Vũ khí cảm tử lưu động – nhân tố cách mạng hóa phương thức tiến hành chiến tranh
Các máy bay không người lái tự sát còn được gọi là vũ khí cảm tử lưu động (loitering munition), là những hệ thống vũ khí bay xung quanh khu vực mục tiêu, tìm kiếm và tấn công khi mục tiêu được định vị. Vũ khí này cho phép tấn công một cách bất ngờ và hiệu quả các mục tiêu bị che giấu hoặc ẩn giấu mà không phải sử dụng các vũ khí đắt tiền. Nó cũng cho phép nhắm mục tiêu có chọn lọc hơn và khi cần, nhiệm vụ tấn công có thể bị hủy bỏ.
Vũ khí cảm tử lưu động có thể đơn giản là một máy bay không người lái (UAV), thậm chí có thể được tạo từ các UAV thương mại, mang theo chất nổ làm nhiệm vụ kamikaze (cảm tử). Chúng được chế tạo phức tạp hơn về khả năng bay và điều khiển, kích thước, được trang bị camera quang điện tử và hồng ngoại có độ phân giải cao và các cảm biến để định vị mục tiêu, giám sát và lái dẫn vũ khí. Kết hợp đặc tính của máy bay chiến đấu không người lái (UCAV) và tên lửa dẫn đường, vũ khí cảm tử lưu động xóa nhòa ranh giới giữa hai loại vũ khí này.
Một số vũ khí cảm tử lưu động có người điều khiển để xác định các mục tiêu trong khi các loại khác có thể hoạt động tự chủ trong tìm kiếm và phát động các cuộc tấn công mà không cần sự can thiệp của con người. Một số vũ khí cảm tử lưu động có thể quay trở về và được cơ sở vận hành thu hồi nếu chúng không được sử dụng trong cuộc tấn công và còn đủ nhiên liệu. Các hệ thống khác không có tùy chọn thu hồi - tự hủy khi nhiệm vụ bị hủy bỏ.
Về lý thuyết, vũ khí cảm tử lưu động có thể mang theo nhiều loại thiết bị trinh sát và phát hiện. Tuy nhiên, đến nay, một thiết bị quang - điện tử với kênh ngày-đêm đã trở thành giải pháp tiêu chuẩn. Thiết bị này có đặc điểm là nhỏ gọn, nhẹ và tương đối đơn giản, làm giảm yêu cầu đối với việc vận chuyển. Đồng thời, hệ thống quang học cho phép người điều khiển quan sát địa hình, tìm mục tiêu và hướng dẫn UAV tấn công.
Sự đa dạng của vũ khí cảm tử lưu động
Vũ khí cảm tử lưu động có nhiều kích cỡ và trọng lượng khác nhau mang từ vài kg đến hàng chục kg thuốc nổ. Trong hầu hết các trường hợp, các thiết bị UAV này được thực hiện theo sơ đồ máy bay hoặc giống tên lửa hành trình. Vũ khí cảm tử lưu động hạng nặng không được quan tâm đặc biệt và chỉ có vài mẫu đáng chú ý, ví dụ sản phẩm Harpy và Harop của công ty IAI (Israel).
Với sải cánh dài hơn 2 m và khối lượng 120-130 kg, chúng mang đầu đạn nặng tới 32 kg. Vũ khí cảm tử lưu động này đã cho thấy khả năng trong các cuộc xung đột thực tế, nhưng cũng đã bộc lộ sự phức tạp trong hoạt động. Phần lớn các loại vũ khí cảm tử lưu động hiện đại là hạng nhẹ và hạng trung, có sự kết hợp tối ưu giữa các thông số kỹ thuật, chiến đấu và sử dụng. Quá trình sử dụng chiến đấu, thử nghiệm và nghiên cứu thị trường đã cho thấy, các UAV có trọng lượng 12-15 kg với khối lượng chất nổ không quá 3-5 kg được khách hàng quan tâm nhiều nhất.
Ngoài ra, việc tạo ra các dòng đa năng với các đặc điểm khác nhau mang nhiều ý nghĩa. Các thiết bị của Israel thuộc dòng UVision Hero hay Zala "Lancet" của Nga có thể được coi là một ví dụ cho xu hướng đó. Trong hầu hết các trường hợp, tốc độ bay tối đa không vượt quá 100-120 km/h, thời gian bay thường là 30-40 phút. Sự kết hợp giữa các đặc tính bay và trọng lượng đạt được thông qua việc sử dụng các hệ thống động cơ điện.
Vũ khí cảm tử lưu động kết hợp sức mạnh của nhiều loại thiết bị và vũ khí cùng một lúc cho phép có được phẩm chất chiến đấu cao nói chung và mang lại nhiều lợi thế. Trong các cuộc xung đột cục bộ, các sản phẩm đơn giản nhất làm từ UAV thương mại được ứng dụng. Các UAV như vậy thường được trang bị đầu đạn ở dạng đạn rời có kích thước và trọng lượng phù hợp. Độ tin cậy và hiệu quả của chúng thường thấp, nhưng chi phí thấp và dễ sản xuất đã bù đắp được tất cả những thiếu sót.
Một tính năng đặc trưng của vũ khí cảm tử lưu động là chi phí thấp hơn so với các loại vũ khí tiên tiến khác. Chúng rẻ hơn nhiều so với vũ khí dẫn đường trên bộ và trên không với độ chính xác tương đương. Giá thành của một chiếc UAV và một loại đạn pháo dẫn đường là tương đương nhau, nhưng việc sử dụng đạn pháo dẫn đường đòi hỏi phải có thêm thiết bị trinh sát. Việc sử dụng vũ khí cảm tử lưu động giúp tăng tốc đáng kể và đơn giản hóa việc tìm kiếm và hạ gục mục tiêu.
Vũ khí cảm tử lưu động tuần tra trong một khu vực nhất định và có khả năng tấn công ngay đối tượng được tìm thấy, nhờ đó, không bị lãng phí thời gian chuyển dữ liệu sang các hệ vũ khí khác cũng như tổ chức tấn công. Tuy nhiên, hầu hết các UAV này đều có những khuyết điểm đặc trưng - có tầm bay kém hơn so với các loại vũ khí tấn công khác, khối lượng đầu đạn nhỏ,... Do đó, không thể thay thế hoàn toàn toàn bộ các loại vũ khí, mặc dù chúng được cho sẽ cách mạng hóa phương thức tiến hành chiến tranh tại các khu vực đầy biến động của thế giới.
Xu hướng phát triển
Tính đến năm năm 2017, vũ khí cảm tử lưu động đã được được sử dụng phổ biến tại ít nhất 14 quốc gia với các chủng loại khác nhau. Một số loại vũ khí cảm tử lưu động đã được ứng dụng trong các cuộc xung đột cục bộ và cho thấy hiệu quả khá cao, thu hút sự chú ý của các quốc gia phát triển.
Sự phát triển của vũ khí cảm tử lưu động đã dẫn đến sự hình thành diện mạo tối ưu của một tổ hợp kết hợp các đặc điểm hiệu suất cao nhất và tiềm năng thương mại. Vũ khí cảm tử lưu động hiện đại "trung bình" là một sản phẩm nhỏ gọn có trọng lượng không quá 15 kg với đầu đạn dùng nổ mạnh vài kg, một động cơ điện và thiết bị trinh sát quang điện tử. Với một UAV như vậy, các phương tiện phóng và điều khiển có thể được mang dễ dàng hoặc được vận chuyển bằng bất kỳ phương tiện giao thông nào.
Hầu hết các dự án vũ khí cảm tử lưu động mới hiện nay sẽ được xây dựng theo khái niệm này, với một số sửa đổi hoặc chế tạo mới. Việc tìm kiếm các giải pháp thay thế bao gồm các lớp công nghệ khác sẽ tiếp tục, dẫn đến sự xuất hiện của các nguyên mẫu UAV và các phương tiện mang khác thường. Tương lai vũ khí cảm tử lưu động rất xán lạn, các mẫu mới với nhiều loại khác nhau sẽ xuất hiện và danh sách các nhà khai thác cũng sẽ không ngừng tăng lên. Chưa biết khi nào các quá trình tăng trưởng này sẽ dừng lại vì những lý do khách quan, tuy nhiên, điều này không được dự đoán sẽ xảy ra trong những năm tới./.
