Nhiều người hỏi GS.TS. Nguyễn Trường Sơn, tại sao không chọn các lĩnh vực “hot” của ngành Y mà lại chọn Y học biển, một lĩnh vực hẹp, nhiều gian khó, vất vả. Người thầy thuốc đã có 45 năm gắn bó với nghề, với những ngư dân, thuỷ thủ, những thợ lặn dưới biển chỉ cười hiền: “Nếu ai cũng chọn những nghề “hot” thì ai sẽ chăm lo sức khoẻ cho những người dân trên biển đảo...?!”.
Với GS.TS Nguyễn Trường Sơn, Y học biển như là một duyên phận. Năm 1979, tốt nghiệp Đại học Y Hà Nội, đứng trước nhiều lựa chọn trong công việc, ông đã chọn cơ sở 2 của Trường Đại học Y Hà Nội tại Hải Phòng, nay là Đại học Y Dược Hải Phòng. Từ gợi ý của một thầy giáo về công tác chăm sóc sức khoẻ cho nhân dân vùng biển, đảo, một chuyên ngành đã phát triển ở nhiều quốc gia trên thế giới nhưng chưa có tại nước ta lúc bấy giờ, cộng với niềm tâm huyết và trái tim của người thầy thuốc, bao năm qua, đôi chân ông đã đi qua nhiều vùng biển đảo, chữa bệnh và chăm sóc sức khoẻ cho các thợ lặn, thuỷ thủ, ngư dân trên các vùng biển. Những nghiên cứu Y học của ông cũng gắn với những con người vùng biển.
"Những ngư dân trên biển chính là những cột mốc sống, họ cần được quan tâm bảo vệ sức khoẻ. Đó là cái mà mình trăn trở bao nhiêu năm, làm sao đưa được những điều kiện chăm sóc sức khoẻ tốt nhất cho bà con ở những vùng biển đảo; không được như vùng đất liền nhưng cũng phải đưa được những công nghệ tốt ra ngoài ấy cho bà con. Mình phải xây dựng được một mạng lưới hay một chuyên ngành hay đào tạo cán bộ và giúp cho người ta những kiến thức về y học biển đảo để hỗ trợ cho bà con trong phòng bệnh, chữa bệnh, cấp cứu".
Năm 1988, GS.TS Nguyễn Trường Sơn được cử đi học sau đại học chuyên ngành Y học biển tại Ba Lan, một trung tâm Y học biển bậc nhất châu Âu thời đó. Hoàn thành khóa học, bằng kiến thức và kinh nghiệm, uy tín của mình, ông đã tham mưu với Lãnh đạo Trường Đại học Y Hải Phòng thành lập “Đơn vị nghiên cứu Y học biển” và đến năm 1995 nâng cấp thành “Trung tâm Nghiên cứu về Y học biển”, tiền thân của Viện Y học biển Việt Nam hiện nay.
Loạt công trình nghiên cứu về ứng dụng của phương pháp trị liệu ô xy cao áp trong lĩnh vực cấp cứu, hồi sức là một trong những sáng kiến giá trị nhất của GS.TS Nguyễn Trường Sơn. Đến nay, kết quả của những nghiên cứu này của ông đã được ứng dụng điều trị thành công cho nhiều ca bệnh hiểm nghèo như tai biến lặn, ngộ độc khí, tai biến do áp suất trong các công trình ngầm, trong y học tái tạo... Trong đợt bão số 3 năm 2024, Viện Y học biển đã chữa trị thành công 7 ca ngộ độc khí CO, trong đó có những ca nặng, suy đa tạng, suy tim, suy phổi... Các bệnh nhân đều được cứu chữa kịp thời bằng trị liệu oxy cao áp, không phải lọc máu và đã trở lại cuộc sống bình thường.
GS.TS Nguyễn Trường Sơn cho biết, ông đã cùng các cộng sự nghiên cứu và đưa ra 48 chỉ định điều trị, xây dựng 5 phác đồ trong ứng dụng điều trị bằng ô xy cao áp, được Bộ Y tế ban hành để áp dụng cho tất cả các cơ sở y tế trong cả nước. Đặc biệt, ô xy cao áp đã được ứng dụng trong điều trị tai biến mạch máu não, cứu chữa nhiều ca bệnh nặng tưởng chừng không qua khỏi.
"Điều trị đột quỵ hiện nay có nhiều phương pháp, người ta có thể dùng tiêu sợi huyết, rồi can thiệp bằng cơ học để lấy cục máu đông nhưng tất cả những kỹ thuật ấy chỉ cho phép 4 giờ trở lại thôi. Nhưng ô xy cao áp có thể giải quyết ở mọi giai đoạn, kể cả khi thành mãn tính thì ô xy cao áp lại có thể hỗ trợ phục hồi chức năng. Rất nhiều bệnh nhân đã được cứu chữa ở đây, trả lại cho họ cuộc sống bình thường".
Theo nghiên cứu của Viện Y học biển Việt Nam, trong giai đoạn 2019-2023, gần 3.700 bệnh nhân nhồi máu não đã được cứu chữa bằng trị liệu ô xy cao áp, với thời gian phục hồi ngắn hơn so với các phương pháp thông thường.
Phương pháp này đã giúp ông Nguyễn Ngọc Hà (12/36 đường vòng Vạn Mỹ, quận Ngô Quyền) và bà Bà Đinh Thị Sinh (số 83, ngõ 261 phường Nghĩa Xá, quận Lê Chân, Hải Phòng) qua các cơn nguy kịch: "Tôi bị đột quỵ, hoa mắt, chóng mặt. Đến nay, tôi điều trị được 10 ngày, cộng thuốc và ô xy cao áp, tôi thấy đỡ rất nhiều. Đến hôm nay, tôi đi lại gần như bình thường rồi. Trước khi vào đây, nghe nói Y học biển có ô xy cao áp rất tốt, gia đình đưa tôi xuống luôn", ông Nguyễn Ngọc Hà nói.
"Tôi bị bỏng trước đây 5 ngày, đau lắm không đi được, nó phồng hết lên, tôi vào viện chiều hôm thứ 4, đến ngày hôm sau đã nhẹ đi. Tôi vào đây cũng 3 lần rồi. Năm 2013, tôi mổ u trên đầu, tôi cũng ngồi cao áp 10 ngày", bà Đinh Thị Sinh cho biết.
Với những đóng góp quan trọng cho ngành Y tế nói chung và chuyên ngành Y học biển nói riêng, GS.TS Nguyễn Trường Sơn đã vinh dự nhận được nhiều phần thưởng cao quý, được phong tặng danh hiệu Thầy thuốc nhân dân. Trái tim nhiệt huyết, hy sinh trọn đời vì khoa học và sức khỏe của nhân dân trên các vùng biển, đảo của Tổ quốc của ông sẽ sống mãi trong những người dân vùng biển và đóng góp vào sự phát triển của kinh tế biển nước nhà.
