã ghi dấu ấn sâu đậm, đánh cho giặc ngoại xâm phải cắt tóc, cạo râu, vứt bỏ ấn tín, trà trộn vào đám loạn quân để chạy về nước. Lê Chân là nữ tướng của Hai Bà Trưng, công lao, chiến tích của bà lưu dấu ấn sâu đậm ở nhiều địa phương. Bên cạnh đó, bà còn là người có công khai khẩn, lập nên vùng đất mới mà sau này là TP.Hải Phòng.

Trong suốt chiều dài lịch sử của cuộc Cách mạng giải phóng dân tộc, đã có rất nhiều người con ưu tú, chí sĩ yêu nước, những tấm gương anh dũng, trọn đời hy sinh vì nước, vì dân. Đồng chí Nguyễn Phong Sắc là một trong những nhân vật tiêu biểu đó, ông thuộc lớp những chiến sĩ cộng sản từ thời dựng Đảng, là một trong những thành viên đầu tiên của Chi bộ Cộng sản Bắc Kỳ, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương của Đảng, đồng chí Nguyễn Phong Sắc đã có những cống hiến to lớn đối với sự ra đời và phát triển trong thời kỳ đầu hết sức khó khăn, gian khổ của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Trạng nguyên Giáp Hải, còn gọi là Trạng Kế, hiệu Tiết Trai (1517 – 1586), người làng Dĩnh Kế, xã Dĩnh Kế, huyện Phượng Nhãn (nay thuộc phường Dĩnh Kế, thành phố Bắc Giang). Ông là một nhà trí thức nho học, một người thanh liêm, trong sạch, một quan đại thần thẳng thắn, không tham quyền, cố vị.

Là một quốc gia nằm trên bán đảo Đông Dương thuộc khu vực Đông Nam Á, đất nước Việt Nam có bề dày lịch sử hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước, gắn liền với quá trình chinh phục và chế ngự sông nước, biển đảo. Trong đời sống kinh tế, xã hội của người Việt từ bao đời nay, biển giữ một vai trò quan trọng. Không chỉ mang lại nguồn sống, biển còn ảnh hưởng đến diễn trình lịch sử của dân tộc Việt Nam, đến đời sống văn hóa tâm linh và tín ngưỡng của người Việt. Chính vì thế, cùng với quá trình chung sống, khai thác và chinh phục biển là quá trình xác lập chủ quyền và đấu tranh bảo vệ chủ quyền biển đảo của các thế hệ cha ông ta. Trong đó, các chúa Nguyễn từ giữa thế kỷ 17 đã có những chính sách bảo vệ lãnh hải.

Bắc Ninh – nơi giang sơn tụ khí, là vùng đất khoa bảng, sản sinh ra nhiều nhân tài đất Việt, quê hương của những nhà văn hóa lớn. Kinh Bắc chính là nơi phát tích nhà Lý – triều đại khai mở nền văn minh Đại Việt gắn liền với tên tuổi những danh nhân lịch sử kiệt xuất như Lý Vạn Hạnh, Lý Công Uẩn, Lý Nhân Tông, Nguyên phi Ỷ Lan, Lê Văn Thịnh. Nổi tiếng là vùng đất hiếu học khoa bảng, nhiều người học giỏi, văn hay, chữ tốt nên thời nào Kinh Bắc cũng có những bậc hiền nhân làm vẻ vang quê hương đất nước.

Nhắc đến Nguyễn Trãi, người dân Việt Nam không ai là không biết, bởi những đóng góp của ông vô cùng lớn lao trong lịch sử dân tộc. Công lao và sự nghiệp vĩ đại nhất của Nguyễn Trãi là tấm lòng vì nước thương dân tha thiết và sự nghiệp đánh giặc cứu nước vô cùng vẻ vang. Ông đã giành cả tâm hồn, trí tuệ, tài năng cống hiến cho lợi ích của dân tộc, trong phong trào khởi nghĩa Lam Sơn. Chính tư tưởng chính trị quân sự ưu tú và tài ngoại giao kiệt xuất của Nguyễn Trãi đã góp phần không nhỏ cho phong trào khởi nghĩa Lam Sơn đi tới thắng lợi.

Làng Vĩnh Thịnh, xã Đại Áng, huyện Thanh Trì, Hà Nội là một trong những ngôi làng có bề dày truyền thống với nghề nón lá được truyền từ nhiều thế kỷ trước. Vĩnh Thịnh xưa có tên là làng Vĩnh Bảo, thuộc tổng Cổ Điển, huyện Thanh Trì, phủ Thường Tín, chấn Sơn Nam Thượng. Tại đây, ngày nay còn có ngôi đình làng khá nguyên vẹn được xây dựng vào năm Bảo Thái thứ 6 (năm 1725), thời Lê trung hưng và được tu sửa lại vào năm Nhâm Thân, đời Bảo Đại (1932). Đình Vĩnh Thịnh thờ tướng quân Phạm Xạ - một người con của làng và là một trong những danh tướng có công giúp Lê Lợi tiêu diệt quân Minh.

Danh nhân Nguyễn Công Thái (1684 – 1758), người làng Kim Lũ (làng Lủ) nay thuộc phường Đại Kim, quận Hoàng Mai, Hà Nội. Ông là một danh nhân nổi bật thế kỷ 18 với nhiều đóng góp quan trọng trong nhiều lĩnh vực khác nhau như: văn hóa, chính trị, ngoại giao. Năm 18 tuổi ông đỗ đầu kỳ thi Hương rồi đỗ tiến sĩ năm 1715. Ông từng làm quan đứng đầu ở nhiều địa phương như Đốc đồng ở Hải Dương, Thanh Hóa, Hiến sát xứ ở Nghệ An và Kinh Bắc, Tế tửu Quốc Tử Giám, tả Thị lang bộ Công, hữu Thị lang bộ Hình…. và ở cương vị nào ông cũng có những đóng góp quan trọng cho nước nhà.

Đền thờ nàng Han nằm ở xã Mường Giàng, huyện Quỳnh Nhai, tỉnh Sơn La. Đây là một địa điểm thờ cúng nhân vật trong truyền thuyết được nhân dân gọi là nàng Han. Tương truyền, nàng Han xuất thân trong một gia đình người Thái nghèo ở Chiềng Sa, nay là xã Mường So, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu. Nàng đã cải trang thành nam giới, đứng lên kêu gọi thanh niên trai tráng đoàn kết đánh giặc. Nàng đứng đầu cuộc khởi nghĩa của đồng bào 16 xứ Thái quật cường, đánh bại giặc xâm lược phương Bắc. Sau khi dẫn đoàn quân thắng trận trở về, nàng tắm gội ở mó nước Tây An, xã Mường So, rồi bay lên trời. Từ đó, nhớ công ơn của nàng, bà con lập đền thờ và tổ chức lễ hội ngay tại mó nước nàng tắm.

Sự ra đời của Quốc hội và cuộc tổng tuyển cử đầu tiên của đất nước gắn liền với những bước ngoặt lịch sử của dân dộc ta. Sau khi nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời, cùng với việc bảo vệ nền độc lập, tự do cho dân tộc, một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu là củng cố và tăng cường chính quyền. Trong phiên họp đầu tiên của chính phủ lâm thời vào ngày 03/09/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu sáu vấn đề cấp bách nhất cần phải giải quyết. Một trong sáu vấn đề đó là phải tổ chức tổng tuyển cử để bầu ra Quốc hội chính thức và cử ra chính phủ của dân, đồng thời thành lập Ủy ban dự thảo Hiến pháp. Với sự chuẩn bị chu đáo, kỹ lưỡng, cuộc bầu cử Quốc hội đầu tiên diễn ra đúng như kế hoạch vào ngày 06/01/1946 và thu được thắng lợi.

Chùa Keo thuộc địa phận xã Duy Nhất, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình đã được công nhận di tích quốc gia đặc biệt năm 2012. Được xây dựng trong thời kỳ phát triển cực thịnh của phật giáo ở thời Lý-Trần. Chùa Keo Thái Bình được đánh giá là một kiệt tác nghệ thuật bằng gỗ tiêu biểu cho kiến trúc cổ Việt Nam thế kỷ 17. Lịch sử Việt Nam ghi lại, thành tổ Dương Không Lộ thiền sư – một trong những nhà sư có đóng góp cực lớn trong việc xây dựng nền phật giáo Việt Nam, là người đặt dấu mốc và có công lớn trong việc xây dựng chùa Keo Thái Bình.

Những ngày cuối năm 2021, Thủ đô Hà Nội ghi dấu một sự kiện lịch sử trọng đại, 49 năm chiến thắng Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không, một chiến công chói lọi trong lịch sử chống ngoại xâm, giữ nước của dân tộc ta. Trong 12 ngày đêm tháng 12/1972, dưới sự lãnh đạo của Đảng, quân và dân ta đã đánh bại hoàn toàn cuộc tập kích đường không chiến lược bằng siêu pháo đài bay B52 của đế quốc Mỹ trên bầu trời Hà Nội, buộc Mỹ phải kí hiệp định Paris chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam, tạo ra bước ngoặt cho cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước đi đến thắng lợi hoàn toàn.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp là một nhà chỉ huy quân sự lỗi lạc, ông cũng là một trong mười vị tướng vĩ đại nhất lịch sử thế giới qua mọi thời đại. Cuộc đời, sự nghiệp, tấm gương đạo đức cách mạng trong sáng, trọn đời vì nước, vì dân của Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã góp phần làm nên những chiến thắng vĩ đại trong lịch sử của dân tộc. Tên tuổi của Đại tướng gắn liền với thắng lợi vĩ đại của cách mạng Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh và sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.

Lý Trần Quán sinh năm (1735 - 1786) ông là người làng Kim Hoàng, xã Vân Canh, huyện Hoài Đức, TP. Hà Nội. Sinh trưởng trong một gia đình có truyền thống khoa bảng, nên ngay từ bé Lý Trần Quán đã được rèn luyện văn thơ. Ông đỗ tiến sĩ năm 1766 thời vua Lê Hiển Tông và là một vị danh thần học rộng, tài cao, mang tầm vóc của một vị danh sĩ.

Vào những ngày này, cách đây 70 năm, dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Trung ương Đảng, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh, quân và dân ta đã mở màn chiến dịch Hòa Bình, dành thắng lợi sau ba đợt tiến công từ ngày 10/12/1951 đến ngày 25/2/1952. Chiến thắng Hòa Bình đã trở thành một sự kiện lịch sử quan trọng, đánh dấu bước phát triển mới, tiếp tục thế tiến công chiến lược, đưa cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp tiến lên, dành những thắng lợi quyết định.

Sử sách chép lại, danh nhân Đào Công Soạn tự Tân Khanh (1381 – 1458), ông là danh thần, nhà ngoại giao, nhà thơ đời Lê, được coi là đại công thần đầu triều có công từ thủa lập quốc. Theo văn bia của dòng họ Đào Soạn tại xã Thiện Phiến, huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên được soạn bởi trạng nguyên Nguyễn Trực: Cha ông là Đào Công Phủ, mẹ là Hoàng Thị Nghinh. Ông là người rất hiếu học và có chí lớn. Năm 1426 thủ lĩnh quân Lam Sơn chốn Minh là Lê Lợi tiến quân ra Bắc, tổ chức kỳ thi đầu tiên, khi đó Đào Công Soạn đã 46 tuổi đi thi và đỗ đầu. Ông được Lê Lợi bổ dụng làm quan và cũng từ đây ông bắt đầu con đường quan lộ với những bước tiến quan trọng, khởi sắc về mọi mặt.

Theo các nguồn sử liệu, Phạm Đình Kính có tên khai sinh là Phạm Kim Kính (1669 – 1737) tại làng Si, xã Cổ Sư, huyện Thiên Bản, phủ Nghĩa Hưng, trấn Sơn Nam, (nay là thôn Vĩnh Lại, xã Vĩnh Hào, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định). Phạm Đình Kính được sinh ra trong một gia đình danh gia vọng tộc. Từ nhỏ ông là người học giỏi có tiếng, năm 1710 ông tham gia ứng thí khoa thi Hội và đã đỗ Đệ tam giáp đồng tiến sĩ xuất thân. Không chỉ có tài ngoại giao, Phạm Đình Kính còn có công với dân làng Cổ Sư, như lấy tên mới Vĩnh Lại đặt cho tên làng thay cho tên cũ, mở chợ, đào sống, khơi ngòi, bắc cầu, sửa chùa, dạy nghề đan cót cho dân làng, phát triển kinh tế quê hương. Ông được phong tước Vĩnh Lại Quận công, được tặng chức Thiếu Bảo.

“Mộc bản Triều Nguyễn” là di sản tư liệu thế giới đầu tiên của Việt Nam được UNESCO công nhận ngày 31/07/2009, gồm 34.618 tấm, là những văn bản chữ Hán Nôm, được khắc ngược trên gỗ để in ra các sách tại Việt Nam vào thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20. Tất cả nội dung bản thảo khắc trên Mộc bản Triều Nguyễn đều được hoàng đế trực tiếp phê duyệt bằng bút tích trước khi giao cho những người thợ tài hoa nhất trong cung đình khắc lên gỗ quý. Đây là những tài liệu gốc, độc bản, có giá trị, phục vụ cho việc nghiên cứu lịch sử và văn hóa Việt Nam thời cận đại.

Lịch sử dân tộc ta đã ghi những dấu son chói lọi trong nghệ thuật giữ nước kết hợp giữa xây dựng và bảo vệ giang sơn, bờ cõi. Ngụ binh ư nông là sách lược được các triều đại Đinh, Lý, Trần, Lê sơ lựa chọn và đã phát huy hiệu quả. Đây là những thời kỳ phát triển rực rỡ nhất trong lịch sử phong kiến Việt Nam trên mọi phương diện, nên việc xây dựng một nền quốc phòng đủ mạnh có khả năng chuyển nhanh từ thời bình sang thời chiến để chống giặc ngoại xâm là vấn đề được các triều đại phong kiến ưu tiên hàng đầu.

Làng Bình Đà, xã Bình Minh là ngôi đền lâu đời với nhiều đình chùa, miếu mạo, văn chỉ do dân làng dựng từ xa xưa được ghi vào sử sách, nơi đây được gọi là “vùng đất thánh” bởi sự hiện diện của tam giáo đó là Phật Giáo, Đạo Giáo và Nho Giáo. Làng Bình Đà có 13 di tích lịch sử với một hệ thống đình, đền, chùa, miếu lâu đời. Làng Bình Đà là một số ít đơn vị hành chính trên đất nước Việt Nam có 2 vị Thành Hoàng làng: Một là Quốc Tổ Lạc Long Quân, được thờ ở đền Nội; hai là Linh Lang Đại Vương thờ tại đền Ngoại. Đền thờ Quốc Tổ Lạc Long Quân nằm ở vùng châu thổ Sông Hồng thuộc xã Bảo Cựu, phủ Ứng Thiên, đỗ Động Giang (nay là làng Bình Đà, xã Bình Minh, huyện Thanh Oai, TP.HN). Trong những ngày hành hương về đất tổ ngày 10/03 âm lịch, trước khi thắp hương tri ân công đức các vua Hùng, du khách sẽ thăm viếng đền Đức Quốc Tổ Lạc Long Quân thuộc khu di tích lịch sử Đền Hùng và đền thờ Tổ Mẫu Âu Cơ ở xã Hiền Lương, Hạ Hòa, Phú Thọ. Thế nhưng không phải ai cũng biết đền Nội ở làng Bình Đà, xã Bình Minh, huyện Thanh Oai, TP.HN mới là ngôi đền gốc thờ Quốc Tổ Lạc Long Quân.

Đền Trần Thương thuộc thôn Miễu, xã Trần Thương, tổng Thổ Ốc, huyện Nam Xương thuộc phủ Lỵ Nhân, chấn Sơn Nam Thượng xưa (nay là thôn Trần Thương, xã Trần Hưng Đạo, nằm ở phía Đông của huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam). Đây là nơi được Trần Hưng Đạo chọn làm một trong sáu kho lương, phục vụ cuộc chiến chống quân Mông Nguyên. Tương truyền, trên đường đi đánh quân Mông Nguyên năm 1285, bằng nhãn quan của nhà quân sự, chính trị lỗi lạc, Trần Quốc Tuấn đã chọn gò đất cao lúc đó là làng Miễu để lập kho lưu trữ lương thảo, phục vụ cho cuộc kháng chiến. Sau khi thắng giặc trở về, Trần Hưng Đạo về đây phát lương khao quân, khao dân như một sự cảm ơn dân quân cùng sát cánh với triều đình...

Vào cuối thế kỷ thứ 18 – đầu thế kỷ thứ 19 có một sĩ phu Bắc Hà đã 3 lần từ chối chức quan triều đình của nhà Nguyễn để dành tâm huyết cho việc đào tạo nhân tài đất Thăng Long. Ông cũng chính là người có công khắc in bản Truyện Kiều đầu tiên, nhờ đó mà tác phẩm này được lưu truyền rộng rãi đến ngày nay. Vị kẻ sĩ Bắc Hà đó chính là tiến sĩ Phạm Quý Thích, người thầy dạy của Thần Siêu và rất nhiều sĩ phu nổi tiếng đất Thăng Long.

Với lịch sử hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước, dân tộc ta đã có một bề dày đấu tranh chống lại những kẻ thù xâm lược. Trong cuộc chiến đấu kiên cường đó, không chỉ có sức người của quân và dân mà còn có sự mưu trí, dũng cảm của những thiên tài quân sự, một trong số đó phải kể đến Lý Thường Kiệt. Ông được biết đến là một nhà quân sự tài ba, lỗi lạc thời Lý, cũng là tác giả bài thơ “Nam quốc sơn hà” bất hủ, được coi là bản “Tuyên ngôn độc lập” đầu tiên ở nước ta. Ông còn nổi tiếng với câu nói bất hủ “Ngồi yên đợi giặc không bằng đem quân ra trước, chặn thế mạnh của giặc”. Chính mưu lược này đã giúp nhà Lý làm nên chiến thắng lẫy lừng trong trận đánh Khâm Châu, Ung Châu lưu truyền sử sách. Điều làm nên tên tuổi của Lý Thường Kiệt không chỉ ở lòng yêu nước, anh dũng, quả cảm mà còn ở tài dùng binh của ông, điều này được thể hiện rất rõ trong cuộc kháng chiến chống quân Tống xâm lược năm 1075 – 1077. Trong cuộc kháng chiến này, Lý Thường Kiệt đóng vai trò vô cùng quan trọng, ông trực tiếp tổ chức và lãnh đạo quân, dân chống lại giặc ngoại xâm.

Theo sách Đại Việt sử ký toàn thư, ông Nguyễn Trung Ngạn (1289 – 1370) có tên chữ là Bang Trực, hiệu Giới Hiên, người xã Thổ Hoàng, huyện Thiên Thi (nay là huyện Ân Thi), tỉnh Hưng Yên. Ông là một nhà chính trị, một đại thần có tài được xếp vào hàng “Người phò tá có công lao tài đức đời Trần”. Ông là nhà chính trị, nhà ngoại giao xuất sắc, là công thần của nhà Trần. Chính tài năng vượt trội trên nhiều lĩnh vực cùng lòng yêu nước, trung quân đã tạo nên sự tín nhiệm của triều đình. Bản thân ông cũng là một vị quan ra sức cống hiến cho triều đình, cho nhân dân. Vì thế mà tiếng thơm của Nguyễn Trung Ngạn còn lưu mãi tới ngày nay. Nhân cách đạo đức và tấm lòng trung quân ái quốc của ông vẫn được các thế hệ của dòng họ Nguyễn Trung phát huy và tiếp nối.

Năm 1428, phong trào Lam Sơn do Lê Lợi lãnh đạo đã đánh bại quân Minh xâm lược và đô hộ nước ta, sau đó ông lên ngôi hoàng đế, lấy hiệu là Lê Thái Tổ, chính thức lập ra triều Lê sơ. Sau khi lên ngôi vua, nhà Lê đã thực hiện nhiều chính sách tích cực, nhằm xây dựng đất nước, củng cố tình hình an ninh trật tự, đặc biệt chú ý đến các vấn đề quân sự.

Đồng chí Hoàng Văn Thụ (1909 – 1944) - nhà lãnh đạo cao cấp của Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương là người có đóng góp lớn vào phong trào Cộng sản Việt Nam và là một nhà thơ Cách mạng. Ông là người con yêu tú của mảnh đất xứ Lạng, đã trọn đời chiến đấu, hy sinh vì sự nghiệp cách mạng của Đảng, vì độc lập tự do của dân tộc. Ông còn là một cán bộ lãnh đạo có tầm nhìn chiến lược, sâu sát thực tiễn và gắn bó mật thiết với nhân dân.

Trương Hán Siêu (tên tự là Thăng Phủ hoặc Thăng Am, hiệu Đôn Tẩu) quê ở Phúc Thành, huyện Yên Ninh, lộ Trường Yên (nay là phường Phúc Thành), thành phố Ninh Bình, tỉnh Ninh Bình. Ông là vị quan dưới 4 đời vua Trần là: Trần Anh Tông, Trần Minh Tông, Trần Hiến Tông và Trần Dụ Tông. Theo Đại việt sử ký toàn thư, Trương Hán Siêu là môn khách của Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn, có những đóng góp to lớn cho hai cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông lần thứ 2 năm 1285 và lần thứ 3 năm 1288.

Đảo Lý Sơn là một trong những hòn đảo tiền tiêu của tổ quốc, không chỉ có vị trí trọng yếu về quốc phòng, an ninh mà nơi đây còn có nhiều thắng cảnh tự nhiên và có tới gần 100 di tích lịch sử, văn hóa tâm linh cùng những câu chuyện xúc động về việc gìn giữ chủ quyền, biển đảo từ xa xưa trong lịch sử. Một trong những di tích có ý nghĩa quan trọng đối với người dân đảo Lý Sơn đó là đền Bà Roi hay còn có tên chữ là Trinh Tịnh Đường thờ nữ nhân thần Phạm Thị Tiên Điều.

Vũ Hữu (1437 - 1530) quê ở huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương ngày nay. Ông đỗ Hoàng Giác khi mới 23 tuổi và trở thành đại thần dưới triều đại Lê Thánh Tông, Lê Hiến Tông. Ông làm đến chức Thượng thư Bộ hộ. Bia khoa Quý Mùi hiện còn ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám có tên ông. Ông là một trong hai nhà toán học đại tài, từng được vua Lê Thánh Tông ban là thần toán ở thế kỷ XV...

Cách đây 60 năm, vào ngày 23/10/1961, thực hiện chỉ đạo của Trung ương Đảng và Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng đã ra quyết định thành lập Đoàn vận tải quân sự 759, mở tuyến vận tải chiến lược - đường Hồ Chí Minh trên biển. Cùng với con đường vượt dãy Trường Sơn của đoàn 559, đường Hồ Chí Minh trên biển với những đoàn tàu “không số” trở thành những huyết mạch chi viện cho chiến trường miền Nam. Nếu như tuyến đường Trường Sơn, đường mòn Hồ Chí Minh được biết đến như một con đường huyền thoại, một trận đồ bát quái xuyên rừng rậm, thì đường Hồ Chí Minh trên biển là con đường của những kỳ tích.

Tiến sĩ Lý Trần Thản (1721 – 1776) sinh ra trong một gia đình nhà nho nghèo ở thôn Lê Xá, xã Châu Sơn, huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam. Cha ông là Đặng Công Diễm và ông nội là Đặng Công Toản, cũng là tiến sĩ thời hậu Lê. Lý Trần Thản bắt đầu con đường khoa cử từ sớm, năm 16 tuổi ông đỗ tam khoa, năm 22 tuổi đỗ tam trường. Đến năm 1769, khi 48 tuổi ông thi đỗ tiến sĩ, đồng khoa với anh trai là Lý Trần Dự. Là nhà khoa bảng văn võ kiêm toàn nên Lý Trần Thản được chúa Trịnh Sâm bổ dụng giữ chức hữu tư giảng, cùng Nguyễn Lệ (giữ chức tả tư giảng) dạy học cho con trai trưởng của Chúa là Trịnh Khải, về sau là chúa Đoan Nam Vương, đây là vị trí quan trọng nhất trong cuộc đời quan chức của ông.

Năm Mậu Thìn 968, sau khi thu phục 12 xứ quân, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi Hoàng đế, trở thành vị vua đầu tiên thống nhất đất nước sau 1000 năm Bắc thuộc, đặt tên nước là Đại Cồ Việt, định đô ở Hoa Lư, Ninh Bình. Đây là sự kiện vô cùng quan trọng trong lịch sử nước nhà, mở ra trang sử vẻ vang trong thời kỳ đầu xây dựng và bảo vệ đất nước, kỷ nguyên của độc lập, tự chủ lâu dài, xuyên suốt các triều đại Đinh, Lê, Lý, Trần và hậu Lê sau này.

Bác sĩ Trần Văn Lai (1894 – 1975) sinh ra trong một gia đình làm nghề khảm trai. Ông không theo nghề của gia đình mà theo học ngành y và trở thành bác sĩ nổi tiếng của nhà thương Phủ Doãn (Bệnh viện Việt Đức ngày nay). Tại nhà riêng của ông trong ngõ Tức Mạc, gần phố Trần Hưng Đạo, Hà Nội nhiều năm liền là nơi người dân đến khám, chữa bệnh, được ông cấp phát thuốc miễn phí. Với lòng yêu nước, thương dân, căm ghét thực dân Pháp xâm lược, năm 1938 ông được bầu vào Viện Dân biểu nhưng ông từ chối vì nhận ra đây chỉ là nghị viện bù nhìn của thực dân Pháp. Ngày 27/10/1943 ông bị thực dân Pháp bắt và giam giữ ở nhà tù Sơn La, sau chúng chuyển ông về nhà tù Hỏa Lò, Hà Nội. Đầu năm 1945 ông mới được trả tự do. Ngày 20/7/1945 ông được mời ra làm đốc lý, là thị trưởng Hà Nội. Chỉ trong vòng một tháng giữ chức thị trưởng, từ ngày 20/7 – 19/8/1945 ông đã ghi dấu ấn sâu đậm trong lòng người dân Hà Nội khi đặt tên cho nhiều con phố, vườn hoa ở Hà Nội.

Đền Kim Liên trước thuộc địa phận phường Kim Hoa, sau thuộc phường Đông Tác, huyện Thọ Xương, phủ Hoài Đức (nay là phường Phương Liên, quận Đống Đa, Hà Nội). Ngôi đền được biết đến là một ngôi đền thiêng trong hệ thống tứ trấn Hà Nội, trấn giữ phía nam kinh thành Thăng Long xưa. Đền thờ thần Cao Sơn đại vương – người đã có công giúp vua Lê Tương Dực dẹp loạn, khôi phục nhà Lê và được nhà vua lập đền thờ để tưởng nhớ. Mặc dù trải qua bao thăng trầm của lịch sử, chịu sự tàn phá của thời gian, đến nay đền đã được tôn tạo, phục chế lại và vẫn còn đậm nét kiến trúc thời xưa. Có thể nói, đền Kim Liên đã trở thành một phần không thể thiếu của nét văn hóa đất Hà Thành.

Đàm Thận Huy (1463 – 1526) sinh ra trong một gia đình có truyền thống hiếu học và khoa cử ở làng Ông Mặc, huyện Đông Ngàn (nay là xã Hương Mạc, còn gọi là làng Me), huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Ông làm quan cho 6 đời vua Lê từ Lê Thánh Tông, Lê Hiến Tông, Lê Túc Tông, Lê Uy Mục, Lê Tương Dực, Lê Chiêu Tông cho đến lúc về hưu. Thời kỳ Đàm Thận Huy làm quan là giai đoạn thịnh trị nhất của triều Lê, cũng là thời kỳ thịnh trị của chế độ phong kiến Việt Nam với nhiều thành tựu rực rỡ trong sự nghiệp dựng nước, giữ nước, phát triển nền văn minh Đại Việt. Có thể nói, điều kiện và môi trường ấy đã tạo điều kiện thuận lợi để tiến sĩ Đàm Thận Huy cống hiến tài năng cho đất nước và quê hương, cũng bởi vậy mà bao đời nay người dân làng Hương Mạc nói chung và dòng họ Đàm Thận nói riêng luôn tự hào về vị Tiết nghĩa Đại vương hết lòng vì triều Lê.

Chúa Nguyễn Phúc Nguyên (1613 – 1635), vị chúa thứ 2 trong các đời chúa Nguyễn, là người có tầm nhìn chiến lược về Biển Đông trong ngoại thương và khai thác sản vật ngoài đảo, nên đã thành lập đội Hải đội Hoàng Sa. Hải đội Hoàng Sa trong suốt quá trình tồn tại, hoạt động gần 200 năm, không chỉ hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, mà còn hun đúc nên nhiều thế hệ lính Hoàng Sa can trường và dũng cảm. Đã có công trong việc đo đạc thủy trình, vẽ bản đồ quần đảo và nhất là đã dựng bia chủ quyền đầu tiên của đất nước ta trên quần đảo Hoàng Sa.

Dưới ánh sáng của Nghị quyết Trung ương lần thứ 6, tháng 11/1939 phong trào cách mạng của nước ta bước vào giai đoạn phát triển mới, ở một số địa phương bắt đầu xuất hiện hình thức đấu tranh vũ trang. Trong đó, tiêu biểu nhất là cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn ngày 27/9/1940, đó là sự kiện lịch sử đánh dấu thời kỳ kết hợp đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang và khởi nghĩa vũ trang dành chính quyền về tay nhân dân.

Cách đây 76 năm, ngày 23/9/1945, chỉ sau đúng 3 tuần khi Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tại vườn hoa Ba Đình, thì tại Sài Gòn, thực dân Pháp nổ súng quay lại xâm chiếm nước ta lần thứ 2. Dù nhân dân Nam Bộ chưa kịp hưởng niềm vui hòa bình, độc lập bao lâu, nhưng vẫn luôn nêu cao tinh thần quyết tâm kháng chiến chống quân xâm lược. Lời kêu gọi của Ủy ban Khán chiến Nam Bộ đã xác định: Từ giờ phút này, nhiệm vụ hàng đầu của chúng ta là tiêu diệt giặc Pháp và tay sai của chúng; đồng thời ra tuyên bố cuộc kháng chiến bắt đầu.

Theo gia phả của dòng họ thì Trần Nguyên Hãn (1390 – 1429) là cháu nội của Chương Túc Quốc Thượng hầu Đại Tư Đồ Trần Nguyên Đán và là cháu 6 đời của Chiêu Minh Đại Vương Tướng Quốc Thái Sư Trần Quang Khải, dòng dõi vua Trần Thái Tông. Trần Nguyên Hãn là một danh tướng văn võ toàn tài, có công lớn với đất nước. Là dòng dõi quý tộc nhà Trần, nhưng Trần Nguyên Hãn được sinh ra và lớn lên tại làng Quan Tử, xã Sơn Đông, huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc. Ông là người có công lao to lớn xây dựng triều hậu Lê, giúp vua Lê Lợi đánh thắng giặc Minh vào thế kỷ thứ 15, bảo vệ vững chắc giang sơn bờ cõi.

Đình Tình Quang cách trung tâm Thủ đô Hà Nội khoảng 15km về phía Đông Bắc, tọa lạc giữa khu dân cư của thôn Tình Quang, xã Giang Biên, huyện Gia Lâm (nay thuộc tổ 3, phường Giang Biên, quận Long Biên, TP.Hà Nội). Theo sắc phong thời Khải Định “Tình Quang” nghĩa là ánh sáng sau cơn mưa hay sau cơn mưa trời lại sáng, tên gọi này gắn với truyền thuyết công chúa Ngọc Hân trên đường về quê ngoại ở vùng Ninh Hiệp, khi tới đây trời bỗng hửng sáng và tạnh ráo, nên đặt tên làng là Tình Quang. Theo truyền thuyết dân gian, đình thờ ba vị Thành hoàng làng là Lý Nam Đế, Đinh Điền – một vị đại tướng quân của Đinh Bộ Lĩnh và Lý Chiêu Hoàng thời Lý. Tuy nhiên, theo nội dung các sắc phong còn lưu tại đình, thì chỉ có Lý Nam Đế là vị thần duy nhất được các triều đại phong kiến công nhận. Sự khác biệt trong quan niệm về các vị Thành hoàng, phản ánh đúng hiện tượng văn hóa thường thấy ở vùng châu thổ Bắc Bộ.

Trương Định là võ quan triều Nguyễn và là thủ lĩnh của phong trào kháng Pháp ở Nam Bộ giai đoạn nửa sau thế kỷ 19. Trương Định sinh năm 1820 tại làng Tư Cung, phủ Bình Sơn, Quảng Ngãi (nay là xã Tịnh Khê, thành phố Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi), ông còn có tên là Trương Công Định hoặc Trương Trường Định, là hậu duệ dòng họ Trương khai khoa vùng Quảng Ngãi xưa. Cha ông là Lãnh binh Trương Cầm, từng là Hữu thủy Vệ úy ở Gia Định dưới thời vua Thiệu Trị. Giáo sư Trương Minh Nhật – Trường Đại học KHXH&NV TP.HCM, cũng là một hậu duệ của dòng họ Trương khái quát: “Bình Tây Đại nguyên soái Trương Định cùng cha vào ở miền Tây Nam Bộ, xuống tận Gò Công để khai hoang, lập ấp, mở đồn điền. Ông nhận chức Quản cơ, Phó Lãnh binh, Lãnh binh vận động nhân dân đứng lên dựng cờ khở nghĩa ở Miền Đông, được suy tôn là Bình Tây Đại nguyên soái'.

Triều đại nhà Trần với 175 năm tồn tại đã để lại mốc son chói lọi trong lịch sử Việt Nam, một vương triều đặc biệt với những vị vua minh triết. Một trong số đó phải kể đến Trần Thái Tông, vị vua mở nghiệp cho nhà Trần. Trần Thái Tông (tức Trần Cảnh) - vua thứ nhất của nhà Trần (17/07/1218 – 04/05/1277) làm vua 33 năm, làm Thái Thượng Hoàng 19 năm và thọ 59 tuổi. Trần Thái Tông lên ngôi năm 1225 sau khi dành được quyền lực từ tay nhà Lý. Có thể nói, việc nhà Trần thay nhà Lý là một tất yếu lịch sử, bởi ở thời điểm đó, nhà Lý đã suy yếu. Dưới sự sắp xếp của Trần Thủ Độ, Lý Chiêu Hoàng đã nhường ngôi cho chồng là Trần Cảnh. Theo nhà giáo ưu tú, anh hùng lao động Nguyễn Đức Thìn – người có nhiều năm nghiên cứu về nhà Lý thì việc Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho Trần Cảnh cũng là một cách bảo vệ non sông gấm vóc của Đại Việt lúc bấy giờ.

Nằm bên dòng sông Đáy thơ mộng, quần thể di tích chùa Trầm tọa lạc trên núi Trầm thuộc xã Phụng Châu, huyện Chương Mỹ, Hà Nội. Trong kháng chiến chống Pháp, hang Trầm là nơi Hồ Chủ tịch từng sống và làm việc trong những ngày đầu kháng chiến. Đây cũng là địa điểm đầu tiên Đài Tiếng nói Việt Nam chuyển về sau khi dời Hà Nội để tiếp tục làm việc từ ngày 20/12/1946 – 04/03/1947. Trong những năm kháng chiến chống giặc ngoại xâm, vùng đất Chương Mỹ có vị trí chiến lược quan trọng về quân sự, vì vậy thường được chọn làm địa bàn đóng quân tổ chức những trận đánh mang tính quyết định chiến lược để tiến vào Đông Đô Thăng Long. Do có vị trí chiến lược quan trọng, cuối năm 1946 khi âm mưu trở lại xâm lược nước ta của thực dân Pháp ngày càng lộ rõ. Nhận thấy khả năng về một cuộc chiến tranh với Pháp là không thể tránh khỏi, trong khi chúng ta chưa đủ lực lượng để ở lại Thủ đô, một bộ phận của Đài Tiếng nói Việt Nam đã di chuyển máy móc về lắp đặt trong hang Trầm. Chính vì có sự chuẩn bị trước như vậy mà sáng ngày 20/12/1946 Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Hồ Chủ tịch đã được phát đi trên làn sóng của Đài Tiếng nói Việt Nam từ chính hang Trầm.

Cách đây 76 năm, tại Quảng trường Ba Đình - Thủ đô Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thay mặt quốc dân đồng bào đọc bản Tuyên ngôn độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Từ bản Tuyên ngôn độc lập ngày 2/9/1945, cả dân tộc đã được định danh, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời. Từ giờ phút đó, hàng triệu người con nước Việt đã hiểu việc họ sống, đấu tranh và hy sinh cho những điều cơ bản nhất của con người, đó là “Độc lập - Tự do - Hạnh phúc” đã thành hiện thực. Với những người may mắn được chứng kiến ngày quốc khánh đầu tiên năm 1945 ấy, họ hiểu cả dân tộc đã bước sang một trang sử mới. Bản Tuyên ngôn độc lập năm 1945 không chỉ lên án đanh thép chế độ thực dân, phát xít ở Việt Nam mà còn có ý nghĩa lịch sử và giá trị thời đại sâu sắc, là một bước phát triển mới về quyền con người.

Đình Chu Quyến thuộc xã Chu Minh, huyện Ba Vì, Hà Nội là một trong những ngôi đình cổ được xây dựng từ thế kỷ 17. Đình Chu Quyến là ngôi đình tiêu biểu, góp phần làm nên vẻ đẹp văn hóa cho vùng đất thiêng Ba Vì và Thủ đô Hà Nội nghìn năm tuổi. Không chỉ mang những giá trị kiến trúc độc đáo, đình Chu Quyến còn ẩn chứa bên trong những câu chuyện về những danh nhân lịch sử.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp (25/8/1911 – 4/10/2013), tên khai sinh là Võ Giáp hay còn được gọi là tướng Giáp hoặc anh Văn, là một nhà lãnh đạo quân sự và chính trị gia người Việt Nam. Ông là Đại tướng đầu tiên, Tổng tư lệnh của quân đội nhân dân Việt Nam, người học trò xuất sắc và gần gũi của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Ông là nhà chỉ huy quân sự nổi bật nhất bên cạnh Hồ Chí Minh trong suốt cuộc chiến và lãnh đạo nhiều chiến dịch lớn cho đến khi chiến tranh kết thúc. Có thể nói, cuộc đời của Đại tướng Võ Nguyên Giáp gắn liền với sự nghiệp cách mạng của Dân tộc ta, Đảng ta và Quân đội ta. Ở Đại tướng luôn sáng ngời phẩm chất nhân cách của một nhà văn hóa lớn, một tấm gương mẫu mực về đạo đức cách mạng. Chính những điều này đã khiến cho quân và dân ta đều yêu mến và nể trọng ông.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp có tên khai sinh là Võ Giáp, bí danh là Văn. Ông sinh ngày 25/8/1911 tại làng An Xá, xã Lộc Thủy, huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình trong một gia đình nhà nho nghèo, giàu lòng yêu nước. Đại tướng Võ Nguyên Giáp hoạt động cách mạng từ năm 14 tuổi và sau này trở thành học trò xuất sắc nhất của Chủ tịch Hồ Chí Minh, góp phần xây dựng và phát triển nghệ thuật quân sự Việt Nam. Dù không được đào tạo tại bất kỳ trường quân sự nào, không trải qua các cấp bậc quân hàm trong quân đội, ông đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh phong hàm Đại tướng ngày 28/5/1948. Ông trở thành vị Đại tướng đầu tiên của Quân đội nhân dân Việt Nam khi 37 tuổi.

Cách mạng tháng 8/1945 là cuộc cách mạng vĩ đại nhất của nhân dân ta trong thế kỷ XX. Thắng lợi của cuộc cách mạng tháng 8 và việc thành lập nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa vào mùa thu năm 1945 đã tạo nên một bước ngoặt lịch sử, làm thay đổi căn bản vận mệnh của đất nước và dân tộc ta. Những ngày mùa thu tháng 8 của 76 năm về trước (19/8/1945) từ khu giải phóng Tân Trào lệnh tổng khởi nghĩa đã dược truyền đi khắp cả nước. Hơn 20 triệu người dân Việt Nam đã đồng lòng đứng lên, làm nên thắng lợi vĩ đại của cuộc cách mạng tháng 8, dành chính quyền về tay nhân dân. Theo GS.TS Hoàng Chí Bảo chuyên gia cao cấp Hội đồng Lý luận Trun gương khi đó Đảng ta mới chỉ 15 tuổi, với số lượng ít ỏi gần 5.000 đảng viên, nhưng công tác dân vận, tuyên truyền của Đảng đã thành công, đã thức tỉnh được sức mạnh trong nhân dân, đưa lý tưởng giải phóng dân tộc giác ngộ nhân dân.

Theo sách đăng khoa lục và Đại Việt sử ký toàn thư: Tô Thế Huy sinh năm 1666, quê ở thôn Bình Đắng, tổng Đồng Phú, huyện Bạch Hạc, phủ Vĩnh Tường, tỉnh Sơn Tây (nay là thôn Bình Trù, xã Cao Đại, huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc). Tương truyền, tuy là con thường dân nhưng ngay từ nhỏ Tô Thế Huy đã có tư chất thông minh, nổi tiếng hay chữ trong vùng. Theo sách Đại Việt sử ký toàn thư, cũng như trong gia phả cho biết, Tô Thế Huy đã tham gia kỳ thi năm Đinh Sửu, niên hiệu Chính Hòa thứ 18 (1697). Về khoa thi này, hiện nay vẫn còn lưu ở bài ký trên văn bia số 54 tại Văn Miếu Quốc Tử Giám. Sau khi trúng cách thi Hội và dự Đình thí, Tô Thế Huy đã đỗ thứ 2 trong số 10 người ở hàng đệ tam giáp tiến sĩ đồng xuất thân, năm ấy ông 32 tuổi và đã làm chức quan huấn đạo ở cấp phủ. Không chỉ đỗ đạt cao ở trường thi có hơn 3000 người ứng thí, Tô Thế Huy còn là người mở đầu truyền thống khoa bảng của làng Bình Đắng.

Yết Kiêu tên thật là Phạm Hữu Thế (1242 – 1301), ông là người làng Hạ Bì, huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương (nay là xã Yết Kiêu, huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương). Cha mất sớm, nhà nghèo nên từ nhỏ ông đã phải lăn lộn trên sông nước để kiếm sống và nuôi mẹ nên rất thông thạo sông nước, đặc biệt là giỏi bơi lặn. Yết Kiêu đã đi vào tâm thức của người dân nước Việt, là nhân vật đặc biệt và có công lao to lớn giúp triều Trần chống giặc ngoại xâm.

Triều đại nhà Lý kéo dài từ năm 1009 – 1225, là triều đại giữ vững chính quyền lâu dài, đến hơn 200 năm. Đây cũng là triều đại mở đầu cho nền độc lập, tự chủ, ổn định lâu dài và đặt nền móng cho sự phát triển cho dân tộc Đại Việt trong suốt lịch sử hàng nghìn năm sau. Sự ra đời của triều Lý, gắn với sự kiện lên ngôi của Lý Công Uẩn (Lý Thái Tổ) – vị vua đầu tiên của nhà Lý và là người khai sáng kinh thành Thăng Long. Lý Công Uẩn người làng Cổ Pháp, nay là làng Đình Bảng, Từ Sơn, Bắc Ninh. Bao đời nay, người dân làng Đình Bảng luôn tự hào về Lý Công Uẩn, một nhân vật kiệt xuất, một ông vua yêu nước, thương dân.

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước vĩ đại của nhân dân ta, có những sự kiện mang tính lịch sử sẽ còn sống mãi với thời gian. Trong những ngày tháng 8, cả dân tộc Việt Nam đều có chung cảm xúc hân hoan, tự hào về những dấu mốc lịch sử chói lọi đó - cách mạng tháng 8 và Quốc khánh 2/9. Trong những mốc son lịch sử của dân tộc, không thể không nhắc tới ngày 5/8/1964 với chiến thắng trận đầu của quân và dân ta, đánh bại cuộc tập kích chiến lược của không quân Mỹ, mở đầu cho cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc cách đây 57 năm. Đây là một chiến thắng mà sau này giới nghiên cứu quân sự và cả chính khách của Mỹ vẫn phải nhắc tới khi nói về chiến tranh Việt Nam.

Trong dòng chảy lịch sử khoa bảng Việt Nam, dòng họ Ngô ở làng Vọng Nguyệt, xã Tam Giang, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh là một trong Tứ lệnh tộc có 5 đời liên tiếp đỗ đại khoa. Nhiều người dòng họ Ngô đỗ đạt thành danh, trong đó có tiến sĩ Ngô Nhân Triệt. Ngô Nhân Triệt là vị tiến sĩ thứ 4 của dòng họ Ngô, làng Vọng Nguyệt nổi tiếng, đồng thời ông là người duy nhất có để lại di văn còn tồn tại đến ngày nay. Ông không phải là một đại thần trong triều, nhưng ông được coi như một trọng thần.

Trần Khánh Dư quê ở Chí Linh, Hải Dương, cha của ông là thượng tướng Nhân Huệ hầu Trần Phó Duyệt, thuộc tôn thất nhà Trần. Ông được hưởng tước hầu từ cha. Sau này khi được vua Trần Thánh Tông nhận làm con nuôi, ông mới được hưởng tước Nhân Huệ vương. Trần Khánh Dư nổi tiếng với tài cầm quân và đã góp công trong cuộc chiến chống quân Nguyên Mông của nhà nước Đại Việt. Với những đóng của ông trong ba cuộc chiến chống quân Nguyên Mông, khiến cho tên tuổi của ông trở lên bất diệt.

Tà áo dài từ lâu trở thành một trong những cách nhận diện thương hiệu của người Việt và được coi là quốc phục trong tâm thức của người Việt. Theo sử sách ghi lại, người có công sáng chế và định hình loại y phục độc đáo này – chiếc áo dài Việt Nam như ngày nay, đó chính là chúa Nguyễn Phúc Khoát. Ông là vị chúa thứ 8 trong 9 đời chúa Nguyễn... Không chỉ có công đưa áo dài cả nam và nữ vào chế độ y quan trong triều, để sau này nâng lên thành quốc phục thống nhất cả đàng trong, đàng ngoài, chúa Nguyễn Phúc Khoát còn có nhiều tư tưởng tiến bộ trong mở mang ngoại thương...

Làng Trung Tự xưa vốn thuộc phường Đông Tác, là một trong 36 phường của kinh đô Thăng Long thời Lê. Cũng như nhiều ngôi đình khác, đình Trung Tự gắn liền với sự hình thành làng Trung Tự khi xưa. Cho đến ngày nay, đình làng không chỉ có giá trị về lịch sử, mà còn mang giá trị về tâm linh và tinh thần của người dân địa phương nơi đây. Đình vừa là một kiến trúc nghệ thuật cổ, vừa là nhân chứng lịch sử chứng kiến sự phát triển, đổi thay của làng. Chính vì vậy, đình làng luôn là hình ảnh quen thuộc với người dân nơi đây.

Lương Đắc Bằng có tên thật là Lương Ngạn Ích, tên chữ là Tử Lăng. Vì có nhiều công lao với triều đình nhà Lê nên ông được vua đổi tên thành Lương Đắc Bằng. Từ nhỏ ông là người thông minh hiếu học, được cha là Lương Hay dạy dỗ và khi được khoảng 10 tuổi thì được Trạng Lường Lương Thế Vinh dạy học. Không phụ công thầy, năm 21 tuổi ông thi hương đậu giải Nguyên, thi Hội thì đậu Hội Nguyên, đến năm 1499 đời vua Lê Hiến Tông thi Đình ông đậu Bảng nhãn, đây cũng là khoa thi đặc biệt trong lịch sử khoa cử Việt Nam.

Cho tới ngày nay, đánh giá về vương triều nhà Nguyễn vẫn còn có sự khác nhau. Nhưng dù nhìn ở quan điểm nào thì triều Nguyễn vẫn là triều đại để lại nhiều di sản văn hóa phong phú và mang giá trị đặc biệt trong dòng chảy lịch sử của dân tộc. Bên cạnh tên hiệu Việt Nam của đất nước vẫn hiện hữu, triều đại nhà Nguyễn còn có công mở cõi, hoàn thiện bản đồ hình chữ S hoàn chỉnh như ngày nay. Thủy tố họ Nguyễn được xác định là Nguyễn Bặc – vị tể tướng có công phù trợ vua Đinh Tiên Hoàng, nhưng phải đến 15 đời sau, Nguyễn Tộc mới phát tích vương hệ và người khởi nguồn cho sự phát tích này là triệu tổ Nguyễn Kim.

Nguyễn Hy Quang (1634 – 1692) quê ở làng Trung Tự, phường Đông Tác, huyện Thọ Xương, kinh thành Thăng Long (nay là phường Phương Liên, quận Đống Đa, Hà Nội). Ông là một nhà giáo, một đại thần thời Lê Trung Hưng, người phụ đạo cho Thái phó Lương Mục công Trịnh Vịnh, đích tôn của chúa Trịnh Tạc và dạy con Thái phó là Trịnh Bính Tấn Quang vương. Trong 18 năm làm việc ở cung đình, ông đã đóng góp nhiều mưu lược lớn cho triều đình. Thông qua việc dạy học và phụ chính trong triều đình, Nguyễn Hy Quang đã đóng góp một phần đáng trân trọng trong việc xây dựng nền thịnh trị của đất nước thời đó.

Đinh Liệt (1400 – 1471) là người Lam Sơn, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa. Ông cùng anh trai mình là Đinh Lễ tham gia nghĩa quân Lam Sơn và là một trong 18 người tham gia hội thề Lũng Nhai. Ông là một trong những Công thần khai quốc có cống hiến lâu dài cho nhà Lê từ khi thành lập, và làm quan trải qua 4 đời vua là Lê Thái Tổ, Lê Thái Tông, Lê Nhân Tông và Lê Thánh Tông. Trong bộ sách “Lịch triều hiến chương loại chí” tác giả Phan Huy Chú đã xếp ông vào 10 người tài giỏi của các triều đại nhà Lê.

Đặng Đình Tướng (1649 - 1735) là người làng Lương Xá, nay là thôn Trung Tiến, xã Thụy Hương, huyện Chương Mỹ, TP Hà Nội. Với 70 năm làm quan, trải qua ba triều vua lớn Đặng Đình Tướng là vị quan có tầm ảnh hưởng lớn thời Lê trung hưng. Ứng quận Công Đặng Đình Tướng được đánh giá là một trong những danh sĩ nổi bật nhất thời Lê trung hưng. Không những thế, những nỗ lực cống hiến cho đời đã giúp ông để lại cho nhiều thế hệ cháu con phúc lộc dồi dào, không ngẫu nhiên mà người đương thời gọi ông là Tiên Quốc lão.

Trong dòng lịch sử nước ta còn lưu tiếng thơm về Nguyên Phi Ỷ Lan dưới triều Lý đã thay vua trị nước khi nhà vua ra trận bình định Chiêm Thành. Nhưng trước Nguyên Phi Ỷ Lan mấy trăm năm đã có một vị hoàng hậu không chỉ an phận nơi hậu cung, mà cũng cầm quân xông pha hiểm nguy nơi trận mạc, đó là hoàng hậu Phạm Thị Uyển - vợ vua Mai Hắc Đế đồng thời là Thành hoàng làng được người dân phường Hòa Mục, quận Cầu Giấy, Hà Nội thờ tự kính cẩn từ nhiều đời nay.

Năm 1802 vua Gia Long lên ngôi mở ra triều đại nhà Nguyễn với 13 đời vua và chấm dứt vào năm 1945 khi cách mạng tháng 8 thành công. Đánh giá đối với vương triều Nguyễn có vẻ đặc biệt hơn so với các triều đại khác trong lịch sử nước ta. Đặc biệt ở chỗ, chưa có được sự thống nhất trong nhận thức và quan điểm. Quan điểm thứ nhất cho rằng triều đại Nguyễn có công mở cõi, hoàn thiện bản đồ hình chữ S nên đất nước ta mới có được một đất nước rộng lớn và hoàn chỉnh như ngày nay. Ngược lại, quan điểm khác cho rằng nhà Nguyễn là một triều đại bán nước. Nhưng dù nhìn ở quan điểm nào, thì cũng có một thực tế không thể phủ nhận được đó là, trong hơn 140 năm hình thành và phát triển, thịnh rồi suy triều Nguyễn vẫn là triều đại để lại những di sản văn hóa vô cùng phong phú và mang giá trị đặc biệt. Bên cạnh tên hiệu Việt Nam của đất nước còn hiện hữu cho đến ngày nay, di sản văn hóa triều Nguyễn còn có kiến trúc kinh thành Huế, nhã nhạc cung đình Huế,…Tuy nhiên, những thành tựu về văn hóa của vương triều Nguyễn chủ yếu tập trung ở giai đoạn từ năm 1802 – 1884 dưới các triều đại của vua Gia Long, Thiệu Trị, Minh Mạng và Tự Đức.